Waarom vinden we het wiel continu uit in het onderwijs als het gaat om Virtual Reality?

Artikel is samen met Guido Segers geschreven

Rendement uit VR halen

Mensen zijn namelijk altijd op zoek naar manieren om kennisoverdracht sneller, gemakkelijker en toegankelijker te maken. Virtual Reality (VR) of XR (extended reality) kan de manier waarop educatieve inhoud wordt geleverd, transformeren door het leren te verbeteren en de betrokkenheid te vergroten. Maar om daar de vruchten van te plukken, is een centrale regie/samenwerking nodig.

Wouter van Grootheest, docent bij Christelijke Hogeschool Ede en jaren actief binnen VR geeft het volgende aan: “Deze complexe technologie vraagt om:

1. een meerjaren investeringsagenda, sic voor een XR lab (totdat het common is en we allemaal cloud - brillen op hebben) en niet op basis van een toevallig subsidie, enthousiaste docent, resultaatgerichte innovatiemanager of de combinatie van deze drie;
2. een gedeelde visie op leren, van onderaf, met een palet aan gebruikers (docenten, ondersteuners, ontwikkelaars en innovators);
3. een ecosysteem waar we van fouten kunnen leren en samen tot nieuwe ontdekkingen kunnen komen.”

Daarnaast geeft van Grootheest aan: “Iedereen wil een XR Lab hebben. Je hebt dan ook echt een technische onderwijsassistent nodig om een school actief bezig te laten zijn met VR technologie. Er moeten vragen worden gesteld.” Daarmee doelt van Grootheest op vragen over gebruiksfrequentie, brede inzet en duurzaamheid; kortom hoe maken we de inzet van VR rendabel en van meerwaarde voor het onderwijs. David de Jong, Co-Founder DA-RE Health Innovation, beaamt dit in een interview met BRON: “Het ziet er geweldig uit op de social mediakanalen, maar het gaat om het proces. Het gaat niet om de bril! Hoe kan je mensen op een andere manier opleiden?”

Krachten bundelen

Rob Vos van MBO Digitaal worstelt al langer met vragen over de toepassing van VR in onderwijs. Dat samenwerking noodzakelijk is, straat voor hem buiten kijf, maar hoe doen we dat: samen applicaties ontwikkelen?  Hij hoopt op een handreiking en is hiervoor ook in gesprek geweest met SURF & Kennisnet. Die ontwikkeling moet, volgens Vos, voldoen aan TOF, wat staat voor ‘techniek, onderwijskundig en functioneel’. Alle drie zijn noodzakelijk voor succes.

Zoals sommige lezers mij kennen, heb ik ook dit keer diverse deskundigen bevraagd over dit onderwerp. Natuurlijk is dit geen complete lijst van inzichten, maar de versnippering is duidelijk en het bijeenbrengen van de uiteenlopende perspectieven lijkt noodzakelijk om de juiste stappen voorwaarts te kunnen maken. Er zijn veel communities die zich, los van elkaar, bezig houden met dit vraagstuk. Hoe brengen we hen met elkaar in contact? Wellicht helpt onderstaand overzicht om perspectieven in lijn te brengen en bruggen te slaan.

Gert-Jan Verheij, Consultant RIS, Onderwijstechnoloog van RUG

Verheij ziet twee belangrijke uitdagingen voor de toepassing van VR. Allereerst de snelheid van technologische ontwikkeling, waardoor bijblijven uitdagend is, zeker gezien de vaak tragere beweging van het onderwijs. Het tweede is een gebrek aan uniformiteit in technologie. Hij denkt dat een lokaal succes key, maar ook skills in het onderwijs:  “ Moet je samenwerken: JA! We werken al samen met diverse Universiteiten en Hogescholen. Maar wat mij daarin opvalt is. Je moet eerst lokaal goed draaien voordat jij het overhevelt. Je moet wat mensen hebben die gewend zijn om dingen aan het werk te krijgen. Met alleen een docent zonder technische vaardigheid is lastig. Je hebt innovatie vaardigheden nodig. Dan kan je best goed uit wisselen.”

Rufus Baas, Kwartiermaker Innovatie Mediacollege Amsterdam
Practor Practoraat Het Nieuwe Kijken

Baas is van mening dat XR nog in z’n kinderschoenen staat. Zelfs grote mediapartners zijn nog in de verkenningsfase, laat staan onderwijspartners waar zijn hybride leerbedrijf XR-lab mee samenwerkt. Door de tegenvallende hype een paar jaar terug en de snelle veroudering is er een afwachtende houding ontstaan, maar er is beweging: “Bedrijven beginnen de werkelijke potentie te zien en daarbij komt ook de realisatie van het belang van scholing. XR biedt vele mogelijkheden voor het onderwijs. Even googlen en je hebt zo tientallen voorbeelden van mooie effectieve toepassingen. Helaas zegt dit niets over onderwijskundig ontwerp, duurzaamheid, implementatie, ondersteuning, veranderde techniek, update en nog veel zaken. Ook is het nog niet duidelijk hoe de markt zich gaat ontwikkelen: waar liggen de baankansen voor onze studenten over vier jaar?”

