Open volop in beweging in de Open Education Week

Meer dan ooit blijkt (uit het webinar ‘Open..hoe maak je het mogelijk’ dat er een zeer positieve houding is tegenover het gebruik van digitale (open) leermaterialen in ons onderwijs: zie voorbeeld. Hergebruik is nog niet gemeengoed en lijkt veelal verborgen. Vragen zoals ‘Welke materialen mag je wel/niet hergebruiken?’ , ‘Waar vind ik de open materialen?’, en ‘Hoe zie ik dat de materialen kwaliteit hebben?’  zijn (nog steeds) actueel.
Tijdens de verschillende webinars die in de Open Education week (1-5 maart 2021)  werden georganiseerd komt naar voren dat een goede infrastructuur , ondersteuning en integrale aanpak nodig zijn: de samenwerkingen tussen onderwijsvernieuwers, bibliotheken, docenten en IT-ers. Ook kwam de kracht van (vak)communities (docenten en studenten) in diverse webinars bevestigd. Bovendien is veel meer aandacht nodig voor hoe studenten actief kunnen bijdragen aan het hergebruik van open leermaterialen: Open Pedagogy.

Webinar ‘Open ... hoe maak je het mogelijk?’ (maandag 1 maart)
In het webinar ‘Open ... hoe maak je het mogelijk?’ bespraken Sylvia Moes (Vrije Universiteit) en Wouter Kleiheeg (Erasmus Universiteit) de ingrediënten waar de zone Naar digitale (open) leermaterialen samen met de werkgroep Bibliotheken Open Online Onderwijs en SURF aan werkt om open leermaterialen (naast andere vormen van content) in Nederland toegankelijker te maken. Naast de doorontwikkeling van een technisch platform werkt de zone aan een integrale aanpak om docenten te ondersteunen. In het webinar komt naar voren dat het zoeken en vinden van kwalitatief (open) content een uitdaging blijft voor docenten en veel tijd kost. Het zoeken via metadata blijft lastig. Om inzicht te krijgen hoe dit werkt en wat docenten nodig hebben is o.a. een verkenning gedaan onder 26 vakcommunities, en een onderzoek naar de doorzoekbaarheid van videomateriaal.  Verder wordt gewerkt aan een overzicht over alle vormen van content in relatie tot leerdoelen en leeractiviteiten. Inspiratie is het padagogywheel.
Een uitgebreide blog van alle activiteiten vind je hier (van Wouter Kleijheeg (EUR)).

Visie op digitale leermaterialen (dinsdag 2 maart)
Vanuit de zone ‘Naar digitale (open) leermaterialen’ organiseerden de zone Naar digitale (open) leermaterialen en SURF (*) het webinar ‘Visie op digitale leermaterialen’ (hier de link naar het visiedocument). In het webinar werd visueel weergegeven welke dimensies (bv. cultuur en HRD, technologie en infrastructuur, of organisatie) geraakt worden door de acht opgestelde visie statements en op welk niveau (macro, meso of micro). Vervolgens werden de vijf bouwstenen gepresenteerd die bijdragen aan het behalen van deze visiestatements. Goed om bewust van te zijn, is dat de visie op leermaterialen binnen de eigen instelling altijd passend is bij / geïntegreerd is in de visie op onderwijs.
Tijdens de discussie kwam een onderscheid van vier clusters naar voren: (1) waarom open?; (2) wat verstaan we onder open?; (3) hoe organiseren we de ondersteuning?; (4) en hoe betrekken we de student?. Vooral de rol van de student is nog niet altijd een direct waar aan gedacht wordt, maar is wel belangrijk om stil te staan bij de rol die studenten kunnen hebben in bijvoorbeeld het beoordelen van kwaliteit van materialen, bij co-creatie van open leermaterialen of in het onderwijskundig ontwerp van het onderwijs.
In 2021-2022 gaat de zone aan de slag met de doorontwikkeling van de technische infrastructuur met als basis Edusources platform van SURF naast het realiseren van tools en documenten die instellingen kunnen gebruiken ter ondersteuning voor het opzetten van een organisatie infrastructuur binnen de instelling gebruikt kan worden.
(*) Het webinar (slides hier) werd gegeven door: Gaby Lutgens (Universiteit Maastricht), Gerlien Klein (Hanzehogeschool), Kirsten Veelo (SURF), Lieke Rensink (SURF) en Robert Schuwer (Fontys).

