Onderzoek naar learning spaces: Wat weten we (nog niet)?

Aftrap van Ronald Beckers

De sessie begon met een inspirerend verhaal van Ronald Beckers. Ronald is gepromoveerd op learning spaces en de afstemming op onderwijs (zie A learning space Odyssy, 2016). Zijn verhaal is uitgeschreven en is zeer de moeite waard om te lezen. Als voorproefje alvast een paar anekdotes:

“…(K)an je onderwijs van morgen nog wel geven in een schoolgebouw van gisteren? Ondanks dat het onderwijs zich de afgelopen eeuw flink heeft ontwikkeld, zijn schoolgebouwen niet zoveel veranderd. Je ziet wel pogingen van scholen om onderwijsgebouwen beter aan te laten sluiten bij het veranderde onderwijs, maar lang niet al deze pogingen slagen. Maar waarom geven we al meer dan honderd jaar onderwijs in klaslokalen en waarom staat dat concept momenteel onder druk? En hoe kunnen we onderwijsgebouwen anders vormgeven om leerlingen beter te ondersteunen in hun leren?”

“Er zijn gelukkig steeds meer scholen als de Werfklas (primair onderwijs – red.) uit Culemborg die niet alleen hun onderwijs innoveren, maar daarbij ook de fysieke onderwijsomgeving veranderen en die zien dat het onderwijs ook buiten de muren van het schoolgebouw plaats kan vinden.”

“De meeste studenten hebben (de) gebouwen trouwens het afgelopen jaar nauwelijks van binnen gezien. En toch is het onderwijs in Coronatijd in z’n digitale vorm doorgegaan. En nee, online onderwijs is niet de ideale en permanente vervanger voor onderwijs in fysieke vorm. Maar ja, het zou wel vreemd zijn als we niet leren van de verworvenheden die het digitale onderwijs het afgelopen jaar heeft geboden. Het digitale onderwijs kan de katalysator zijn voor het daadwerkelijk doorvoeren van the flipped classroom en om schoolgebouwen anders te gaan gebruiken en daarmee ook anders vorm te geven.”

Download zijn hele verhaal hier.

Daarnaast beveelt Ronald een aantal artikelen aan over de hybride leeromgeving en heeft hij ook een tijdschrift artikel gepubliceerd over zijn bevindingen:

• A Design Perspective On the School (Zitter & Hoeve, 2016).
• Hybride leeromgevingen (Zitter & Hoeve, 2013).
• HNW in het onderwijs (Beckers, 2014).
• De kansen van digitalisering in het onderwijs (Beckers, 2021).
• A learning space Odyssey (Proefschrift Ronald Beckers).

Uitkomsten brainstorm

Na de aftrap van Ronald Beckers, is er door de groep in twee breakout rooms gebrainstormd over twee centrale vragen:

1. Wat is er al aan onderzoek gedaan?
2. Wat is nog onontgonnen terrein?

Hoewel we deze vragen natuurlijk niet met 100% zekerheid kunnen beantwoorden, daar is het speelveld immers te groot voor, hebben we toch behoorlijk wat output gegeneerd. Daarom per vraag een korte reflectie.

Wat is er aan onderzoek gedaan?

Er zijn al veel bronnen te vinden (zie ook de leeslijst verderop in dit artikel). Denk bijvoorbeeld aan het instrument Learning Spaces Rating System, waarmee je een instelling kan analyseren op hun readiness t.a.v. active learning classrooms. Maar er zijn meer instrumenten. Denk aan de Practical Observation Rubric to Asses Active Learning (PORTAAL) en de Active Learning Classroom Observation Tool (ACOT) van Birdwell en collega’s (2016). Verder hebben we het natuurlijk gehad over de Hybrid Virtual Classroom, waar bij de KU Leuven onder meer onderzoek naar is en nog steeds wordt gedaan. In Canada heeft Adam Finkelstein van de MC Gill University mooi werk geleverd, door kenmerken van een inrichting te identificeren die bijdragen aan active learning. Uiteraard is de dissertatie van Ronald Beckers, genaamd A learning space Odyssey een geweldig stuk dat ingaat op de afstemming tussen fysieke onderwijsruimtes en het onderwijs dat daarin plaatsvindt. De TU Delft onderzoekt leeromgevingen, maar dan vooral in de context van campussen. De Universiteit Utrecht doet momenteel onderzoek naar (hybrid) active learning classrooms en virtual classrooms. Verder kwamen we tot de conclusie dat er eigenlijk heel veel gebeurt qua projecten, maar dat dit niet altijd onderzocht wordt. Daarnaast is de uitdaging natuurlijk dat er veel bepalende variabelen kunnen zijn. Kortom, er gebeurt veel. Tegelijkertijd is daar geen eenduidig overzicht van te vinden (uitzonderingen daargelaten, zoals de meta-analyse van o.a. Annelies Raes over de Hybrid Virtual Classroom). Des te meer reden om daar actie in te ondernemen. De SIG Learning Spaces heeft daarom reeds een afspraak gepland met het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) om te verkennen of en hoe dergelijke onderzoek er kan komen.

Wat is nog onontgonnen terrein?

