Een “soevereine” werkplek in één uur? Samenwerking SURF & BZK laat het zien

De afgelopen jaren zijn publieke waarden en de digitale soevereiniteit die je nodig hebt om die waarden te kunnen borgen een steeds belangrijker thema geworden binnen de leden van SURF maar ook binnen de publieke sector in z’n algemeen. De roep om alternatieven voor commerciële, Amerikaanse of te dominante platformen klinkt luider, mede ingegeven door zorgen over data eigenaarschap, vendor lock-in, publieke waarden (naast het streven naar een mooie prijs, functionaliteit en privacynormen) en sinds de nieuwe houding in de VS ook over de continuïteit en toekomstige toegankelijkheid daarvan. Binnen die beweging ontstaan spannende initiatieven, zoals Mijn Bureau, La Suite en openDesk. Bij SURF deden we onlangs een praktijkproef: in een mini-workshop/hackathon koppelden we onze eigen onderzoeks- en onderwijsinfrastructuur aan Mijn Bureau, een initiatief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK). En ja, het werkte…..binnen een uurtje konden we met onze SURF-accounts inloggen op een volledig open source, digitaal soevereine werkplek

Wat is mijn Bureau?

Mijn Bureau is een pilotomgeving van een digitale werkplek gebaseerd op publieke waarden: open source, privacy vriendelijk, controleerbaar, open standaarden en vooral modulair opgebouwd, daarover later meer. Gebruikers vinden er onder andere chat (insiders: Matrix), bestandsopslag (insiders: Nextcloud componenten), en documentbewerking (OnlyOffice), alles zonder afhankelijkheid van Big Tech spelers. Het project is geïnitieerd door BZK als alternatief voor commerciële suites zoals Microsoft 365 en Google Workspace. Platformen die nu erg dominant zijn in het veld. Deze twee specifieke platformen zijn bewust bezig zijn met het “platformiseren” van de verschillende diensten die zij in hun portfolio hebben, hierdoor moet je de waarden “afhankelijkheid” niet alleen beoordelen per applicatie (dienst) maar zullen we ook naar die, en andere waarden, moeten kijken als we uitzoomen en naar het geheel van diensten van een leverancier en wat dat doet met die waarden. Zijn die daar ook voldoende in balans?! 1 dienst zal je niet (snel) strategisch afhankelijk maken, maar hoe zit het als de security, identity, cloud, mail, office, compute en AI afhankelijk wordt van 1 leverancier?

🔗 Website: minbzk.github.io/mijn-bureau
💾 Code: GitHub-repo van mijnBureau

Een mini-hackathon bij SURF

Tijdens een interne bijeenkomst hebben we bij SURF de proef op de som genomen: kunnen we Mijn Bureau koppelen aan onze bestaande diensten zoals SRAM (SURF Research Access Management) en Research Cloud? Het antwoord: ja, en sneller dan verwacht… Binnen een uurtje hadden we met SURF-accounts toegang tot de pilotomgeving van Mijn Bureau, gehost door BZK op hun Kubernetes-cluster (wij hadden er ook eentje klaar staan…100x dank Harry Kodden!). Hiermee werd duidelijk dat federatieve toegang tot een bestaande digitale soevereine werkplek technisch haalbaar én schaalbaar is. Ook was het voor mij een praktisch voorbeeld dat de vele uren die we moeten maken om afspraken en standaarden in de IT maken met elkaar zich op dit soort momenten uitbetalen. Investeren in (open)standaarden en compatibel daarmee zijn = snel kunnen aansluiten en omdat we ook altijd tijd steken in de architectuur is opschalen ook goed mogelijk, ook weer zonder dat het ons nu tijd kost, HOSA’s, MOSA’s, SAML, Forum Standaardisatie… het zijn allemaal zaken die op dit soort momenten al onze inspanningen “uitbetalen”.

Samenhang met openDesk en La Suite

Het project staat niet op zichzelf. Mijn Bureau gebruikt gedeelde componenten (zie het als tegeltjes op een dashboard) die ook worden gebruik door het Franse La Suite, een open source suite ontwikkeld met een SaaS architectuur (lees: de Fransen bieden het 1x centraal aan via het web aan gebruikers). Ook is deze ontwikkeling in samenhang met het Duitse openDesk, ook die maken weer gebruik van de gedeelde componenten die we ook in het Franse en Nederlandse initiatief worden gebruikt. De Duitse suite (het dashboard gedeelte) is weliswaar meer decentraal (niet 1 aanbieder) en heeft weer een identity-management opzet die goed bij hen past, maar weer niet aansluit voor de Nederlandse of Franse situatie. Het is dus een kwestie van het hergebruiken van de componenten (de tools) en het delen van kennis en kunde over het opzetten van een suite die aansluit bij de eigen cultuur en normen!

