Betrekken van studenten bij onderwijsinnovaties: een good practice

De Onderwijswerkplaats van de Vrije Universiteit is een mooi voorbeeld van een onderwijsinnovatiecentrum dat studenten als partners betrekt. Ik heb studenten geïnterviewd om erachter te komen hoe zij te werk gaan en wat deze aanpak tot een succes maakt. In dit artikel deel ik hun ervaringen met jullie.  

Wat is de VU Onderwijswerkplaats?

De Onderwijswerkplaats maakt deel uit van het Centre for Teaching and Learning van de Vrije Universiteit. Dit is de plek voor onderwijsinnovatie en -vernieuwing met als doel om de kwaliteit van het VU-onderwijs te waarborgen en vergroten. Docenten kunnen hier terecht voor onderwijsadvies en er lopen verscheidene onderwijsinnovatieprojecten. In teams wordt aan deze projecten gewerkt. Voorbeelden van projecten die lopen zijn Team Canvas Studentvriendelijk, Team Pop-up studio, Team Events, Team Onderwijszaal van de toekomst, etc. Studenten zijn betrokken bij alle projecten en het onderwijsadvies. Deze studenten zijn allemaal in dienst van de Onderwijswerkplaats, in totaal zijn dit er momenteel dertien. 

Studenten kun je betrekken op verschillende niveaus

Dus hoe betrekt de Onderwijswerkplaats studenten? Allereerst is het goed om te weten dat er verschillende niveaus zijn waarop je studenten kunt betrekken:

• Informeren - studenten op de hoogte stellen
• Raadplegen - studenten om hun mening vragen
• Betrekken - studenten om hun mening vragen bij elke stap
• Partnerschap - met studenten samenwerken bij elke stap
• Leiderschap - studenten hebben de leiding

Het ene niveau is niet beter of slechter dan het ander. Het ene doeleinde leent zich nu eenmaal meer om studenten te raadplegen, terwijl studenten bij een ander project prima de leiding kunnen nemen. Wel is het zo dat de impact toeneemt naarmate de studenten betrokken zijn op een hoger niveau. De meeste studenten van de Onderwijswerkplaats geven anoniem aan dat ze zich partner voelen. In een panelgesprek is hier dieper op ingegaan. Zijn zij tevreden met het niveau waarop zij betrokken zijn? Wat maakt het partnerschap tot een succes? En wat voor tips geven zij anderen mee die ook zo te werk willen gaan? 

De mate van betrokkenheid verschilt per project

Allereerst moet geconstateerd worden dat de studenten zich over het algemeen vooral als partner betrokken voelen, maar dat hier wel verschil in zit per project waar ze bij betrokken zijn. Bij sommige projecten nemen ze het voortouw en mogen ze eindbeslissingen nemen. Bij andere projecten, zoals communicatie, gaat het meer om routinewerk dat moet gebeuren. Er is dan weinig ruimte voor invloed van de student, ook al wordt er wel geluisterd naar hun ideeën.

Studenten vinden de afwisseling fijn

Dat dit verschil in mate van betrokkenheid er is, is niet erg. Sterker nog, de studenten ervaren dit juist als iets positiefs. Ze geven aan dat ze het heel leuk vinden om betrokken te zijn bij projecten waar ze veel vrijheid hebben om hun creativiteit kwijt te kunnen, maar ze willen niet dat al hun projecten zo zijn. Dat zouden ze als stressvol ervaren. Alleen deelnemen aan projecten met weinig verantwoordelijkheid en vrijheid willen ze juist ook weer niet. De balans is juist wat ze waarderen. 

Partnerschap wordt het meest gewaardeerd 

Studenten vinden het leuk om samen te werken met medewerkers die al meer ervaring hebben dan zijzelf. Daar leren ze veel van, geven ze aan. Maar ze willen wel volwaardig betrokken zijn als partner: ze willen gehoord worden, serieus genomen worden, invloed uitoefenen en samen beslissingen nemen. Zo voelen ze zich eigenaar van het project, maar ervaren niet de stress die ze wellicht wel zouden hebben als eindverantwoordelijken. Dat er nog iemand boven staat die de kwaliteit waarborgt en als vangnet fungeert, wordt niet als storend gezien maar juist als toegevoegde waarde.

Als nieuweling is het fijn om te beginnen op laag niveau

Als studenten net beginnen met werken bij de Onderwijswerkplaats is het prettig om te starten met een makkelijke klus met duidelijke kaders. Ze hebben dan niet het gevoel dat ze aan het spartelen zijn en aan hun lot worden overgelaten. Het geeft een goed gevoel om meteen je tanden in iets concreets te kunnen zetten, maar de moeilijkheidsgraad zorgt er ook voor dat er ruimte is om rond te kijken en je eigen rol te ontdekken binnen het team.

Binding met het team is voorwaarde om werken op hoger niveau tot een succes te maken

Samenwerking en elkaar als partner beschouwen en elkaar als dusdanig behandelen, zijn dingen die niet vanzelf goed gaan. Wederzijds respect, een gedeelde verantwoordelijkheid en wederkerigheid maken een partnerschap tot een succes. Het is een wijze hoe je met elkaar omgaat en attitude die je als team naar elkaar uitstraalt. Ieders bijdrage is van gelijke waarde. De studenten geven een aantal tips hoe je zo’n type relatie binnen teams kan realiseren:

• Teambuilding-activiteiten. Het team wordt hecht wanneer er niet alleen gewerkt wordt, maar ook genoeg tijd is voor leuke dingen. 
• Een goed onboarding proces. Ergens nieuw beginnen en je plekje vinden is altijd moeilijk, maar voor studenten misschien nog wel meer. Ze hebben immers nog minder werkervaring. Een goede start maakt dan veel goed. Introduceer een buddy-systeem, zodat de nieuwe collega altijd iemand heeft om vragen aan te stellen en die hem of haar op weg helpt.
• Maak duidelijke afspraken over hoe en wanneer er gecommuniceerd wordt. Studenten hebben vermoedelijk nog niet tot weinig ervaring met werken. Ga er dus niet vanuit dat zij hun werkmail dagelijks checken als niet duidelijk is gemaakt dat dat van ze verwacht wordt. Studenten communiceren misschien wel liever via Whatsapp. Zoek samen naar wat werkt voor iedereen. 
• Heb iemand in dienst wiens rol het is om zich te bekommeren over het studententeam. De Onderwijswerkplaats heeft een teamleider van het studententeam. Zij spreekt de studenten regelmatig, weet van iedereen waar ze mee bezig zijn, wat ieders kwaliteiten zijn, maar ook wat er zich in het dagelijks leven van de studenten afspeelt. Zij houdt zowel de werkdruk als de mentale gezondheid van het studententeam in de gaten. Studenten kunnen bij haar voor alles terecht. Dit maakt dat studenten het gevoel hebben dat ze ertoe doen als persoon.
• Hou rekening met de leefwereld van de student. Student zijn kan heel stressvol zijn. Er zijn veel toetsmomenten, er is grote woningnood, bijbaantjes zijn noodzakelijk om rond te kunnen komen en ze willen natuurlijk ook graag een sociaal leven. Hou hier rekening mee als je met studenten werkt en heb hier begrip voor. Ga zeker geen belangrijke dingen plannen in de tentamenweek. Ga het gesprek met elkaar aan wat je van elkaar verwacht en belangrijk vindt om optimaal samen te kunnen werken.

Meer weten?

Over de VU Onderwijswerkplaats
Students as Partners Guide