AI en gelijke kansen in het onderwijs - panelgesprek Nederlandse AI Coalitie

AI biedt kansen maar niet voor iedereen 

“Je merkt dat je medestudenten telkens eerder klaar zijn dan jij, en dat ze beter voorbereid zijn. Op een gegeven moment vraag je je af hoe dat toch kan. En dan blijkt dat zij allemaal AI gebruiken om hun opdrachten te maken en te studeren.” Student Luuk schetst hoe kansenongelijkheid eruit kan zien in de dagelijkse onderwijspraktijk. Mohamed Bouziane, Practor Gelijke Kansen (Albeda mbo), licht toe: “Niet alle studenten hebben dezelfde startpositie in het onderwijs. Ze komen daarom niet met dezelfde bagage en kennis over AI het onderwijs binnen. In de praktijk zie je dat studenten die al aan de onderkant beginnen, er een beetje achteraan hobbelen en het steeds maar proberen bij te benen. Als we daar niet actief op inzetten, wordt de kloof tussen studenten die wel en geen toegang hebben tot AI-tools en kennis alleen maar groter.” 

Betaalde tools leiden tot ongelijkheid

Studenten die voldoende AI-geletterd zijn, weten hun weg te vinden naar een van de duizenden handige AI-tools en zijn ins staat om kritisch naar de output te kijken. Studenten die onvoldoende AI-geletterd zijn, nemen gegenereerde output klakkeloos over, met alle gevolgen van dien, zo is de ervaring van docent Abboy Verkuilen. Tim van Aken (Katholiek Onderwijs Vlaanderen): "In veel AI-toepassingen heb je bovendien gratis accounts en betaalde accounts. Veel studenten moeten kiezen voor die eerste categorie, zij kunnen zich geen maandelijkse betaalde account veroorloven. Dat zet de gelijke kansen zwaar onder druk." 

Veilige en betaalbare AI-toepassingen voor het onderwijs 

Gratis versies zijn vaak beperkt in functionaliteit, terwijl de betaalde versies voor veel studenten en instellingen onbetaalbaar zijn. Daar komt nog bij dat docenten meestal niet kunnen werken met de AI-tools die studenten gebruiken, want de gratis tools voldoen niet aan wet- en regelgeving rondom privacy en de betaalde tools zijn voor instellingen onbetaalbaar. De afhankelijkheid van Big Tech in het onderwijs, zoals grote partijen als Microsoft, is ook een aandachtspunt. Om die reden werken de UvA en HvA bijvoorbeeld aan een schil rondom LLM’s (Large Language Models), waarbij de data in Europa blijft. 

Ethische kaders zijn nodig bij gebruik van AI in het onderwijs

AI biedt tegelijkertijd ook veel mogelijkheden en kan helpen om de kansengelijkheid in het onderwijs te vergroten. Denk aan een AI-assistent die studenten ondersteunt, mogelijkheden voor gepersonaliseerd leren en individuele leerwegen, en tools die feedback geven en onderwijs toegankelijker maken. Maar ook aan deze mogelijkheden kleeft het nadeel van een betaalde versus een onbetaalde versie. Bij de inzet van AI in het onderwijs is het bovendien van groot belang om rekening te houden met ethische aspecten, zoals privacy, bias en de ecologische voetafdruk. Neem deze aspecten mee in het onderwijsontwerp, oftewel ‘ethiek by design’, zo benadrukken deelnemers aan het panelgesprek. 

Investeer in AI-geletterdheid van studenten én docenten

Daarnaast is de docent nodig om het AI-gebruik van studenten in goede banen te leiden, benadrukt Theo Bakker, lector Learning Technology & Analytics (De Haagse Hogeschool). “Er zijn verschillen tussen studenten, maar hoe kunnen we alle studenten op hetzelfde niveau krijgen zodat ze AI op een goede manier kunnen inzetten?” Theo is betrokken bij de pilothub Studiedata en AI van Npuls. Binnenkort presenteert hij de Visie op AI en kansengelijkheid in het vervolgonderwijs van Npuls. In de visie staan praktische aanbevelingen om hiermee aan de slag te gaan binnen instellingen, ook bewust zijn van bias in AI is hierin bijvoorbeeld opgenomen. 

Neem studenten mee in de ontwikkeling en implementatie

De digitale toegankelijkheid van AI-tools moet op orde zijn, maar ook de digitale geletterdheid is van groot belang. Docenten en studenten moeten de mogelijkheden en beperkingen van AI begrijpen om de technologie op een verantwoorde en effectieve manier in te zetten. “Betrek studenten vanaf het begin bij de ontwikkeling en implementatie van AI in het onderwijs. Studenten worden vaak veel te laat betrokken, terwijl zij de eindgebruikers zijn,” benadrukt Kim Schildkamp, hoogleraar aan de Universiteit Twente en projectleider AI en datageletterdheid bij Npuls. 

Tot slot

AI heeft de potentie om het onderwijs te transformeren en de leerervaring van studenten te personaliseren. Om ervoor te zorgen dat AI de kansengelijkheid bevordert en niet ondermijnt, is het essentieel om de genoemde uitdagingen aan te pakken en ethische principes daarbij centraal te stellen. Het is kortom van groot belang om hierover met elkaar in gesprek te blijven, best practices te delen en van elkaar te leren. 

Omslagfoto door Jon Tyson via Unsplash