7 tips voor een passende, stimulerende leeromgeving voor studenten met autisme

1. Begin altijd bij de student zelf 

Autisme  (officieel: autismespectrumstoornis, afgekort ASS) kan zich op verschillende manieren uiten. Iedere student met autisme is anders. Hoe iemand leert en zich ontwikkelt, wordt beïnvloed door factoren zoals opvoeding, leerstijl, cognitieve capaciteiten en omgevingsinvloeden. Begin daarom altijd bij de individuele student: wat zijn diens talenten, behoeften en voorkeuren?

2. Dit kun je doen tijdens lessen en contactmomenten

Lessen zijn vaak vol prikkels en sociaal intensief. Studenten met autisme hebben baat bij een gestructureerde en voorspelbare opzet. Communiceer daarom helder en geef hen de tijd om informatie in hun eigen tempo te verwerken. Denk aan de volgende zaken:

• Structuur: Gebruik een vaste lesopbouw en communiceer roosterwijzigingen tijdig.
• Instructie: Combineer schriftelijke, mondelinge en visuele uitleg. Vermijd figuurlijk taalgebruik of licht het toe.
• Flexibiliteit: Bied keuzevrijheid in werkvormen, geef voldoende verwerkingstijd en vermijd onverwachte spreekbeurten.
• Sociale steun: Wees duidelijk over groepsopdrachten en moedig peer-ondersteuning aan.
• Prikkelarme leeromgeving: Zorg voor zo min mogelijk zintuigelijke prikkels in de leeromgeving, bijvoorbeeld geen fel licht of hard geluid.

3. Zo help je bij zelfstandig studeren

Zelfstandig studeren vraagt om overzicht, planning en zelfregie. Dit zijn vaardigheden waar studenten met autisme moeite mee kunnen hebben. Kleine aanpassingen maken voor hen al een groot verschil.

• Overzicht: Gebruik centrale online plekken voor lesmateriaal; en bied sjablonen en checklists.
• Begeleiding: Plan vaste contactmomenten, geef zowel mondeling als schriftelijk feedback en help bij het kiezen van studiemethoden.
• Planning: Ondersteun bij het maken van realistische planningen met tussentijdse deadlines.

4. Zo help je bij toetsing en examinering

Toetsmomenten kunnen stressvol zijn, zeker als ze onduidelijk of onvoorspelbaar zijn. Een heldere aanpak en passende voorzieningen helpen studenten met autisme om bij toetsen hun kennis goed te laten zien.

• Duidelijkheid: Wees vooraf duidelijk over de toetsvorm, criteria, locatie en benodigdheden. Laat voorbeeldvragen zien.
• Flexibiliteit: Bied (als mogelijk) keuzemogelijkheden, extra tijd of aangepaste toetsvormen.
• Rustige toetsomgeving: Zorg voor prikkelarme ruimtes en sta hulpmiddelen zoals oordoppen toe.

5. Zo help je bij stages en afstuderen

De overstap naar de beroepspraktijk brengt weer nieuwe uitdagingen. Door te zorgen voor een goede voorbereiding, heldere communicatie en vaste contactpersonen kun je een student met ASS tot grote steun zijn.

Stages

Vooraf:

• Bespreek werkplekaanpassingen en begeleidingswensen met de student en de begeleider bij de stageplek.
• Stel met de student duidelijke doelen en taakverdelingen op.
• Informeer de student over de werkomgeving, verwachtingen en sociale interacties.

Tijdens:

• Wijs een vast aanspreekpunt aan bij de stageplek.
• Houd regelmatig contact en bied ondersteuning bij sociale interacties.
• Geef duidelijke en regelmatige feedback over de voortgang.

Na afloop:

• Evalueer met de begeleider en de student de stageervaring en bespreek wat goed ging.
• Benoem de groei en de ontwikkelde vaardigheden van de student.

Afstuderen

Vooraf:

• Stel een helder plan van aanpak op voor het afstudeertraject.
• Bespreek welke ondersteuning nodig is voor het afstuderen, zoals werkplekaanpassingen of begeleiding bij specifieke taken.
• Zorg voor duidelijke afspraken over deadlines en verwachtingen.

Tijdens:

• Bied een vast aanspreekpunt voor vragen en begeleiding.
• Houd regelmatig contact over de voortgang van het afstudeeronderzoek.
• Help bij het navigeren van sociale interacties, bijvoorbeeld bij overleg of presentaties.

Na afloop:

• Evalueer het afstudeertraject met de student en bespreek behaalde resultaten.
• Benoem de sterke punten en kwaliteiten die tijdens het afstuderen naar voren zijn gekomen.

6. Let op hoe je over autisme spreekt en op individuele verschillen

Vraag hoe een student zichzelf benoemt en sluit daarop aan. Vermijd uitspraken als “iedereen is wel een beetje autistisch”, die generaliserend en kwetsend kunnen zijn. Wees je ook bewust van verschillen tussen individuen én tussen mannen en vrouwen: meisjes en vrouwen camoufleren hun autisme vaak meer.

7. Werk samen en deel je kennis

Het effectief ondersteunen van studenten met een ASS vraagt om een goede samenwerking tussen docenten, studieloopbaanbegeleiders, stagecoördinatoren, ondersteuners en beleidsmakers. Deel succesvolle aanpakken, betrek ervaringsdeskundigen en maak gebruik van inzichten uit de neurodiversiteitsbeweging, zoals:

• Lees de infosheet: Toegankelijk onderwijs voor neurodivergente studenten.
• Lees de infosheet: Informatievoorziening voor studenten met een ondersteuningsvraag.
• UDL is een onderwijsontwerp voor flexibel onderwijs dat inspeelt op de behoeften en talenten van elke student. Bouwstenen helpen je daarbij.
• Lees de infosheet voor meer informatie en tips over begeleiding van studenten met autisme.

Alle studenten hebben baat bij inclusief onderwijs

Bovenstaande tips zijn niet alleen van waarde voor studenten met autisme, maar voor alle studenten. Flexibele toetsvormen, heldere communicatie en laagdrempelige  begeleiding zorgen voor een veilige en stimulerende onderwijsomgeving waarin elke student de kans krijgt zich optimaal te ontwikkelen.   

Op zoek naar meer inspiratie?

Wil je meer weten over inclusief onderwijs of inspiratie opdoen voor (digitale) onderwijsvernieuwing? Op de Vraagbaak vind je praktijkverhalen over onder meer blended learning, AI en Virtual Reality in het onderwijs, onderwijstools, studentenwelzijn en flexibel onderwijs.