DE ROL VAN BRUGGENBOUWERS BIJ VAKCOMMUNITY'S RONDOM OPEN LEERMATERIALEN

Doordat vakcommunity's lokale samenwerkingsverbanden zijn, zou dit de uitdagingen rond adoptie van leermaterialen kunnen wegnemen of in ieder geval kunnen minimaliseren. Want ondanks dat docenten via de vele repositories toegang hebben tot een voortdurend groeiend aantal open leermaterialen, blijft de adoptie hiervan beperkt. De voornaamste uitdaging relateert aan het vinden van materialen die relevant, up-to-date en van goede kwaliteit zijn (Admiraal, 2022). Vakcommunity's zouden dit probleem kunnen minimaliseren (Orr et al., 2015). Toch is de ontwikkeling van een vakcommunity die ontstaat vanuit een kleine groep van enthousiaste docenten tot een actieve breed gedragen community een uitdaging. Er is een voortdurende samenwerking vereist tussen instellingen om de omvang van de gebruikersgroep te vergroten, ondanks de socioculturele verschillen die er kunnen bestaan (Akkerman & Bakker, 2011). Coördinatoren spelen een belangrijke rol in dit kritieke aspect van cultivering, vooral bij community's waarin banden moeten worden aangeknoopt om verschillende lokale groepen (verschillende instellingen) tot één community (de vakcommunity) te verbinden (Wenger, McDermott, & Snyder, 2002). Bruggenbouwers is een term die vaak gebruikt wordt om deze coördinatoren aan te duiden die als brug fungeren tussen locaties, zoals tussen instellingen voor hoger onderwijs (Akkerman & Bakker, 2011). Deze bruggenbouwers hebben een waardevolle maar moeilijke rol met betrekking tot het overbruggen van grenzen.

In de landelijke vakcommunity SAMEN hbo Verpleegkunde is er onderzoek verricht naar deze rol van bruggenbouwers. De bruggenbouwers richtten zich op het vergroten van de gebruikersgroep en het realiseren van de benodigde (rand)voorwaarden om deze samenwerking te kunnen verduurzamen. Het doel van dit project was om op termijn een duurzame samenwerking met alle deelnemende instellingen rond het delen en hergebruiken van kwalitatieve leermaterialen binnen een actieve vakcommunity te realiseren. We hebben diverse data verzameld en geanalyseerd om inzicht te krijgen in de acties die de bruggenbouwers hebben uitgevoerd en met welke waargenomen impact. Op basis daarvan geven we enkele praktische aanbevelingen voor het optimaal ondersteunen van deze bruggenbouwers.

Aanbevelingen voor de rol van bruggenbouwers
De volgende aanbevelingen geven we mee voor de rol van bruggenbouwers om vakcommunity's rond open leermaterialen te cultiveren:
 