Samenwerking met BZK en SURF

Deze samenwerking past in bredere gesprekken, kennisdeling en activiteiten tussen BZK en SURF. Art de Blaauw (Directeur CIO Rijk, BZK) is o.a. in gesprek met onze Raad van Bestuur en BZK heeft zich de afgelopen jaren geprofileerd als een belangrijke aanjager van digitale soevereiniteit met zowel de vorige als de huidige Staatssecretaris Digitalisering en Koninkrijksrelaties. Mijn Bureau is voor hen onderdeel van een bredere strategie waarin open source software en publieke waarden centraal staan.

Politiek draagvlak

De urgentie van digitale autonomie werd recent ook benadrukt in de Tweede Kamer. Tijdens het debat over digitale autonomie werd Mijn Bureau (naast SURF en onze activiteiten) expliciet genoemd als veelbelovend voorbeeld van soevereine technologie en oplossingsrichting. Voor een persoonlijke terugblik op dit debat, zie de LinkedIn post van Berry den Hartog één van de ontwikkelaars van Mijn Bureau en ook deelnemer aan de bijeenkomt met SURF.

🔗 LinkedIn post Berry den Hartog

Meer Lezen?

Een uitgebreider verslag de samenwerking en ambities tussen SURF en BZK op dit vlak, inclusief foto’s en een toelichting, vind je in dit artikel op OpenSourceWerken.nl:
🔗 Plan B voor Microsoft 365 is in ontwikkeling 
(door een echte journalist geschreven, dus beter te volgen dan dit blog).

Meer weten of interesse?

De eerste koppeling met Mijn Bureau is letterlijk en figuurlijk gelegd. De volgende stap staat in de planning en op mijn to-do lijstje… (hebben we al een sectorale datumprikker.surf.nl?). Wil je meedenken, meedoen of in contact komen? Laat het mij dan even weten, ook over andere vragen rondom de Innovatiezone Gemeenschappelijke Digitale Soevereiniteit of het programma Publieke Waarden.

Geopolitiek?

Mijn Bureau, de samenwerking met BZK en de behoefte om alternatieven additioneel aan het big tech aanbod te bieden stamt al van voor de huidige geopolitieke situatie en de “nieuwe houding” van de VS ten opzicht van Europa, het onderwijs en de innige band met tech leveranciers. Toch draagt dit initiatief overduidelijk bij aan het omzetten van een zorg binnen die geopolitiek naar handelingsperspectief en een nieuwe kans. Van zorgen om een risico naar actie en handen uit de mouwen!

Wat kan helpen bij alle ontwikkelingen die er spelen en met de dag kunnen variëren is het volgende lijstje van 7 zorgen. Het verkennen van de kansen van Mijn Bureau draagt een steentje bij aan het werken naar een betere balans in de afhankelijkheid en een meer keuzevrijheid te bieden op de markt van samenwerkings- en office (productivity) toepassingen.

🔘 Afhankelijkheid van big tech
⚪️ Tegengaan van desinformatie
⚪️ Verdwijnen onderzoeksdata(sets) --→ Magchiel Bijsterbosch hierover in het 20:00 NOS Journaal van 22 april vanaf 16:42
⚪️ Datadoorgifte EU-VS
⚪️ Big tech beleid (verharding)
🔘 Macht van big tech (politiek / markt)
⚪️ Vrijheid van het onderwijs en onderzoek

Wat nu?

Samen maken we stap-voor-stap publieke waarden weer leidend in onze digitale infrastructuur en de besluiten die daar ten grondslag liggen. We zijn niet tegen big tech of losgezongen van onze leden… maar zoeken en bieden juist (handelings)perspectief, kansen, we mitigeren risico’s en werken aan meer keuzevrijheid en een betere weerbaarheid. Dat is niet nieuw of voorbehouden aan een klein groepje binnen SURF. Dat doen de leden onder de vlag van SURF al 40 jaar, wij deden al “publieke waarden” voordat het “publieke waarden” is gaan heten en we het slechts omschreven als “we moeten gewoon doen wat we voor de sector moeten doen”. Dat dit 40 jaar later niet “gewoon” bleek te zijn maar broodnodig en urgent spreekt voor iedereen die daar in al die jaren aan heeft gewerkt! (hartje).