Online werkbezoek van Minister Van Engelshoven

De Minister belde met ongeveer twintig deelnemers vanuit woonkamers, werk- en studeerkamers. Erwin Bleumink, bestuurder bij SURF en lid van de stuurgroep van het Versnellingsplan, heette de minister van harte welkom. Erwin refereerde aan het vorige bezoek van de minister, nog niet zo lang geleden op 3 februari: “Toen hadden we nog niet kunnen voorspellen dat de omschakeling naar volledig online onderwijs zo snel zou gebeuren.”

Vraagbaak Online Onderwijs

Annette Peet, projectleider Open en Online Onderwijs bij SURF, en Johanna de Groot, programmamanager van het Versnellingsplan, trapten het werkbezoek af. Ze vertelden over het ontstaan van de Vraagbaak. Annette: “We proberen mensen wegwijs te maken in de enorme brij aan informatie die er ontstaat. We doen dat door samen met instellingen informatie te delen: Waar is iedereen mee bezig? Kunnen we overzichten bieden? Waar kunnen we elkaar helpen? Dit lukt met dank aan het netwerk dat we in de jaren hebben opgebouw, ook dankzij verschillende regelingen vanuit het Ministerie van Onderwijs.”

Minister: “Ik blijf me verbazen hoe snel dit gaat en hoeveel mensen daarbij betrokken zijn, het is echt gigantisch wat er in een paar weken is gebeurd.”

Johanna: “Mede dankzij de samenwerking die er al was, wisten we elkaar snel te vinden. We zien nu dat er via de Vraagbaak kennis en expertise wordt uitgewisseld tussen instellingen en tussen experts. Het is uniek hoe snel dat van de grond is gekomen.”

Docentperspectief

Jessica Zweers van Hanzehogeschool Groningen en lid van het ComeniusNetwerk, en Ronald Spruit van Avans Hogeschool en aanvoerder van de versnellingszone Docentprofessionalisering, namen het stokje over om te vertellen over het docentperspectief in de snelle overgang naar online onderwijs. Ronald Spruit: “Ik vind het wonderbaarlijk om te zien wat docenten van de een op de andere dag voor elkaar hebben gekregen. Niet alleen de voorlopers, maar ook de docenten die minder digitaal minded waren.” Bij Avans hadden ze een vooruitziende blik. Nog voor de sluiting van de gebouwen lag er een magazine ter ondersteuning van docenten in het ontwikkelen van online onderwijs, en dat hielp enorm om de eerste paniek wat te temperen.” De Minister vroeg Ronald: “Raak je nu ook docenten kwijt die denken: dit gaat me te snel, ik moet te veel, het lukt me niet? Het is toch een enorme groep die je mee moet krijgen.” Ronald: “Daar hebben we ons inderdaad zorgen om gemaakt, omdat we nóg minder zicht hadden op deze docenten, door de afstand. Daarom hebben we afspraken gemaakt zodat teamleiders in contact blijven en docenten elkaar onderling helpen.”

Minister: “We leren hieruit dat in de praktijk heel veel goed gaat met online onderwijs. Na het besluit om instellingen te sluiten, was er in no time veel digitaal geregeld. Dat ontstaat echt van onderop. Het onderwijs wordt nooit meer hetzelfde.”

Jessica gaat verder: “Er wordt goed samengewerkt om dingen te organiseren en er worden creatieve manieren voor samenwerken gevonden. Toch zijn er ook veel onzekerheden. Het is stilstaan tot er een beslissing valt, en dan weer heel hard hollen om aan nieuwe maatregelen een mouw te passen. Daarnaast maak ik me zorgen over studenten die voorheen geen problemen hadden en nu wel, die krijgen we niet goed in beeld.” De Minister informeert: “Hebben jullie voor die groep studenten de mogelijkheid, binnen de richtlijnen van het RIVM, faciliteiten op locatie te bieden?” Jessica: “Zolang de gebouwen dicht zijn is dat heel lastig, maar bij uitzondering kunnen studenten voor de afname van een tentamen toegang tot de gebouwen aanvragen.”

Studentperspectief

Eline van Hove, bestuurder bij het ISO en lid van de stuurgroep van het Versnellingsplan, brengt het studentperspectief op online onderwijs: “Er zijn studenten die veel baat hebben bij de omschakeling naar online onderwijs. Bijvoorbeeld voor studenten met een functiebeperking is de digitalisering van het onderwijs echt een uitkomst. Dat zijn de ontwikkelingen waarvan we hopen dat ze worden voortgezet na de COVID-19-crisis.”

Eline van Hove: “De komende tijd kijken we naar wat we willen meenemen naar de toekomst zodat we het nieuwe onderwijs kunnen inrichten met het beste van twee werelden.”

Toch zijn er ook zorgen bij het ISO: “We krijgen meldingen binnen van studenten die kampen met motivatie- en concentratieproblemen en toenemende stress door de huidige situatie.” De minister hoopt dat we na de COVID-19-crisis het beste van twee werelden kunnen combineren en zo een enorme impuls geven aan de kwaliteit van het onderwijs.

