Highlights uit het webinar van 10 december 2021: Studenten op afstand begeleiden bij veldpractica. Hoe werkt dat?

Aanleren van digitale praktijkvaardigheden
Esther van der Linde is projectleider van de werkgroep Digitaal onderwijs in praktijkvaardigheden van het Versnellingsplan onderwijsinnovatie met ICT. De werkgroep probeert te zorgen voor versnelling zodat er zo goed mogelijk onderwijs wordt gegeven in praktijkvaardigheden met inzet van digitale middelen.

In dit webinar legt ze aan de hand van het (on)bewust/(on)bekwaam model van Maslow (1954) uit dat instructie en goede voorbeelden helpen om een vaardigheid te leren. Waarna het belangrijk is dat studenten veel kunnen oefenen en feedback ontvangen. Hierdoor word je steeds vaardiger.

Feedback bij veldpractica via livestreaming - WUR
Michel Riksen is projectleider en universitair docent bij de WUR. Bij de WUR doen ze veel aan veldpractica en de groepen studenten worden met de jaren steeds groter. Als docent begeleid je meerdere groepen studenten tijdens een veldpractica, maar je kunt niet op alle plekken tegelijk zijn. Daarom experimenteerde Michel in zijn project met begeleiding op afstand en onderzocht hij of docenten door livestreaming efficiënter en gerichter feedback op afstand kunnen geven bij veldpractica. Studenten in het veld konden om hulp vragen bij de docent door te (video)bellen.

Als eerste werd er gekeken naar wat de docent nodig zou hebben en wat er al beschikbaar was aan tools en middelen. Hierna werd dit toegepast binnen drie vakken, geëvalueerd en verbeterd. De resultaten zijn binnenkort voor iedereen beschikbaar via de projectpagina.

Ervaringen docent en student met feedback via livestreaming
Katinka van Buren is een van de docenten die de pilot heeft uitgevoerd. In haar 1e jaars bachelorvak was het doel dat studenten een gebied beter leerden verkennen. Technisch gezien werkten de gebruikte tools WhatsApp en MS Teams goed voor het voeren van gesprekken met studenten. Maar doordat het beeld vervormend en misleidend kan zijn, kun je een situatie niet altijd goed beoordelen vanaf een scherm. Dit is ook de ervaring van student Finn Begemann. Daarnaast kreeg hij specifieke tijdsloten om te bellen. Dit limiteerde de flexibiliteit die het de studenten had kunnen geven.

Finn vindt het fijn dat er de mogelijkheid is om feedback op afstand te vragen omdat je in het veld op specifieke vragen komt die voor dat gebied van toepassing zijn. Hij vraagt zich wel af of je hier per se video voor nodig hebt. Zowel Finn als Katinka zien feedback op afstand vooral als een nuttige aanvulling maar zeker niet als een vervanging. Een aanvulling als de student een onbekend object tegenkomt of specifieke vragen heeft over een opdracht of meetinstrument. Of voor studenten die voor hun stage of thesis in het buitenland verblijven.

Utrecht Companion to the earth – UU
João Trabucho Alexandre is projectleider en docent bij de Universiteit Utrecht. Hij probeert studenten onafhankelijker te maken tijdens veldwerk. Zodat de schaarse contactmomenten met docenten kunnen worden ingezet voor het bereiken van hogere doelen. Voor dit project liet hij Utrechtse studenten Informatica in co-creatie met studenten Aardwetenschappen een app ontwikkelen, “The Utrecht Companion to the Earth”.

Alle materialen uit dit project komen na afronding beschikbaar onder een Apache-licentie (softwarelicentie voor vrije software) en CC-BY (Creative Commons licentie met naamsvermelding) voor alle ontwikkelde leermaterialen. Wil je gelijk aan de slag met de materialen? Neem dan direct contact op met projectleider João.

App als gids binnen een rijke leeromgeving
Volgens oud-student en co-creator van de app Yorick Veenma is het een voordeel en een nadeel van veldwerk dat je als student zelfstandig te werk kunt gaan in een rijkere omgeving dan in de collegezaal. Want wat kun je doen als je iets niet begrijpt? De rijke leeromgeving is dan al snel overweldigend waar de student zich oncomfortabel voelt en van daaruit ook onproductief wordt.

Het niet begrijpen van een aantal kleine dingen kan al een grote impact hebben op de resultaten en motivatie tijdens veldwerk of ervoor zorgen dat je belangrijke observaties misloopt of verkeerd documenteert. Daarom is de app ontwikkeld om studenten precies op het moment dat ze vastlopen te helpen met die kleine valkuilen waardoor de productiviteit en het leerproces enorm kan verbeteren. Zo kun je als student meer doen op een velddag en focussen op de hogere leerdoelen.

Kennisclips, infographics, pins en AR
De app (zie ook promo-video) bevat materialen als kennisclips, infographics, pins en in de toekomst ook nog een laag met augmented reality. In de app kijkt de student een korte clip om weer scherp te krijgen hoe je gesteentes inmeet met je kompas. Door een infographic doet de student extra kennis op over iets als de geologische structuur van de plek waar de student op dat moment staat. De bibliotheek waar deze infographics inzitten kan inhoudelijk per thema of veldwerkplek worden aangepast.

Maar soms ligt het niet aan gebrek aan kennis of over een vaardigheid. Dan komt de student iets geheel nieuws tegen. Dan kun je in app een pin aanmaken (digitaal veldboek) die tijd en locatiegebonden is. Hier kun je foto’s, vragen en ideeën toevoegen en dit aan het eind van de dag met de docent bespreken.

Alle inhoud in de app is in principe vervangbaar voor een specifiek doeleinde of specifieke veldtrip. Dit maakt de app breed inzetbaar. De functie van de app blijft volgens Yorick wel altijd hetzelfde, namelijk dat studenten aan het eind van de dag weer naar huis of camping gaan met het gevoel dat ze er alles uit hebben gehaald wat er in zat.

Just-in-time ondersteuning
Beide projecten laten elk op een andere manier zien hoe je als docent digitale middelen kunt inzetten om studenten te ondersteunen. Esther benadrukt nogmaals het belang van oefenen, zeker in een authentieke omgeving zoals tijdens veldwerk. Feedback en ondersteuning voor de lerende is daarbij essentieel. Voor veldwerk is specifiek de just-in-time ondersteuning van belang om de lerende zo snel verder te helpen. Maar dit zou je ook kunnen vertalen naar andere werkplekken of stages waar alles toch weer net even anders is dan wat je hebt geleerd. Dan is het heel fijn om ergens op terug te kunnen vallen.

De werkgroep sluit het webinar af met een aantal tips:

• Neem voor studenten drempels weg om werkelijk contact op te nemen met de docent wanneer ze feedback nodig hebben.
• Blijf als docent niet vasthouden aan oude patronen, maar beweeg mee met de veranderende context.
• Bereid als student de contactmomenten met de docenten goed voor om er het meeste uit te halen.
• Zet digitale middelen in bij je onderwijsontwerp om je onderwijs te versterken (niet om te vervangen).
• Neem contact op met João om samen digitale oplossingen voor veldwerk te ontwikkelen.

Meer weten
Dit webinar maakt deel uit van een reeks van de werkgroep Digitaal onderwijs in praktijkvaardigheden. Bekijk hier de andere webinars:

• 3 september: Digitaal onderwijs en praktijkvaardigheden
• 24 september: Online leren en begeleiden bij stages
• 8 oktober: Vaardigheden aanleren in een virtuele werkplaats

Overzichtsfoto: Beeld uit promo-clip Utrecht Companion to the Earth