‘Mag ik u iets vragen wat niet over deze les gaat?’

Van alle goede vragen die studenten stellen zijn dit de mooiste en leerzaamste vragen. Een student stelt zo’n vraag altijd uit eigen nieuwsgierigheid en interesse. Stuk voor stuk zijn dat prachtige kansen voor waardevolle leergesprekken. In het online onderwijs is er minder gelegenheid en setting om deze vragen te stellen. In mijn gepuzzel over het onderwijs van de toekomst heb ik dat stukje informeel contact nog helemaal geen plek gegeven.

Waarom vraagt die student dit aan mij als het niet om mijn vak(gebied) gaat? Kennelijk verwacht hij dat ik als persoon mogelijk meer weet, relevante ervaring heb, of een netwerk heb waar de student nog geen toegang toe heeft. Hij benadert mij als professional van wie je een nieuw perspectief, een andere gedachtegang of een antwoord kan krijgen waarvan je niet zo gauw weet waar je dat anders zou moeten vinden. De student leert van mij hoe je als professional met ervaring, kennis of inzichten op een nieuwe manier naar een vraagstuk of onderwerp kan kijken.

Als docent ben ik dus meer dan een vehikel van kennis en vaardigheden: ik heb een functie als rolmodel. En informele contacttijd is daarbij een heel belangrijk instrument. Die rolmodellen zijn essentieel om gevoel te krijgen voor wat er speelt en leeft in het bredere vakgebied. Juist voor studenten die in hun eigen omgeving geen hogeropgeleide rolmodellen hebben, is deze functie van de docent essentieel. Dankzij al die verschillende rolmodellen ontwikkelen studenten dat ‘academisch of hbo-denkniveau’. Dankzij rolmodellen ontwikkelen studenten ook gevoel voor de cultuurverschillen tussen verschillende vakgebieden. Dat helpt in het vinden van het vakgebied, baan en carrière die bij hen past. Na twee jaar overwegend online onderwijs is het nu voor studenten al moeilijker om een stageplaats te kiezen die goed bij hen past.

Maar moet je dan als docent altijd alles weten en overal op in gaan? Het hoort ook bij dit rolmodel om te laten zien dat je als professional kaders kan stellen aan wat je redelijkerwijs behoort te weten. Dat je je kennis kan inzetten in andere situaties, maar  je je tegelijkertijd ook bewust bent van wat je niet weet. Juist bij het aanleren van een professionele houding is het essentieel om te laten zien dat ook professionals niet altijd alles weten. Dat je met al je ervaring en kennis nog steeds niet alles weet, maar kan opzoeken en bijleren.

Strak geprogrammeerd onderwijs biedt amper ruimte aan die functie als rolmodel. Flitscolleges en online leermodules bieden de mogelijkheid om kennisoverdracht uit de fysieke contacttijd te halen. Dit helpt om heel gestructureerd toe te werken naar vooraf gestelde leeruitkomsten. Groepswerk en peer-learning helpt studenten om samen te leren en zelf te ontdekken. Het is mooi om te zien hoe deze leerprocessen vanuit hen zelf ontstaan en leiden tot intrinsiek gemotiveerde studenten. Maar laten we niet vergeten wat jij daar als authentieke professional - bewust of onbewust - aan toevoegt.

Daarom is het essentieel dat docenten de tijd en ruimte krijgen om deze vragen te beluisteren en te investeren in het vinden van de antwoorden. Daarom is het des te belangrijker om in het onderwijs van de toekomst bewust te investeren in fysieke, informele contacten, onderonsjes en wandelganggesprekken tussen studenten en docenten, ook als die momenten moeilijk planbaar en zichtbaar zijn. Gelukkig mogen we nu weer fysiek lesgeven en kunnen die informele momenten weer ontstaan. Ik kijk er ontzettend naar uit om verder te experimenteren met het onderwijs van de toekomst: online én offline.

Foto door Jonathan Cosens Photography via Unsplash

Jessica Zweers  is in 2021 uitgeroepen tot Docent van het Jaar. Ze werkt al bijna tien jaar als docent bij de major Medische Diagnostiek van de opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek aan de Hanzehogeschool in Groningen. Ze staat zowel voor de klas als in het laboratorium, en is daarnaast actief als hogeschooldocent onderwijsvernieuwing. Als winnaar van de titel Docent van het Jaar 2021 heeft Jessica Zweers ook een 'erezetel' in het bestuur van het ComeniusNetwerk, het netwerk van onderwijsvernieuwers in het hoger onderwijs. De komende tijd plaatst Jessica regelmatig een persoonlijke blog op de Vraagbaak Online Onderwijs.