SURF Onderwijsdagen 2023: een korte impressie

Samen online studeren, ook na corona 

Terwijl de laatste Bossche bollen worden genuttigd, maken de bezoekers zich op voor de verschillende sessies. Onze aandacht wordt getrokken door het project (Online) Study Space, dat  tijdens de coronapandemie gestart is door de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Het project had als doel studenten te ondersteunen en hen de mogelijkheid te bieden om tijdens de lockdowns samen te studeren. Belangrijk, want zien studeren doet studeren. Na de pandemie bleek er nog steeds behoefte aan te zijn, vertelt projectleider Iris Oosterloo. Het project is inmiddels uitgegroeid tot een hybride vorm, waarbij studenten ook offline kunnen aanschuiven in de speciaal hiervoor ingerichte focus room.  

'Zien studeren, doet studeren'

Studenten komen online of offline samen en er is altijd een host aanwezig. De host, zelf een student, biedt structuur door bijvoorbeeld een pauze in te lassen, sociale steun te verlenen en studenten door te verwijzen naar andere vormen van studieondersteuning. Er worden ook speciale studiesessies aangeboden, zoals de ADHD-vriendelijke studiesessie en de scriptie-studiesessie. Momenteel zijn er 1800 studenten lid van de online studieomgeving.  

Hoe richt je een Center for Teaching & Learning op? 

Is jouw onderwijsinstelling bezig met het oprichten van een Center for Teaching & Learning (CTL)? Een van de ambities van Npuls is dat tegen 2030 alle deelnemende instellingen in het mbo, hbo en wo een CTL hebben opgezet of verbeterd. Tijdens de SURF Onderwijsdagen delen de Hogeschool Leiden (HL) en de Hogeschool van Amsterdam (HvA) hun ervaringen en aanpak. Beide zijn het erover eens dat het een grote opdracht is. 

Voor de HvA waren de door Npuls geformuleerde kerndoelstellingen van een CTL het startpunt. Vervolgens onderzochten ze welke projecten en initiatieven er al zijn binnen de hogeschool die een plek moeten krijgen binnen het CTL. Dat leidde tot een aantal bouwstenen en aan de hand daarvan zijn de missie en visie geformuleerd. De HvA onderzocht ook welke mate van zeggenschap het CTL moet hebben en ontwierp hiervoor verschillende organisatiestructuren die binnenkort aan het bestuur worden voorgelegd. 

'Veel mensen lopen met dezelfde vragen rond'

De HL, als kleinere instelling, pakte het anders aan. Ze werkten aan een nieuwe onderwijsvisie, definieerden nieuwe doelgroepen en ontwikkelden nieuw onderwijsaanbod met de focus op flexibiliteit en digitalisering. Ze vergeleken het proces met het plannen van een reis. “We gaan samen op vakantie, maar waarheen? Wie gaat er mee? En hoeveel mag het kosten?” Dat zijn grote vragen. De HL schakelde de hulp van de HvA in. En omdat ze zich realiseerden dat veel meer mensen met dezelfde vragen rondlopen, zijn ze een leernetwerk gestart met verschillende Randstedelijke hogescholen. Gedurende een jaar komen ze samen en delen ze waar ze tegenaan lopen en geven ze elkaar inzicht in handige documenten. Vanuit de zaal werd er volop gereageerd. Hoewel het voor iedereen weer een ander proces is, is er ook veel herkenning. 

Adoptie van hybride onderwijs – de juiste verhouding tussen techniek en didactiek 

De grootste uitdaging bij hybride onderwijs? Deelnemers aan deze sessie noemden 1) de techniek, 2) de aandacht verdelen en 3) digivaardigheden van docenten. Huib Langenberg en Jochem ten Böhmer (HAN) kozen echter een ander uitgangspunt. Volgens hen is het bij hybride onderwijs veel belangrijker om je ten eerste af te vragen wie je doelgroep is en welk probleem je met hybride onderwijs oplost, en ten tweede hoe de hybride les in het grotere geheel past. Want, zo is hun stelling, een hybride les is geen op zichzelf staand iets maar maakt deel uit van een groter geheel (de student journey). Bij de HAN worden alle leeractiviteiten (en dus ook het hybride onderwijs) vanuit de blended visie optimaal gepland: wat vindt wanneer plaats?  

'Bij slecht geluid haken studenten af'

Bij de HAN mocht Langenberg vijf lokalen inrichten voor hybride onderwijs. Die zijn zo ingericht dat docenten goed contact kunnen maken met de online studenten, zodat zij participanten zijn en geen toehoorders. De ruimtes nodigen bovendien uit om te spelen met verschillende werkvormen. Geluid is ontzettend belangrijk en goede microfoons dus ook; bij slecht geluid haken studenten af. Twee camera’s in elk lokaal zorgen ervoor dat de docent op verschillende momenten kan schakelen tussen posities. Bij de HAN draagt het hybride onderwijs vooral bij aan internationalisering, inclusief onderwijs, microcredentials, leven lang ontwikkelen en flexibilisering. Plot twist aan het einde van de sessie: didactisch sterke docenten kunnen doorgaans uitstekend hybride onderwijs geven - digitale vaardigheid is geen voorwaarde, zo blijkt uit de praktijk.  

AI Studentendebat en pitches over de toekomst van onderwijs met AI-tools  

Hoe gebruiken studenten generatieve AI in hun opleiding? Hierover gingen wo-, hbo- en mbo-studenten met elkaar in gesprek. Een fel debat bleef uit. Over het algemeen waren de studenten het met elkaar eens dat ChatGPT vooral een handige tool is om mee te sparren en te brainstormen op tijden dat een docent geniet van zijn welverdiende rust. Zorgen zijn er ook onder de studenten: hoe zit het met gebruik van data en de bescherming van data, hoe zorgen docenten dat ze bijblijven met de razendsnelle ontwikkelingen? En zijn toekomstige studenten wel voldoende kritisch onderlegd om de output van generatieve AI te beoordelen? 

'ChatGPT is vooral een handige tool om mee te sparren en te brainstormen'

Dat AI inderdaad zorgt voor handige tools voor studenten, bleek hierna uit de Battle of Concepts. Winnaars van de SURF Challenge ‘Toekomstige AI-toepassingen voor studenten’ lichtten hun idee toe aan het publiek. Waarna Lisa van Asseldonk het podium verliet met de eerste prijs voor haar concept de AI Student Assistent, een toepassing om studenten te helpen met het plannen van dagelijkse taken zoals studeren en werken.   

Generative AI Applications in Education 

Agnesa Gashi, Marco Correa Perez en Erwin Veenstra van het Leiden Learning and Innovation Center UL (LLInC) namen ons tot slot mee in verschillende juridische en ethische uitdagingen bij het gebruik van AI in het onderwijs. Hoe ga je bijvoorbeeld om met het gebrek aan databescherming, en het gebrek aan naleving van het auteursrecht door een tool als ChatGPT? Lastig is het gegeven dat de data die je in een AI-tool stopt, vervolgens kan worden gebruikt om het model te trainen. De LLInC-medewerkers adviseren docenten daarom om zich goed te verdiepen in de verschillende tools. En om met studenten in gesprek te gaan over de juridische en ethische kwesties die gebruik van AI-tools met zich meebrengt. Aandacht voor kritisch denken en schrijven in het onderwijs is eveneens van groot belang.