Vincent van den Tol, imedu

Van een gecoördineerde samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs is nog weinig tot geen sprake, stelt Van den Tol. In de laatste 1,5 jaar experimenteerde hij, met docenten en studenten in het toepassen van VR. Startups en onderwijs bij elkaar brengen kan het verschil maken, oppert hij: “Startups weten wat mogelijk is, hebben nieuwe ideeën en kunnen techniek toegankelijk maken. Docenten en opleiders zijn essentieel om te zorgen dat de juiste ideeën ook echt bijdragen aan beter onderwijs. Scholen en opleiders zouden VR (en andere innovatie) daarom meer moeten benaderen als een gezamenlijke ontwikkelfase, waarbij ze ook input kunnen leveren hoe producten worden gemaakt in plaats van ze te proberen als ze al ontwikkeld zijn. Het zou wat mij betreft mooi zijn als er een open community van enthousiaste docenten, opleiders, startups en technici zou komen. Een beetje in de 'open source' sfeer, waar mensen ervaringen delen, vragen stellen, en vanuit die community ook van alles kunnen organiseren. Ik zie dat veel met andere innovatieve projecten (meestal op Discord) en dat kan heel inspirerend, verbindend en versnellend werken.”

Peter Hulskemper - Practor, Practo​raat Airport & Aviation
MBO College Airport

Bij sommige opleidingen is VR eigenlijk niet meer weg te denken, merkt Hulskemper op. Bij reanimatietraining, hospitality en beveiliging, en natuurlijk bij vliegtuig techniek. Er zijn dus genoeg voorbeelden hoe het wel kan en samenwerkingen die al lopen: “Bij veel opleidingen begint het steeds meer geaccepteerd te worden om hier mee te werken. Mondjesmaat zie je de acceptatie steeds meer toenemen en de nieuwsgierigheid om hier mee te werken. Wij hebben duidelijke handleidingen hoe om te gaan met deze voor velen nieuwe manier van werken, want het is echt anders om zonder visueel contact met je studenten les te geven. Met VR werken wij samen met het Media College in Amsterdam. Vanuit Mbo College Hilversum (net als wij onderdeel van het ROC van Amsterdam) is een samenwerkingsverband. Daarnaast is er op incidenteel niveau regelmatig contact met andere ROC's die zich hiermee bezighouden.”

Tim Nijland, CMO at VR Owl - XR Expert - Speaker

Inspireren en verbinden. Zorgen dan innovators binnen verschillende organisaties met elkaar in contact komen en de juiste kennis hebben. Zo probeer ik samenwerking te stimuleren en de nodige budgetten en slagkracht te realiseren die nodig is voor echte omarming van VR in het onderwijs. 

Scholen opereren onafhankelijk van elkaar en het ontbreekt vanuit de overheid aan de juiste sturing om te versnellen. Ik heb van dezelfde school verschillende docenten op bezoek gehad die allemaal ‘iets’ met VR willen doen. Als je ziet hoe samenwerking binnen dezelfde organisatie ontbreekt dan is het geen wonder dat het Nederlandse onderwijs geen serieuze stappen maakt. 

Wij zien de waarde en impact van leren met VR bij onze klanten. Ik zou graag zien dat onderwijsinstanties serieus gaan samenwerken en dat de overheid meer doet om het gebruik van VR te stimuleren. Helemaal nu hybride leren en werken de norm wordt. 

Freek Teunen, VR/AR solutions expert 

Veel scholen zijn misschien wel telkens opnieuw met hetzelfde bezig, maar ik weet niet of het meteen zo slecht is. Als er nu één super aanbieder zou zijn waarmee iedereen gaat werken, of één softwarepakket, dan missen we misschien ook weer een mooi stukje experimentatie toch? (Ik probeer er ook het positieve van in te zien). Nu gebruiken scholen allemaal andere spullen en reken maar dat erover gesproken wordt en best-practices gedeeld gaan worden. Bijvoorbeeld verschillen tussen VR-brillen, content die gemaakt wordt door leerlingen of uit de industrie komen etc. Daarom is het denk ik prima (op dit moment) dat scholen allemaal (min of meer) experimenteren en zaken zelf opnieuw uitvinden. 

Ik denk dat het nu vooral belangrijk is dat zoveel mogelijk leraren eerst leren hoe VR als tech werkt en gebruiken in de les. Dat kan al met weinig content of toepassingen, eentje is dan even genoeg. Als ze daar dan wat zekerder over zijn, wordt het voor uitgeverijen en software-aanbieders ook interessanter om er iets voor te ontwikkelen denk ik. Kosten voor goede software maken zijn immers gewoon hoog. 

