Flexibel onderwijsaanbod voor aanpak op langstudeerders

Verhoogde risico’s op studievertraging of uitval

Sommige studenten hebben te maken met persoonlijke uitdagingen, zoals gezondheidsproblemen, financiële moeilijkheden of familieomstandigheden. Deze studenten kunnen zich moeilijker op hun studie concentreren. Veel studenten werken tijdens de studie om hun opleiding te bekostigen. Dit kan leiden tot langzamere studievoortgang omdat ze minder tijd hebben voor hun studie. Ook studenten die betrokken zijn bij buitenschoolse activiteiten of topsport beoefenen, kunnen studievertraging oplopen.

Niet alleen persoonlijke uitdagingen hebben invloed op het studieverloop. Zo kunnen ook de soms lange wachttijden op feedback van afstudeerbegeleiders, tegengestelde feedback van beoordelaars en het niet duidelijk hebben van hoe een afstudeeropdracht op inhoud moet worden vormgegeven van invloed zijn. De overbelasting, stress en depressie komen veelal door de combinatie van studie met persoonlijke omstandigheden.

Flexibele aanpak voor toekomstbestendig onderwijs

Digitale middelen maken tijd- en plaatsonafhankelijk leren mogelijk. Hiermee speel je in op de grote diversiteit in kenmerken en behoeftes van studenten (Ministerie van OCW, 2019). Flexibel onderwijs komt nieuwe generaties tegemoet die hun informatie online opzoeken. Hun leren typeert zich door begrippen als bereikbaarheid, multitasking en interactiviteit. Ze gaan om met een grote hoeveelheid informatie die leidt tot bepaalde vaardigheden en verantwoordelijkheden (Dochy et al., 2015). Ook zijn er door de technologische vooruitgang veel mogelijkheden voor het faciliteren en ondersteunen van online interactie tussen studenten onderling en tussen studenten en docenten. Het is bevorderend voor de binding met medestudenten, docenten en opleiding om hen toegang te geven tot een online omgeving om van gedachten te wisselen.

Online afstudeercafé

De Hogeschool van Amsterdam onderzocht in een pilot de ervaringen van bachelor- en masterstudenten met vertraging in de afstudeerfase. De studenten namen deel aan een 24/7 bereikbare online leer- en ontmoetingsruimte: het afstudeercafé. Uit navraag bleek dat bij al deze studenten sprake was van de hierboven genoemde belemmeringen. Zij gaven unaniem aan dat zij online onderwijs als uitkomst zien. Het afstudeercafé leidde tot meer betrokkenheid bij de opleiding en bij medestudenten. Ook de verantwoordelijkheid voor het afstudeerproces nam toe. De rol van de docent werd online meer coachend. Inmiddels is de combinatie van Brightspace met Teams opgeschaald binnen de HvA. Voor docenten is een handreiking ontwikkeld voor het realiseren van een online leer-ontmoetingsruimte. Lees de publicatie over de aanpak en resultaten van het online afstudeercafé (drs. J. ten Hagen MSc Judith (Hogeschool van Amsterdam).

Uit een vervolgonderzoek (teaching fellow) over de schooljaren 2021-2022 en 2022-2023 (meer dan 400 participanten) bleek dat:

• studenten met achterstanden het online afstudeercafé zien als een fijne plek om heen te gaan, waar ze kijken of er iets gebeurt, wie er online zijn en of er iemand op hun post heeft gereageerd.
• ze door de sociale ontmoeting gemotiveerd worden te gaan studeren en samen te werken. De rol van de docent is hierbij cruciaal. Deze is verbindend, reageert alert in de chat en heeft geen oordeel over de vertraging.
• het online afstudeercafé ook ingezet kan worden in de nominale afstudeerfase. Reguliere studenten waardeerden deelname aan het online afstudeercafé omdat zij de studie dan beter kunnen combineren met werken, waarbij gezocht is naar de optimale mix fysiek/online. Als het afstudeercafé in deze fase zinvol kan worden ingezet, onder de juiste voorwaarden en met een toegewijde docent als moderator van de omgeving, kan langstuderen wellicht worden voorkomen.

Andere initiatieven

• PowerHouse, een leergemeenschap voor langstudeerders – Haagse Hogeschool
• De Afstudeerzaak: preventieve aanpak tegen langstuderen
• De De StudieHUiskamer (SHK) – Hogeschool Utrecht

Onderwijsontwerp: Universal Design for Learning

Universal Design for Learning (UDL) is een onderwijsontwerp waarbij je rekening houdt met de diversiteit in leerstijlen, achtergronden, interesses en uitdagingen. Hiermee bied je een optimaal leerklimaat voor elke student met minder ad-hoc aanpassingen, minder kosten en meer studiesucces voor alle studenten.

• Lees de handreiking Universal Design for Learning met praktische handvatten.
• Speel het UDL-spel, waarbij je even in de schoenen stapt van een student met een ondersteuningsvraag, voor inzicht in de toegankelijkheid van het onderwijs.

Zorgplicht in relatie tot langstuderen

Wat is er in de wet- en regelgeving vastgelegd over zorgplicht? Hoe ver reikt deze? Kunnen instellingen van elkaar leren over het vormgeven van zorgplicht? ECIO organiseerde afgelopen jaar hieromtrent een drieluik rondom zorgplicht:

• Lees meer over de wet- en regelgeving met o.a. een verkennende studie van het KBA.
• Lees meer over de praktische toepassing van onderwijsinstellingen en wat studenten belangrijk vinden rondom zorg en begeleiding.
• Lees meer over de rollen en taken van de onderwijsinstelling en welke tools daarbij kunnen ondersteunen.

Welzijn studenten in relatie tot langstuderen

Hogescholen en universiteiten spelen een grote rol in het leven van de student. Hoewel de factoren die samenhangen met het mentaal welzijn van studenten zich niet beperken tot het leven in en om de instelling, is dit een belangrijke plek om studentenwelzijn te versterken; zoals positieve sociale interactie, verlagen van stigma rondom ondersteuningsbehoeften, vermindering van isolement en het verhogen van betrokkenheid.

• Landelijk kader voor integrale aanpak studentenwelzijn in het hoger onderwijs 2023-2030.
• Lees de tips, handvatten en oplossingsrichtingen om prestatiedruk en stress bij studenten te verminderen en hoe ervoor te zorgen dat studenten beter kunnen omgaan met stress en prestatiedruk.
• Laat je inspireren door de handreikingen, tips en tools op de landelijke kennisbankstudentenwelzijn.nl.
• Meld je aan voor het Landelijk Netwerk Studentenwelzijn en/of sluit aan bij de online community Studentenwelzijn in het hoger onderwijs.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Anouk Huisman van het ComeniusNetwerk en Judith ten Hagen van Hogeschool van Amsterdam.