De tweede vraag gaat in op de vraag wat we nog niet weten. We hebben het veelvuldig gehad over specifieke variabelen die gekoppeld kunnen worden aan de inrichting van een onderwijsruimte. Denk aan de relatie met studentsucces, functies van onderwijs, motivatie en/of zelfsturend leren. Daarnaast heerst het beeld dat er nog ruimte voor nieuwe instrumenten om ruimtes te analyseren op hun effectiviteit (in relatie tot bepaalde factoren). Denk aan verdiepend onderzoek naar kenmerken van learning spaces die leiden tot betere studieresultaten. Maar we hebben het ook gehad over de gebruiker in de zin van de docent. Wat is er nodig om hen in active learning classrooms te motiveren hun didactiek en onderwijsontwerp aan te passen? Er is daarbij behoefte aan concrete vertalingen van onderzoek naar richtlijnen en adviezen. Of bijvoorbeeld do’s & don’ts van onderwijs in active learning classrooms. Een interessant overkoepelend vraagstuk is waarom onderwijsruimtes zo verschillen over de verschillende niveaus van onderwijs (van PO tot WO). Kortom, een heleboel domeinen waar potentiële vragen liggen.

De onderstaande twee afbeeldingen laten zien wat er allemaal aan input is verzameld.

Leeslijst

Elke deelnemer is gevraagd om hun favoriete/beste onderzoeksbronnen rondom learning spaces te delen. Hieronder het resultaat.

• Informed principles for (re) designing teaching and learning spaces. MC Gill University (CA)
• A systematic literature review on synchronous hybrid learning: gaps identified. KULeuven (BE)
• Space matters: The impact of formal learning environments on student learning. University of Minnesota (US)
• Models of learning space: integrating research on space, place and learning in higher education. University of Sydney (AU)
• The Impact of New Collaborative Learning Spaces on Tertiary Teacher Practice. Auckland University of Technology (NZ)
• An examination of the mediating role of learning space design on the relation between instructor effectiveness and student engagement.  Ball State University (US)
• When teacher-centered instructors are assigned to student-centered classrooms. Concordia University (CA)
• Impact of classroom design on teacher pedagogy and student engagement and performance in mathematics. University of Melbourne (AU)
• A guide to teaching in the active learning classroom: history, research, and practice. University of Minnesota (US)
• A Design Perspective On the School (Zitter & Hoeve, 2016).
• Hybride leeromgevingen (Zitter & Hoeve, 2013).
• Mosaic: Een breed programma rond learning spaces van Indiana University. Indiana University (US)
• Tecol: Mooie onderzoeken naar Technology-Enhanced COllaborative Learning (TECOL) door de KU Leuven. (BE)
• Shaping behavior through intentional design by Jeff Sharp at TEDx Austin (US) (video)
• Actief leren in een technologierijke onderwijsruimte. Universiteit van Amsterdam (NL)

Deelnemers

Aan de bijeenkomst namen de volgende experts en onderzoekers deel:

• Michel Jansen, projectmanager bij SURF.
• Marij Veugelers, voorzitter SURF SIG Learning Spaces, laatste 10 jaar expert future learning spaces bij de UvA.
• Barend Last, blended learning specialist bij Universiteit Maastricht.
• Nynke Bos, lector Teaching, Learning & Technology bij Hogeschool Inholland.
• Jessica Hegeman, onderwijskundig adviseur & trainer, Onderwijsadvies & Training, Universiteit Utrecht.
• Bas Blom, docent en onderzoeker bij Pedagogische en Onderwijswetenschappen, Rijksuniversiteit Groningen.
• Jet Bierman, onderwijskundige bij Huisvestingsontwikkeling Universiteit van Amsterdam .
• Annelies Raes, onderwijskundige, senior researcher KULeuven & ULille.
• Fleur Prinsen, lector digitale didactiek bij Hogeschool Rotterdam.
• Merel de Boer, Organisatie & huisvestingadviseur bij Inholland.
• Migchiel van Diggelen, Lector Design-Based Education bij NHLStenden.
• Ronald Beckers. Manager onderzoek, innovatie en masters bij de Academie Educatie at Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.
• Len Dijstelbloem, onderzoekende innovator van leren bij project Future Learning Spaces, Educate-it, Universiteit Utrecht.

Naar een kennisagenda voor learning spaces

Hoe nu verder? Alle deelnemers waren het erover eens dat samenwerking en uitwisseling goed en belangrijk is. Maar dat niet alleen, ook het belang van onderzoek dat zich (ten dele) richt op learning spaces, al dan niet in relatie tot andere factoren (zoals motivatie, leerresultaten, zelfsturing, didactisch handelen, enzovoort). Daarbij kan het als losstaand fenomeen worden onderzocht, maar ook als onderdeel van onderzoek naar bijvoorbeeld blended learning of hybride onderwijs. En ook de wisselwerking met de online ruimte is erg interessant.

Inmiddels heeft de SIG Learning Spaces n.a.v. al het bovenstaande contact opgenomen met het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek. Er zijn op dit moment helaas geen direct themalijnen waaronder het onderwerp learning spaces kan vallen, maar het ligt wel in de lijn der verwachting dat er de komende jaren aandacht is voor bredere concepten (zoals blended learning), waaronder learning spaces ook kan vallen. Een van de meest logische vervolgstappen op dit moment is om toe te werken naar een kennisagenda voor learning spaces. Een kennisagenda is een beschrijving van de belangrijkste kennishiaten binnen een discipline. Daarbij hoort een plan van aanpak dat beschrijft hoe deze kennislacunes kunnen worden opgelost door middel van onderzoek.

De SIG Learning Spaces zal het opstellen van deze kennisagenda stimuleren en samen met het werkveld toewerken naar een publicatie. Input en samenwerking is daarbij essentieel. Wil je graag meedenken, een bijdrage leveren of reageren op bovenstaande? Stuur dan een mail naar barend.last@maastrichtuniversity.nl Daarnaast kan je reageren via LinkedIn.