En ik denk dat het ook goed is dat leerlingen zelf met content aan de slag gaan. 

Ewout Warringa, Docent Extended Reality - XR Learning

Ook in de bouwtechniek wordt VR al volop ingezet, volgens Warringa. Hij erkent dat onderwijs behoefte heeft aan specifieke software, op maat, Nederlandstalig en geschikt voor de hele klas; een Ferrari qua software. Maar met één oplossing worden nu 66 scholen geholpen. Je hoeft namelijk geen 66 Ferrari’s te bouwen, als je die éne met iedereen deelt: “Wat we doen is als volgt: aan de hand van de Les Methode voor de bouwtechniek hebben een aantal docenten 3d modellen gemaakt, deze in een BIM-omgeving gezet zodat alle lid scholen gratis toegang hebben tot deze materialen en deze met een aantal drukken op de knop in de holoLens hebben of in de VR bril of op hun iPad of smartphone Als ondersteuning voor de lessen en het leren tekening lezen, want de leerlingen hebben moeite met het lezen van een werktekening in 2D. Ik geloof zeker dat de Ferrari mogelijk is maar dan moeten we echt samen werken, om geldpotjes samen te voegen en te vragen wat we als docenten willen. Maar als we geen ervaring hebben met XR dan is het ook lastig om content te vragen. Daarnaast gaat de ontwikkeling op dit gebied erg hard en snel zodat het nu nog niet voor elke leerling op elk moment toegankelijk is. Maar dit gaat zekers komen.”

Michael Schifferling – Docent ICT, Fontys Hogeschool ICT

Schifferling ziet veel interesse in VR vanuit het bedrijfsleven, maar dit is vooral verkennend. Hardware is vaak experimenteel en niet gebruiksvriendelijk, en daarmee blijven we vaak hangen in de prototypefase, maar Facebook (Meta) probeert nu wel VR te lanceren voor de consumentenmarkt, maar dat biedt nog geen soelaas: “De consumentenmarkt bereiken lukt ze omdat VR-headsets onder de kostprijs verkocht worden. Andere ontwikkelaars kunnen daar niet mee concurreren en het risico bestaat dat Facebook het landschap van VR gaat domineren.” De grote uitdaging voor toepassing van VR in het onderwijs zit volgens Schifferling in de processen zelf: “Het grootste obstakel bij VR en onderwijs is denk ik dat bijna iedereen vanuit de techniek vertrekt, en niet vanuit de vraag. VR vergt structureel een andere vorm van interactie. Ook weten de contentmakers en techniek-enablers elkaar niet altijd goed weten te vinden. Veel VR projecten werken vaak prima vanuit een technisch perspectief maar de content is vaak zeer ondergeschikt. Substitutie is het tweede probleem, we pakken iets uit het onderwijs en zetten dit direct om naar VR. Dan voegt VR niks nieuws toe. Ik denk dat er echt gestart moet worden met een onderwijsvraag alvorens we tot de keuze te komen dat VR nodig is Nu wordt VR als hamer gezien en ieder probleem een spijker dat in een plank geslagen moet worden. Soms heb je gewoon een zaag nodig, of in dit geval een leraar die iets uitlegt aan een leerling.”

Pieter van Gorkom – Docent Zorg & Technologie en toepasser van VR, Fontys Hogeschool Mens & Gezondheid

Van Gorkom werkt bij hbo-verpleegkunde al met zowel 360 graden films als VR-toepassingen voor studenten. Een voorbeeld is een intubatieprotocol en reanimatie, wat studenten hiermee binnen verschillende omgevingen trainen, maar ook omgaan met agressie. Ook ontwikkelde hij een virtuele escaperoom als toets. VR maakt in zijn ogen de beloftes echter nog niet waar: “Het is ingewikkeld om materiaal voor VR te ontwikkelen en iedereen doet ongeveer hetzelfde. Aanbieders beloven gouden bergen, maar de realiteit valt vaak tegen. We moeten veel meer samen ontwikkelen en materiaal maken, en dat weer delen. De escaperoom heb ik gedeeld met de HAN en we zijn bezig onze 360 video’s aan te bieden aan de markt zodat andere hbo-v’s deze kunnen gebruiken in het onderwijs”

Conclusie:

We zien dat er inderdaad nog geen critical mass bereikt is, VR is daardoor marktklaar omdat de schaal nog te klein is. De experts zien daarin wel kansen, bijvoorbeeld door intensiever samen te werken aan het ontwikkelen van lesmaterialen en VR-toepassingen. Ook is het belangrijk om VR niet in te zetten ‘om het maar in te zetten’, maar te kijken naar de meerwaarde van de technologie in het onderwijs en die benutten in de toepassing. Kortom, er is nog meer dan genoeg werk aan de winkel voor XR in het onderwijs.

Met dank aan Carlijn Moed