Digitale didactiek

Dan is het woord aan Iwan Wopereis, van de Open Universiteit; een instelling die “altijd online is”. Iwan: “Bij online onderwijs is het van belang van tevoren goed over de pedagogische functies na te denken, zoals het activeren en motiveren van studenten. Bij het organiseren van online onderwijs heb je veel technologie beschikbaar, maar je hebt ook mensen nodig om het te kunnen ontwerpen. Ik hoop dat er in de toekomst nog meer teams in reguliere instellingen gaan ondersteunen bij het ontwerp van goed online onderwijs.”

Toetsen op afstand

Karin van Bakel van Inholland en Silvester Draaijer van de VU Amsterdam vertellen over een andere uitdaging voor het hoger onderwijs: toetsen op afstand. Karin: “In de eerste weken lag de focus op de omschakeling naar online onderwijs, en nu ligt de focus op toetsen op afstand. Er zijn veel verschillende toetsvormen en de vraag is momenteel: hoe zetten we die om naar een online variant? We moeten daarbij rekening houden met onderwijskundige, veiligheids- en juridische aspecten.” Silvester: “Je wilt fraude voorkomen, maar je wilt ook niet te veel inbreuk doen op privacy van studenten, waar bij online proctoring sprake van kan zijn. Daarom focussen we sterk op betrouwbare leveranciers en goede verwerkingsovereenkomsten, maar het is een race tegen de klok. Normaliter worden toetsen zes maanden van tevoren ingepland. Nu moeten we in enkele weken omschakelen naar toetsen op afstand.”

“Zou het enige soelaas bieden als daar straks weer ruimte voor is, om een aantal dingen in gebouwen te doen, binnen de RIVM-richtlijnen?”, vraagt de minister. Silvester: “Het probleem is dat we niet kunnen inschatten wat we over vier weken voor elkaar kunnen krijgen. Daarom is het devies in veel instellingen: verzin een andere toetsvorm. We doen enorm ons best om studievertraging te voorkomen.” De minister reageert: “Dat lijkt me echt een hele opgave en ik kan me voorstellen dat er veel vervangende vormen worden gevonden, online mondelinge toetsen, essays, groepsopdrachten, maar ik begrijp dat de praktijkonderdelen heel lastig blijven.”

Conslusies

Kim Schildkamp, associate professor bij de University of Twente en naast Ronald Spruit aanvoerder van de versnellingszone Docentprofessionalisering, vertelt hoe de zone deze omschakeling bekijkt: “Als zone zijn we altijd aan het nadenken over de duurzaamheid van onderwijsinnovatie met ICT. Gezien de huidige situatie is het belang van duurzaamheid alleen maar groter geworden. We moeten samen met studenten kijken naar wat we willen verduurzamen en wat niet. Daarnaast verkent de zone of er behoefte is aan een landelijk expertisecentrum rondom docentprofessionalisering in het hoger onderwijs, waar bijvoorbeeld ook docentondersteuners opgeleid kunnen worden. Dit plan is in een stroomversnelling gekomen: de Vraagbaak Online Onderwijs vormt al een eerste stap en de vraag is nu of het ook een fysiek punt moet zijn.”

Anka Mulder: “Ik ben trots op studenten en docenten en de positieve feedback die we ontvangen op de stappen die gezet zijn.”

Anka Mulder, voorzitter van het College van Bestuur van Hogeschool Saxion en lid van de stuurgroep van het Versnellingsplan, rondt af: “Ik begin graag met een compliment aan de Minister voor haar investering in het Versnellingsplan. Met het Versnellingsplan hebben we een mooie basis gelegd voor de ultraversnelling die de digitalisering doormaakt. Daar ben ik trots op. Ik vraag de Minister daarom het Versnellingsplan de ruimte te geven middelen naar bevinden van prioriteiten in te zetten. We moeten instellingen hun digitale ruggengraat laten versterken. Dit vraagt investeringen en wellicht ook wijzigingen in de kwaliteitsafspraken. Ik ben ook trots op studenten en docenten en de positieve feedback die we ontvangen op stappen die gezet zijn, maar ik vraag ook om mildheid, niet alles gaat altijd goed. De druk na twee weken online loopt erg op, bij studenten en docenten. Bij instellingen zijn er zorgen om de financiële continuïteit.”

De minister dankt Anka voor haar bijdrage en sluit af: “Op een aantal punten zijn we al wekelijks met elkaar in gesprek, ook met studenten, om stap voor stap af te pellen tegen welke problemen we aanlopen. Onderwijs wordt nooit meer hetzelfde.” Daar is iedereen het mee eens. “Dank voor jullie inzet en geduld. Dit was een leuk experiment qua werkbezoekvorm. Als we weer offline bij elkaar kunnen komen kom ik graag op werkbezoek om te bespreken wat we van deze veranderingen leren en wat we meenemen naar de toekomst.”

Op de Vraagbaak wordt kennis en expertise over online onderwijs samengebracht. De activiteiten van de Vraagbaak bestaan uit het faciliteren van het delen van expertise via SURF Communities, het opvangen van vragen vanuit instellingen via VraagbaakOnlineOnderwijs@surf.nl, en het organiseren van webinars over de omschakeling naar online onderwijs.

NB. Foto is genomen tijdens het werkbezoek van Minister Van Engelshoven aan het Versnellingsplan op 3 februari 2020.