Open leermaterialen en de rol van vakcommunity‘s

Als docent ben je wellicht al lid van een actieve domeinspecifieke vakcommunity, zoals een landelijk opleidingsoverleg of vakgroep. Je ontmoet elkaar op jaarlijkse conferenties, jullie delen kennis en misschien wordt er al samen gewerkt in projecten, maar iedereen verzorgd zijn eigen onderwijs binnen zijn eigen instelling. Mogelijk deel je informeel wel eens een paper of een interessante link met vakcollega‘s, maar daar is formeel nog niets voor georganiseerd. Heb je er al eens aan gedacht om jouw leermateriaal te delen onder een open licentie? Met een Creative Commons licentie zorg je ervoor dat iemand anders jouw materiaal mag gebruiken. Bedenk goed waarom je dat zou willen doen. Samen ontwikkelen, delen en hergebruiken van open leermaterialen kan bijvoorbeeld de kwaliteit van het onderwijs verbeteren en geld kan worden bespaard. En het biedt inhoudelijke en didactische inspiratie! Misschien gebruiken vakgenoten wel materialen dat je zo zelf zou kunnen toepassen in je onderwijs.

Welke activiteiten kunnen vakcommunity‘s ontplooien om het ontwikkelen, delen en hergebruik te stimuleren?

Opbouwen van een collectie

Een vakcommunity kan een rol spelen in het opbouwen en beheren van een collectie open leermaterialen voor het specifieke vakgebied. Een eerste stap is een inventarisatie van geschikte open leermaterialen, ook wel content curation genoemd. Kan er een mooie collectie van bestaand materiaal opgebouwd worden of is er noodzaak om samen materiaal te ontwikkelen? De vakcommunity kan ook een rol spelen bij het inrichten en beheren van een opslagsysteem (repository) voor hun vakgebied.

Kwaliteit

Samen afspraken maken over de kwaliteit van de leermaterialen is daarbij van belang. Wat vinden we goede materialen en waar baseren we dat op: leg dat samen vast in kwaliteitscriteria. Bedenk daarbij of jullie materialen die voldoen aan die criteria een bepaald keurmerk van de community mee willen geven. Zo ziet men gelijk dat het materiaal een keuring heeft gehad en voldoet aan de eisen van de community!

Vaktermen

Zorg ervoor dat je allemaal dezelfde taal spreekt. Investeer in een vocabulaire met gedeelde vaktermen en sluit daarbij aan op een eventueel al bestaand gemeenschappelijk opleidingsprofiel. Laat ook de metadata die meegegeven wordt daarop aansluiten. Dat helpt anderen bij het zoeken en vinden van het materiaal.

Een betrokken community

Als de randvoorwaarden voor het open delen van leermaterialen op orde zijn, dan kan je als vakcommunity investeren in het daadwerkelijk doen. Het gaat tijd kosten om de leden van de community te laten delen en hergebruiken. Beschouw het als een project. Iemand dedicated op het onderwerp zetten zal helpen, een ambassadeur of communitymanager die het proces van delen, opbouwen en hergebruiken kan versnellen. Ondersteun docenten bij wat er allemaal komt kijken bij het open delen van leermaterialen. Organiseer bijvoorbeeld bijeenkomsten of workshops, maar sluit daarbij vooral aan op dingen die de community altijd al deed.

Zichtbaarheid

Om de zichtbaarheid en vindbaarheid van deze collecties met open leermaterialen op landelijk niveau te vergroten werkt SURF aan een zoekportaal voor open leermaterialen. In dit zoekportaal krijgen domeinspecifieke collecties voor en door het hoger onderwijs een prominente plek, kan gezocht worden op specifieke vaktermen en worden keurmerken getoond die de vakcommunity uitreikt aan kwalitatief hoogwaardig materiaal.  SURF werkt hiervoor samen met Kennisnet.

Op zoek naar inspiratie?

Bekijk de onderstaande projecten en collecties. Een aantal projecten worden gepresenteerd tijdens OE Global Conference 2018 in Delft:
 

• Topic Oriented Open Learning (TOOL): een platform met open anatomische leermaterialen. Projectleider Paul Gobée          (LUMC) spreekt samen met Pim Bellinga (Erasmus Universiteit Rotterdam en I Hate Statistics) tijdens OE Global 2018 over de manier waarop beide platformen open onderwijs ondersteunen.
   
• NeuroBlend Foundation: een platform met open leermaterialen voor neuroscience verpleegkundigen, waarbij nauw wordt samengewerkt binnen een internationale vakcommunity.  Tijdens OE Global 2018 spreekt projectleider Nicolai van der Woert  (Radboud UMC) over content curation en open educational practices.
   
• Open Online Beta Didactiek: een vakcommunity van lerarenopleiders science en wiskunde/rekenen die samen open modules hebben ontwikkeld.
   
• Boegbeeldprojecten Open leermaterialen: Landelijk overleg Opleidingen Verpleegkunde en de vakcommunity rond wiskunde van 4TU werken aan het beschikbaar maken van open leermaterialen. Projectleiders Marja Versantvoort (Fontys Hogescholen) en Annoesjka Cabo (TU Delft) spreken op OE Global 2018 over community-building en de cultuur van open delen over de grenzen van hogeronderwijsinstellingen. Zij spraken hier eerder over tijdens de SURF Onderwijsdagen 2017.
   
• Europeana: samengestelde collectie over cultureel erfgoed van de Europese Commissie.  Tijdens OE Global 2018 spreekt Isabel Crespo over de manier waarop deze rijke collectie is opgebouwd en wordt toegepast in het onderwijs.

En daar komen binnenkort nieuwe projecten bij! Medio 2018 gaan namelijk de eerste projecten binnen de Stimuleringsregeling Open en Online Onderwijs pijler Open Leermaterialen van start. Binnen deze regeling stimuleert het ministerie van OCW docenten van hogeronderwijsinstellingen om te experimenteren met hergebruik van bestaande en open leermaterialen binnen community’s van vakdocenten.

Meer weten?

Good practice open leermateriaal binnen vakcommunities
In deze good practice staan voorbeelden en lessons learned van 6 instellingsoverstijgende, domeinspecifieke samenwerkingsverbanden (vakcommunities) die open leermateriaal gebruiken, uitwisselen of maken.

Flyer Verrijk je onderwijs met open leermaterialen
In voorjaar 2018 publiceert SURF de flyer ‘Verrijk je onderwijs met open leermaterialen‘. In deze flyer worden scenario’s rond delen en hergebruiken van leermaterialen en de rol van de vakcommunity uitgewerkt. Houd daarvoor het online kennisdossier Open Leermaterialen van SURF in de gaten.

Doe mee!
Deel jij al open leermaterialen binnen je vakcommunity? Of ben je van plan daar een start mee te maken? We horen graag jullie ervaringen en denken graag mee! Neem dan contact op met Kirsten Veelo (kirsten.veelo@SURFnet.nl) en Lieke Rensink (lieke.rensink@surfnet.nl).