Highlights uit het webinar 'Digitale platformen en ethiek: een praktische toolkit'

Van hoeveel digitale platformen maak jij gebruik? Zo startte Rik het webinar. Onder digitale platformen vallen sociale media, maar ook zoekmachines, nieuws of streamingsdiensten. Deze oefening passen Rik en Tessa ook in hun lessen toe, omdat studenten vaak niet beseffen van hoeveel digitale platformen ze gebruikmaken.

Achtergrond en ontwikkeling ethiek-toolkit  

De aanleiding voor de ontwikkeling van de Ethiektoolkit kwam voort uit een behoefte om studenten van de opleiding niet alleen te laten werken met digitale platformen, maar ook te laten nadenken over de gevolgen hiervan. Dankzij een Comeniusbeurs (teaching fellowship) heeft Tessa de ethiek-toolkit kunnen realiseren in samenwerking met haar collega Rik van Eijk.

Door middel van co-creatiesessies hebben Tessa en Rik eerst in kaart gebracht waar afzonderlijke behoeftes van docenten en studenten liggen. Uit de sessies kwam naar voren dat docenten vaak bezig zijn met privacy, terwijl studenten juist sociale onderwerpen bespraken als filterbubbels, online pesten en verslaving.
In de testfase zijn studenten aan de slag gegaan met verschillende opdrachten, zoals het maken van een deep fake video (en erachter komen hoe makkelijk dit eigenlijk is) of het opstellen van een manifest (wie zijn als mediamakers, wat zijn onze waardes en hoe dragen wij dit uit?).
De tweede fase van het project bestond uit gesprekken met docenten, bestuurders en medewerkers in de onderwijssector, lectoren, professionals uit het werkveld en academici en onderzoekers.

“Waar ligt de verantwoordelijkheid voor een digitaal platform? De persoon die een concept bedenkt of de uitvoerder?”

De ethiek-toolkit in een notendop

Uiteindelijk zijn er drie belangrijke competenties naar voren gekomen voor de ethiek-toolkit:  

• Ethische sensitiviteit – bewustwording
• Ethisch handelen -  werken met bestaande platformen
• Ethische creativiteit – ontwikkelen van nieuwe platformen

Binnen elke competentie komen door middel van praktisch toepasbare werkvormen acht onderwerpen aan bod (zie hieronder).

Voorbeeld van ethisch adverteren

Je wil graag een tent verkopen maar je mag iemand die geïnteresseerd is in het kopen van een tent niet ‘achtervolgen’ buiten jouw eigen website. Wat kun je doen? Kijk naar de context. Het is wel mogelijk om jouw product op een andere website te promoten. Is Lowlands komend weekend? Grote kans dat Lowlands-gangers op de website van Lowlands op zoek zijn naar een tent! Je kunt je product bovendien afstemmen op de weersvoorspelling.

Voorbeeld van provoceren voor de toekomst

Stel, je kunt suppen naar je colleges via een kanaal naast de campus. Dit klinkt ontzettend leuk, maar het kanaal is het gevolg van het stijgen van de zeespiegel. Bij provoceren voor de toekomst wordt met behulp van een positieve gebeurtenis een maatschappelijk issue aan de kaak gesteld.

De ecologische voetafdruk

Hieronder is een afbeelding van de ecologische voetafdruk van het digitale platform NOS weergeven. Via onderstaande websites kun je berekenen hoe groen een website is. Vaak staan studenten niet stil bij het feit dat websites niet dezelfde energie verbruiken.

Zelf testen hoeveel energie jouw digitale platformen verbruiken?

• Ecograder
• Website Carbon Calculator v3 | What's your site's carbon footprint?
• Voor sociale media: Social Carbon Footprint Calculator | Compare the Market

Negatieve externaliteiten

Elk platform heeft onbedoelde negatieve gevolgen die niet altijd zichtbaar zijn. Als voorbeeld wordt genoemd het platform Gorillas. Voordeel is dat je snel eten in huis hebt, maar een nadeel is dat de verkeersveiligheid verslechtert.

“Tinder zorgt ervoor dat mensen elkaar niet meer ontmoeten in de kroeg. Wat moeten die kroegen dan?”

Weloverwogen ethische keuzes

Door de ethiek-toolkit leren studenten beter omgaan met ethische dilemma’s achter platformen. Tessa en Rik zien dat studenten beter nadenken over gevolgen van digitale platformen en door de ethiek-toolkit een weloverwogen keuze kunnen maken.

Ga zelf aan de slag met de ethiek-toolkit in jouw onderwijs via: www.ethiektoolkit.nl

Vragen?

Stuur een mail naar t.m.duzee@hva.nl

Workshops voor docenten over de ethiek-toolkit

Voor wie graag zelf wil experimenteren met de toolkit; de HvA organiseert drie workshops creative innovation. Inschrijven via www.coeci.nl/s/events  

• Planet (duurzaamheid): 17 november van 09.00 – 12.30
• People (diversiteit en inclusie): 24 november van 09.00 – 12.30
• Privacy (wat gebeurt er als iedereen alles van je weet?): 1 december van 09.00 – 12.30

Verder verdiepen

• Introductie Rik: De vier foto’s van Peter Arno Boer en het SETUP project vind je via www.setup.nl/projecten/nieuwe-stockfotos-voor-technologie 
• Testen ecologische voetafdruk digitale platformen: www.ecograder.com en www.websitecarbon.com  
• Testen ecologische voetafdruk sociale media:https://www.comparethemarket.com.au/energy/features/social-carbon-footprint-calculator/ (Het werkt net iets anders, je moet namelijk de tijd invoeren die je hebt doorgebracht op het platform.)
• de 'het internet is stuk mooc van Marleen Stikker: Samen Repareren We Het Internet! (digitalsocietyschool.online)
• Praktische tips voor privacy: https://datadetoxkit.org/
• Kijk voor meer informatie over de ethiektoolkit op ethiektoolkit.nl.  
• Schrijf je in voor een van de workshops over de ethiektoolkit via www.coeci.nl/s/events