Goed inzicht in (her)gebruik van auteursrechtelijk beschermde leermaterialen een stap dichterbij

CopyRIGHT-tool gaat helpen om leermaterialen goed te gebruiken

“Het komt voor dat docenten hele boeken in de ELO zetten, zonder rekening te houden met auteursrechten. Men is zich er soms niet van bewust dat niet alles zomaar gedeeld mag worden”, vertelt Peter Noort, die het CopyRIGHT-project bij de Universiteit Twente leidt. Maar het kan voor de instelling wel problemen opleveren, bijvoorbeeld in de vorm van naheffingen. Universiteitsibliotheken willen daarom beter inzicht in het gebruik van auteursrechtelijk beschermde leermaterialen, en daarover makkelijk kunnen rapporteren aan Stichting UvO, die de belangen van uitgevers behartigt. Dit kan met de CopyRIGHT-tool die SURF ontwikkelt in samenwerking met een aantal instellingen. De ontwikkeling komt voort uit de overeenkomst die de Stichting UvO en VSNU (namens de instellingen) hebben afgesloten: de Easy Access-regeling.

Cees van Gent is nauw betrokken bij het CopyRIGHT-project en gelooft dat de tool docenten gaat helpen om goede keuzes te maken bij het gebruik van leermaterialen. “De CopyRIGHT-tool scant namelijk de ELO op ingevoerde leermaterialen en geeft aan of het materiaal auteursrechtelijk beschermd is en zo ja, of de licenties in beheer zijn bij de universiteitsbibliotheek. De tool geeft mogelijk ook aan of er een open-accessvariant van het materiaal als alternatief beschikbaar is. Wat docenten weer kan stimuleren om open-accessmaterialen vaker te gebruiken.”

CopyRIGHT-tool is na pilot technisch geslaagd

Genoeg redenen voor Cees van Gent en Peter Noort om met hun instelling mee te doen aan de eerste pilot van de CopyRIGHT-tool, die plaatsvond van 17 tot 26 mei. In totaal namen er 40 docenten aan deel, van 6 verschillende universiteiten.

Peter Noort: “De meeste docenten zijn zeer welwillend, maar kunnen ook wel hulp gebruiken bij het goed omgaan met auteursrechten als ze leermaterialen beschikbaar maken. De CopyRIGHT-tool zou hierbij kunnen helpen en daarom doen we mee aan de pilot. Ik heb al teruggehoord dat de tool intuïtief werkt. Wel melden gebruikers dat niet altijd duidelijk is wat er gebeurt bij iets onverwachts. Soms wordt een artikel bijvoorbeeld niet herkend, en dan ontstaat er twijfel bij de gebruiker: heb ik iets verkeerd gedaan, of gaat er in de tool iets mis? Dat zou opgelost kunnen worden door betere feedback vanuit de tool.”

Cees van Gent is projectleider van de Vrije Universiteit én zit in het ontwikkelteam van de CopyRIGHT-tool. “Ik herken de ervaringen die Peter noemt: de interactie met de gebruiker is nog te complex. Maar de tool is nog niet uitontwikkeld. In deze pilot hebben we vooral gekeken of de tool technisch doet wat hij moet doen, dus of alle functies werken die we gebouwd hebben. Herkent de tool een ingevoerd item als een artikel, gaat het zoeken in de database goed, enzovoort. We kunnen wel vaststellen dat de tool technisch geslaagd is tijdens deze pilot. In de komende periode richten we ons onder andere op een betere gebruikerservaring.”.

Waar leg je de verantwoordelijkheid?

Natuurlijk is het mooi dat de CopyRIGHT-tool technisch werkt, en al behoorlijk intuïtief werkt. Maar er is meer nodig om de tool succesvol te maken. Gaan docenten de tool ook daadwerkelijk gebruiken? Dat vraagt meer dan een goed werkende tool.

Cees: “Ik zie 2 manieren om te bereiken dat mensen goed omgaan met de tool. In het eerste geval leg je de verantwoordelijkheid van het gebruik bij de docenten zelf. Je moet dan veel doen aan bewust omgaan met auteursrechtelijk beschermde leermaterialen en je verwacht hierbij dan inspanning en betrokkenheid van de docent. De tweede optie is om de verantwoordelijkheid bij de instelling te leggen. Die moet dan (automatische) controles gaan uitvoeren, en eventueel vanuit beleid en visie bijsturen waar nodig. Denk aan het alsnog afdragen van verschuldigde auteursrechtelijke kosten, of het onderzoeken en aanbieden van eventuele alternatieven. Hierover moeten de instellingen een beslissing nemen, ze moeten vanuit de mogelijkheden van de tool beleid ontwikkelen op het gebied van bewust omgaan met auteursrechtelijk beschermde leermaterialen.”

Bewustzijn creëren over auteursrecht en Easy Access

Peter en Cees hebben allebei de voorkeur voor de eerste optie. Peter: “Het liefst leggen we de verantwoordelijkheid bij de docent, al zitten daar wel uitdagingen. In de afgelopen jaren hebben we namelijk ook al bewustwordingscampagnes over auteursrecht en Easy Access gevoerd. Toch bleek bij een controle door Stichting UvO dat het gebruik niet overal netjes was. Ook is het bijvoorbeeld gemakkelijk om plaatjes van internet te gebruiken binnen je slides of opdrachten zonder daarbij te denken aan een bronverwijzing.

De CopyRIGHT-tool gaat het docenten makkelijker maken om te voldoen aan de regels rond auteursrechten. Maar we moeten ook stevig blijven inzetten op bewustwording: docenten moeten zich bewust zijn van morele en juridische verplichtingen omtrent leermaterialen, en uiteindelijk moet er bewustwording komen dat de CopyRIGHT-tool daarbij kan helpen.”

Hoe gaat SURF verder met de CopyRIGHT-tool?

Nike Moons, productmanager bij SURF: “We zijn blij dat de pilot goed verlopen is. Onder andere op basis van de evaluatie gaan we de tool verder ontwikkelen. Zoals Cees al opmerkte, gaan we in elk geval aan de slag met de gebruikerservaring. Daarnaast starten we met de ontwikkeling van de rapportages voor de universiteiten en stichting UvO. Met deze rapportages kunnen instellingen beter sturen op het omgaan met auteursrechtelijk beschermde leermaterialen en komen ze minder snel voor verrassingen te staan. Het wordt ook makkelijker om informatie aan te leveren bij stichting UvO.

Als de nieuwe functionaliteiten klaar zijn, houden we een tweede pilot met een aantal instellingen. Heb je interesse om daaraan deel te nemen, neem dan contact met ons op. Na die pilot maken we een plan om de CopyRIGHT-tool als dienst aan onze leden aan te bieden en te kijken hoe de tool bij de instellingen in gebruik kan worden genomen.”

Meer informatie

• Lees meer over het CopyRIGHT-project
• Interesse om mee te doen aan de volgende CopyRIGHT-pilot? Meld je aan bij Sjoerd Roorda, projectmanager), via sjoerd.roorda@surf.nl
• Blijf op de hoogte: meld je aan voor de CopyRIGHT-nieuwsbrief