Hoe geef ik digitaal toegankelijk les? Inzichten en tips

Wat komt er allemaal kijken bij de toegankelijkheid van online onderwijs? En waar moet je rekening mee houden? Deze vragen stonden centraal tijdens het webinar van ECIO en Stichting Accessibility, d.d. 7 december jl. Met dit artikel lichten we gedeelde inzichten en tips uit.

Ervaren belemmeringen bij het volgen van online lessen of colleges

Voordelen van digitale documenten is de toepassing van voorleessoftware en de mogelijkheid om teksten te vergroten. Sommige studenten ervaren belemmering met digitale documenten, zoals:

• Onscherp beeld bij het gebruik van een te lage resolutie, bijvoorbeeld wanneer de vergrootoptie wordt toegepast.   
• Onvriendelijk kleurgebruik. Toepassing van kleuren is niet voor iedereen toegankelijk. Voor studenten met een visuele beperking kan kleur bepalend zijn of zij de tekst wel of niet kunnen lezen. Veel kleuren kunnen problemen geven voor studenten met dyslexie. Ook studenten die kleurenblind zijn, kunnen het verschil tussen (sommige) kleuren niet zien.
• Onleesbare teksten die zijn ingescand. Gescande teksten zijn afbeeldingen. Een dergelijke  afbeelding is niet leesbaar met voorleessoftware.  

Aandachtspunten van specifieke ondersteuningsbehoeften

Hieronder gaan we met enkele voorbeelden in op de nodige ondersteuning die nodig is vanuit de onderwijsinstelling.

• Een student met een visuele beperking heeft geschikte voorleesapparatuur nodig. De teksten moeten voorzien zijn van een koppenstructuur en afbeeldingen moeten alternatieve teksten bevatten. Met deze alttekst kunnen zij met een toelichting lezen wat op de afbeelding is te zien.
• Een student met een auditieve beperking heeft ondertiteling nodig. Tevens is begrijpelijk  taalgebruik van belang. Bijvoorbeeld wanneer Nederlands de tweede taal is.
• Een student met een verstandelijke beperking kan vanwege beperkte (taal)kennis, gebaat zijn bij eenvoudig taalgebruik.
• Een student met een motorische beperking die, in plaats van een muis, een toetsenbord gebruikt, is gebaat bij lesmateriaal dat toetsenbordtoegankelijk is met een zichtbare focus.
• Een student met dyslexie kan problemen ervaren wanneer teveel informatie tegelijkertijd wordt aangeboden. Structuur en consistente opmaak van lesmaterialen zijn nodig. Ook zijn zij gebaat bij toepassing van video en audio.

Waar moet je als docent aan denken bij de voorbereiding van een les/college?

Digitaal toegankelijk worden is een proces. Zorg dat betrokkenen binnen de onderwijsinstelling aangehaakt blijven. Start met het maken van sjablonen voor de meest toegepaste documenten. Ondersteun je collega’s met werkinstructies en zorg ervoor dat zij de juiste kennis hebben of krijgen. Blijf de sjablonen en de gemaakte bestanden monitoren. Houd rekening met factoren, bezien vanuit de student, die mede bepalend zijn voor digitale toegankelijkheid. Bijvoorbeeld de kosten van (goede) apparatuur zoals laptop en telefoon, een goede studeerplek en een kwalitatieve internetverbinding.

“Het is belangrijk om online en fysiek onderwijs te combineren tot één geheel met een goed onderbouwde didactische visie, hier is nog veel winst te behalen”- Jessica Zweers, Hanzehogeschool Groningen - docent van het jaar 2021

Vier tips ter voorbereiding van je les

1. Zorg dat je lesmateriaal digitaal toegankelijk is.
2. Neem toegankelijkheid mee in je keuze voor digitale programma’s/tools.
3. Neem je les op en stel de video met ondertiteling beschikbaar.
4. Zorg vooraf voor heldere communicatie richting studenten.

“Ik kan niet in één oogopslag zien welk onderdeel van een tekst relevant is om te lezen. Daarom is het voor mij handig als ik goed door mijn readers kan navigeren en kopjes en ’lees meer’ links al langs-springend kan lezen. Zo kan ik ook bij de relevante alinea starten.” Nanne, studente

Vijf tips voor tijdens de les

1. Kies bewust voor camera’s aan of uit tijdens online lessen.
2. Maak contact met de studenten.
3. Denk na over contact tussen studenten zelf.
4. Ga goed om met PowerPointpresentaties en videomateriaal.
5. Denk ook aan toegankelijkheid bij presenteren door studenten.

“Ik kreeg een video als studiemateriaal doorgestuurd. Toen ik om een transcript vroeg, vertelde mijn docent dat die er niet was. Dat begrijp ik niet: die docent heeft de filmpjes gemaakt en ingesproken, dat doet hij toch niet uit zijn blote hoofd?” Gerold, student

Vier tips voor na de les

1. Zorg dat studenten zelfstandig kunnen werken buiten de lessen om.
2. Zorg dat het inleveren van opdrachten toegankelijk is.
3. Zorg ervoor dat duidelijk is hoe studenten buiten de les contact met elkaar kunnen hebben.
4. Zorg dat je weet hoe je studenten kunt doorverwijzen.

“Ik kan niet bij de feedback van mijn docenten. Als ik op mijn manier op die knop klik, gebeurt er namelijk niks. Nu moet ik bij elke docent langs om mijn feedback te krijgen, beetje onzinnig als het digitaal beschikbaar is. Het helpt me als knoppen echt knoppen zijn en bedienbaar voor iedereen.” Sam, student  

Wil je meer weten over digitaal toegankelijk lesgeven?

• Download de handreiking ‘Digitaal toegankelijk lesgeven, hoe pak je dat aan?’
• Kijk het webinar ‘Hoe geef ik digitaal toegankelijk les?’ terug en download de presentaties van de sprekers.
• Bekijk de verschillende tips, tools en handreikingen over digitale toegankelijkheid.
• Meld je aan voor het Netwerk Digitale toegankelijkheid ho/mbo.
• Bekijk hogeronderwijstoegankelijk.nl met informatie over regelgeving en voorzieningen rondom studeren met een ondersteuningsvraag.
• Abonneer je op de nieuwsbrief ECIO en Stichting Accessibility.