Zo verleid je als onderwijsadviseur de docent

Len Dijstelbloem is een ‘onderzoekende innovator van leren’ bij de Universiteit Utrecht. Ze houdt zich bezig met het ontwikkelen van vernieuwende leeromgevingen. Ronald Spruit is coördinator van ICT- en onderwijscoaches (ICTO-coaches) bij Avans Hogeschool en mede-aanvoerder van de zone ‘Faciliteren en professionaliseren van docenten’ van het Versnellingsplan.

Hoe nemen jullie docenten mee in nieuwe ontwikkelingen? Moet je docenten inderdaad verleiden?

Len: “Verleiden? Nee, bij ons werkt het andersom. Docenten komen met een vraag als ze iets willen veranderen en wij, als onderwijsadviseurs, kijken hoe we daarin kunnen faciliteren.

Tegelijkertijd gebruiken wij natuurlijk wel onze voelsprieten. Als ik merk dat er wat speelt in het onderwijs reageer ik daarop. Zo staat in de onderwijsvisie van de universiteit activerend onderwijs centraal, maar onze onderwijsruimtes zijn daar helemaal niet op ingericht. Dat heeft als gevolg dat docenten een bepaalde leeractiviteit niet goed kunnen uitvoeren. Mijn collega's en ik zetten ons dan in om het een en ander samen te brengen en doen onderzoek naar wat wél werkt. Dat doen we in co-creatie met docenten, studenten en in dit geval ondersteuners zoals onderwijskundigen, AV-specialisten en architecten. Je zou kunnen zeggen dat co-creatie onze verleidingstechniek is.”

Ronald: “Onze ICT & Onderwijscoaches adviseren en inspireren de docenten. Ze bekijken samen met docenten en onderwijskundigen welke digitale middelen het beste aansluiten bij de onderwijsambitie. Met andere woorden: de coaches ondersteunen de docent bij het didactisch verantwoord gebruik maken van ICT.

Vanuit onze ambitie wordt sterk gestuurd op digitalisering. Ik merk wel dat het leeft, maar docenten vinden het nog heel lastig om het concreet te maken. Ze willen bijvoorbeeld graag weten hoe ze blended onderwijs kunnen vormgeven. Flexibiliseren, blended learning en digitale transformatie blijven vaak nog abstracte begrippen. Het is daarom belangrijk om als coach of onderwijsadviseur de docenten bewust op te zoeken en het gesprek aan te gaan: waar denk je aan als het gaat om onderwijsinnovatie met ICT? Waar sta je, wat doe je al, wat spreekt je aan, en waar zou jij je in willen ontwikkelen? Doel van het gesprek is bewustwording bij docent en hem of haar stimuleren om over te gaan tot actie.”

Len: “Als onderwijsadviseur moet je mensen verbinden, initiatieven nemen, durven dromen, tegen grenzen aanlopen en kijken hoe je die kan verleggen.”

Jullie benadrukken beiden dat samenwerking belangrijk is om tot innovaties te komen. Hoe ziet dat er praktisch uit?

Len: “Wij organiseren regelmatig themabijeenkomsten over innovatieve manieren van onderwijs geven, waarbij we met docenten en studenten aan de slag gaan. Voor de zomer hadden wij bijvoorbeeld een bijeenkomst over leeromgevingen in het groen. We vroegen ze: welke redenen heb je om buiten een leeractiviteit te organiseren? Ze noemden allerlei redenen. Vervolgens vroegen we: wat zou jij zelf kunnen doen in het komende jaar en wat heb je daarvoor nodig? Men raakte al snel geïnspireerd. Vaak werkt het als mensen betrokken raken, serieus genomen worden en gezien worden.
Je moet zulke onderwijsinnovaties in stappen begeleiden en gericht kijken naar de mogelijkheden. Wij faciliteren het; de docent moet je zoveel mogelijk uit handen nemen als het gaat om de organisatie. En betrek studenten erbij! Dat vind ik heel belangrijk. Studenten komen met echt andere ideeën en worden op deze manier meer eigenaar van hun onderwijs.”

Ronald: “Wij zoeken docenten bewust op. Als je een cursus of workshop organiseert, melden mensen zich namelijk niet spontaan aan. Een collega ICTO-coach heeft een Blended Learning-inspiratiecafé opgericht. Daar kunnen docenten hun vragen stellen en kijken ze samen welke keuzes gemaakt kunnen worden zonder dat meteen alles anders moet. We organiseren verder ook inloopsessies, studiedagen en één-op-één-gesprekken. Maar wat we dus vooral doen, is aan tafel zitten bij de onderwijsontwikkeling.

Wat zijn obstakels voor docenten om te innoveren met bijvoorbeeld technologie?

Ronald: “Veel docenten worden opgeslokt door de waan van de dag. Ze hebben er geen tijd voor en hebben het gevoel dat ze al zo veel moeten.”

Len: “Tijd is een belangrijk obstakel; nieuwe dingen leren en uitproberen kost nu eenmaal tijd. En sommige docenten zien het nut er niet direct van in en vragen zich af: whats in it for me? Dan is het goed daar aandacht aan te geven: wat kan een innovatie jou, studenten en/of anderen brengen?”

Wat moet je als onderwijsadviseur of coach vooral niet doen?

Deze don'ts geven Len en Ronald:

• Generaliseer niet: spreek niet over dé docent en dé student. Wat voor de één werkt, werkt niet voor de ander.
• Bedenk geen dingen vóór docenten, maar mét docenten. 
• Wees niet ongeduldig: je moet niet te veel en te snel willen. Zet kleine stapjes.
• Forceer niet en dwing niks af. Je moet juist verbinden.
• Steek niet meteen te instrumenteel in door vooral te praten over tools. Kijk naar de toegevoegde waarde voor de docent en wat levert het de student op?

Hebben jullie tips voor onderwijsadviseurs en coaches?

Deze tips geven Len en Ronald:

• Kijk samen met de docent naar wat niet goed werkt en wat er nodig is om het wel te laten werken.
• Laat docenten elkaar inspireren; biedt een laagdrempelig podium zoals bijvoorbeeld lunchsessies waarin docenten hun ervaringen met een bepaalde innovatie delen. 
• Bespreek van tevoren de verwachtingen met elkaar: wanneer is het geslaagd?
• Maak duidelijk waar docenten zich professioneel in kunnen ontwikkelen: gebruik hierbij het raamwerk docentcompetenties. 
• Werk evidenced informed. De keuzes die je maakt moet je didactisch kunnen onderbouwen. 
• Sluit goed aan bij de praktijk van de docent. Wil een docent zijn studenten activeren, vraag dan: hoe kan ICT daarbij ondersteunen? Op die manier komt het dichterbij.
• Maak gebruik van de toolkit Blend je onderwijs die onlangs is gelanceerd. 
• Werk als adviseurs samen in een community: leer van elkaar en werk aan je eigen ontwikkeling als adviseur of coach, bijvoorbeeld op het gebied van didactiek, adviesvaardigheden en veranderkunde.
• Sluit aan bij docentontwikkelteams: ontwikkel samen blended modules.
• Organiseer inloopmomenten: persoonlijk contact is heel belangrijk.