Studentbetrokkenheid door Open Pedagogy (woensdag 3 maart)
Leren doe je samen, samen kennis creëren. Leren is een sociaal proces: in verbondenheid met anderen. Studenten missen de sociale verbondenheid in deze Coronatijd. Onderwijs ontwikkelen vanuit de Open Pedagogy gedachte kan de studentbetrokkenheid versterken door een appél te doen op actief bij te dragen aan kennis. En dat is de kern van ‘Open Pedagogy’ namelijk dat de waarde die studenten creëren of toevoegen aan kennis(objecten) beschikbaar komt voor anderen.
Echter hoe doe je dat: studenten actief laten bijdragen aan het hergebruik van open leermaterialen? Marijn Post (HAN), Michiel de Jong (TUD) en Ria Jacobi (Inholland) gaven aan dat je al  ‘klein’ kunt beginnen. Bijvoorbeeld door in een vak studenten leertaken te geven met Open Educational Resources (OER) (studenten maken een reader met OER) of toegankelijke waarde toevoegen (blog schrijven). Twee van de 4 karakteristieken van OP. Voor deze tijd is wellicht een derde karakteristiek van belang: het leren en werken in en/of bijdragen aan en/of (mee) ontwikkelen aan producten in open netwerken of (bestaande) communities. Een onderwijsleeromgeving die studenten uitnodigt te ontdekken, te maken en te delen: te participeren c.q. bij te dragen. Zoals iemand chatte: ‘Open Pedagogy is ook (en misschien wel meer dan verbonden met OER) inzetten van open netwerken’. En juist die sense of community  is van belang voor studiesucces. Klik hier voor de slides.

Thema-uitgave Hergebruik van Open Leermaterialen (donderdag 4 maart)
Marjon Baas (Saxion), Robert Schuwer (Fontys) en Ria Jacobi (Inholland) organiseerden een webinar (klik hier voor de slides) rondom het net verschenen Themauitgave Hergebruik van open leermaterialen. Zij nodigende verschillende schrijvers uit de belangrijkste inzichten te delen vanuit het perspectief van docenten, studenten, professionalisering, bibliotheken en landelijke projecten. Je zou verwachten dat dat open leermaterialen al heel natuurlijk in het onderwijs een voorname plek inneemt. Toch blijkt, ook via deze uitgave, dat hergebruik van open leermaterialen lastig blijkt. Hergebruik gebeurt niet vanzelf: aandacht is nodig. Het webinar gaf hierover een paar mooie inzichten, waarbij de focus niet lag op het delen, maar op een andere kant van het probleem dat mogelijk nog groter is: het hergebruik door anderen dan de deler. Twee inzichten die naar voren kwamen uit het webinar: (1) Adoptie van open leermaterialen lijkt het meest kansrijk te zijn als je dit betrekt in het herontwerp van onderwijs; (2) Studenten kunnen een actieve rol hebben in het zoeken en ontsluiten van materialen.  Iemand gaf aan: ‘roept dit niet de vraag op of hier niet een culturele misvatting in de weg kan zitten van docenten die het vervelend vinden als studenten ‘kennelijk materiaal buiten die mooie reader nodig hebben’’; (3) de kracht van vakcommunities beter benutten. Tot slot was er een interessante discussie over de vraag wanneer je nou mag spreken van ‘succes’ bij hergebruik van open leermaterialen in je opleiding.

Edusources 5 maart 2021
Geleid door Jenny de Werk en gepresenteerd door Robert Schuwer, Harrie van der Meer en Martine Teirlinck én gemodereerd door Germaine Poot deden de 30 deelnemers actief mee tijdens het webinar. Wat voorbij kwam:

• Wat is edusources? Platform voor digitale (open) leermaterialen voor het Nederlandse onderwijs. Een fraaie infographic laat zien wat je er mee kan en hoe het in de praktijk werkt. Klik hier om in te loggen op het platform zelf.
• Waarom edusources? Met edusources hebben docenten, bibliotheekmedewerkers en studenten op 1 plek toegang tot een divers, in principe op kwaliteit beoordeeld aanbod van digitale leermaterialen. Dit geldt zowel voor open als semi-open materiaal. Meer redenen op de website. Daar vind je ook informatie over het afnemen van een licentie.
• Ervaringen van een vakcommunity: vooral als je instellingsoverstijgend wil samenwerken aan creatie van materialen, biedt edusources een mooie plek. Lees meer over de ervaringen met delen en hergebruik van materialen, het opstellen van een taxonomie en kwaliteitsmodel en het organiseren van het daadwerkelijk plaatsen van het materiaal door de community rondom informatievaardigheden
• Toekomst: vanuit SURF en i.s.m. instellingen wordt gewerkt aan inbedding van het platform binnen de instellingen. Aandacht zal er zijn voor interoperabiliteit met andere systemen, het inrichten van een support-infrastructuur voor delen (met aandacht voor inhoud, formaten, metadata en toekennen licenties en toegangsrechten) het stimuleren van hergebruik en aandacht voor visie en beleid (mag je delen, wat levert delen je op)? Dit samen met de Zone ‘Naar digitale (open) leermaterialen’ van het Versnellingsplan.
• Klik hier voor de link naar presentatie (met veel leesvoer)

Dit blog is geschreven door leden van de SIG Open Education: Theo van den Bogaart, Gaby Lutgens, Marjon Baas, Lieke Rensink, Ria Jacobi.