Hoe ‘inclusief’ is het onderwijs aan de hogeschool of universiteit?

De eerste editie van De Staat van Inclusief Onderwijs verscheen in 2022, waarmee de acht elementen (een kapstok) voor inclusief onderwijs werden geïntroduceerd. De editie van 2023 is een uitbreiding op de rapportage uit 2022, met integratie van bestaand en nieuw onderzoek.

Vooruitgang ten opzichte van 2022

Sinds Nederland in 2016 het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een handicap ratificeerde, zijn we verplicht om werk te maken van inclusief onderwijs. Van de studenten heeft 38% een functiebeperking. 14% ondervindt studiebelemmeringen waardoor zij een specifieke ondersteuningsvraag hebben. Op hogescholen en universiteiten zien we dat er de afgelopen jaren een beweging naar inclusief onderwijs is ingezet. Er is meer commitment vanuit de top, toenemende bewustwording en motivatie onder onderwijspersoneel om werk te maken van inclusief onderwijs. Ondertekening van de intentieverklaring VN-verdrag Handicap door hogescholen en universiteiten heeft hieraan bijgedragen. Momenteel (24 november 2023) hebben 25 hogescholen en 13 universiteiten deze verklaring ondertekend, een flinke toename ten opzichte van vorig jaar.

Toekomstige uitdagingen

Ondanks de geboekte vooruitgang zijn er nog steeds uitdagingen. Studenten ervaren namelijk steeds meer stress en prestatiedruk. Studenten met minder zichtbare hulpvragen, zoals psychische problemen, geven aan niet altijd tevreden te zijn met de geboden hulp of weten niet waar ze deze hulp kunnen vinden. Hogescholen en universiteiten die de intentieverklaring VN-verdrag hebben ondertekend, worstelen met de vertaalslag naar de praktijk. Zo zijn bijvoorbeeld nog niet alle gebouwen rolstoeltoegankelijk en geven sommige docenten aan handvatten te missen om bij te dragen aan inclusief onderwijs. Op hoofdlijnen zien we dat het onderwijs hard werkt om extra aanpassingen en maatwerk voor studenten mogelijk te maken, maar dat de basis nog niet altijd op orde is. Investeren in een goede basis, kan extra tijd en werk schelen. Zo zijn er bijvoorbeeld, bij een volledig rolstoeltoegankelijk gebouw, geen individuele aanpassingen meer nodig.

Kortom, de weg naar inclusief onderwijs is ingezet, maar nog niet volledig bewandeld.

"Inclusie is niet alleen uitgenodigd worden op het feestje, maar ook kunnen meedansen"

Inclusief onderwijs gaat verder dan een diverse studentenpopulatie, waar studenten met en zonder beperking samen studeren. Het onderwijs is pas écht inclusief als er zo min mogelijk maatwerk nodig is.

Inclusief onderwijs gaat uit van diversiteit als norm

Met goed inclusief onderwijs benutten we maximaal talenten van mensen, een zaak waar ook de huidige arbeidsmarkt hard om vraagt. Om tot een inclusieve basis te komen, eindigt het rapport met aanbevelingen. Allereerst is het belangrijk om helder te krijgen wat er nodig is voor een inclusieve basis. Daarom starten we het gesprek in het hoger onderwijs over een ‘landelijke norm basisondersteuning’, bekend uit het primair- en voortgezet onderwijs. Hier kunnen richtlijnen worden opgenomen over basisvoorzieningen, de toegankelijkheidseisen van een gebouw of digitale leermiddelen (denk aan standaard ondertiteling of kleurcontrast). Het uitgangspunt is dat diversiteit de norm is, waarbij in het ontwerp van onderwijsgebouwen, programma’s en toetsen rekening wordt gehouden met studenten met én zonder ondersteuningsbehoefte. Bewustzijn van het VN-verdrag en een proactieve benadering van ervaringsdeskundige studenten zijn hierbij cruciaal. Bijvoorbeeld door alle studenten de vraag te stellen welke ondersteuning zij nodig hebben en deze afspraken jaarlijks te evalueren. Last, but not least: betrek ervaringsdeskundige studenten bij de aanpak naar inclusiever onderwijs (‘niets over ons, zonder ons’). Samen maken we werk van inclusiever onderwijs, want de benodigde motivatie vanuit het onderwijs is overduidelijk aanwezig.

Lees hier De Staat van Inclusief Onderwijs 2023

Lees meer over de bestuurdersbijeenkomst van 16 november 2023