• Er is weliswaar een breed scala aan instrumenten nodig (bijvoorbeeld PR middelen, nieuwbrieven, workshops) om participatie te bevorderen, maar kleinschalige, persoonlijke en op de inhoud gerichte benaderingen om betrokkenheid onder docenten te vergroten werden als het meest waardevol ervaren. Bruggenbouwers hebben een centrale positie als collega, maar ook de inhoudelijke expertise om aan te kunnen sluiten bij de onderwijsinhoud. Of zoals een bruggenbouwer uitlegde: “En hoe meer het individueel werd, in groepjes van zes, maar ook eigenlijk echt individueel, dus echt van ‘joh ik praat je even bij, kom even zitten’ 10 minuten, kwartier. Ik laat je wat delen zien, werd het meer gedragen. Dus we hebben zowel een opbouw erin gehad, maar die laatste interventies hadden meer effect.”
• Heb niet de ambitie om alle docenten binnen de diverse instellingen binnen een bepaalde periode te kunnen stimuleren om te participeren in een vakcommunity. Zorg dat je specifieke ontwikkelingsdoelen formuleert verdeeld over tijdsperioden waardoor keuzes gemaakt kunnen worden wie wanneer te betrekken (Akkerman en Bruining, 2016).  Het kan bevredigender zijn om in het begin te focussen op bereidwillige docenten waardoor het in de loop van de tijd kan doorsijpelen naar een grotere groep docenten.
• Definieer de verwachtingen en verantwoordelijkheden van de bruggenbouwers. Voorkom dat bruggenbouwers niet weten van er van hen verwacht wordt of dat ze zich alleen verantwoordelijk voelen. Zoals een bruggenbouwer aangaf: “Als andere mensen hun taak niet oppakken dan doe ik het wel. Dat is mijn valkuil, maar dat is ook in dit project steeds weer gebleken dat dat toch heel lastig is. Als je iets bij andere mensen neerlegt, laat het daar dan ook liggen. Maar ja…gebeurt het dan nog wel?”
• Het is belangrijk om te benadrukken dat bruggenbouwers een rol vervullen en geen hiërarchische positie innemen. Het is dan ook van belang dat bruggenbouwers organisatorische erkenning en ondersteuning krijgen vanuit het management om hen te helpen in deze rol (Akkerman & Bruining ,2016). Indien dit niet gebeurt, verzwakt dit de bruggenbouwer in zijn rol. Een bruggenbouwer gaf bijvoorbeeld aan: ‘Waar ik heel erg tegen aanliep is dat met name als je gaat uitrollen, moet dat niet alleen maar tussen korte contacten zijn. Heb jij wat voor mij? Daar moet ook een commitment van het team in komen en die stap hebben ze nooit gemaakt. En het vervelende was dat het management wel zegt wij willen dit […], maar op het moment dus dat je zegt ‘jongens wat gaan we dan nu doen’, werd het allemaal afgezwakt van ‘ja ze moeten zich niet verplicht voelen’ en ‘ze willen niet’. Ja dan staakt iedere actie.’
• Heb aandacht voor de benodigde organisatorisch verandermanagement om een cultuur en organisatie te creëren waarin open leermaterialen en samenwerking onderdeel van zijn. Welke structuren zijn er nodig? En kunnen de bruggenbouwers dit realiseren of zijn er aanvullende acties nodig?
• Bruggenbouwers kunnen hun rol eenvoudiger uitvoeren als docenten de waarde van samenwerking tussen instellingen erkennen en de mogelijkheden hiertoe krijgen. Het kan dan ook interessant zijn de ‘boundary crossing’ competentie op te nemen in de docent competentieprofielen (Oonk et al., 2020). Tegelijkertijd zullen ook leidinggevenden binnen de instellingen zich niet alleen moeten focussen op leiderschap binnen een team maar ook op leiderschap dat zich richt op het overbruggen van grenzen van zowel binnen als buiten de instelling (Prysor and Henley, 2018). 

Concluderend waren de bruggenbouwers essentieel in het project SAMEN hbo verpleegkunde vanwege hun unieke positie en de taken die zij hebben uitgevoerd. Houd echter wel rekening met de uitdagingen die voortkomen uit deze rol en ondersteun je bruggenbouwers daar waar nodig.

Referenties
Admiraal, W. (2022). A typology of educators using Open Educational Resources for teaching. International Journal on Studies in Education (IJonSE), 4(1), 1-23. https://doi.org/10.46328/ijonse.60

Akkerman, S., & Bruining, T. (2016). Multilevel Boundary Crossing in a Professional Development School Partnership. Journal of the Learning Sciences, 25(2), 240–284. https://doi.org/10.1080/10508406.2016.1147448

Akkerman, S. F., & Bakker, A. (2011). Boundary Crossing and Boundary Objects. Review of Educational Research, 81(2), 132–169. https://doi.org/10.3102/0034654311404435

Oonk, C., Gulikers, J.T.M., Den Brok, J.M., Wesselink, R., Beers, B, & Mulder, M. (2020). Teachers as brokers: Adding a university-society perspective to higher education teacher competence profiles. Higher Education, 80, 701-718. https://doi.org/10.1007/s10734-020-00510-9

Orr, D., Rimini, M., & van Damme, D. (2015). Open Educational Resources: A Catalyst for Innovation. OECD Publishing.

Prysor, D., & Henley, A. (2018). Boundary spanning in higher education leadership: Identifying boundaries and practices in a British university. Studies in Higher Education, 43(12), 2210–2225. https://doi.org/10.1080/03075079.2017.1318364

Wenger, E., McDermott, R., & Snyder, W.M. (2002). Cultivating Communities of Practice. A Guide to Managing Knowledge. Boston, Massachusetts: Harvard Business School Press.