AI-geletterdheid aan de VU: strategie voor 2025-2027

AI-geletterdheidshandboek in concept klaar

Silvester Draaijer is programmamanager van het VU Education Lab. In zijn openingswoord benadrukt hij dat de AI-geletterdheidsstrategie van de VU voor 2025-2027 zich richt op drie heldere doelen: 

• Bewustzijn vergroten: via magazines, websites, artikelen en misschien zelfs verplichte trainingen. Er zijn al succesvolle initiatieven zoals bijeenkomsten en events. Een praktisch voorbeeld is de GenAI readiness-test waarmee opleidingen kunnen toetsen hoe goed zij voorbereid zijn op AI. 
• Docententraining ontwikkelen: professionele trainingen integreren binnen de Basis- en Senior Kwalificatie Onderwijs (BKO en SKO). Faculteiten ontwikkelen hierbij zelf aanvullende trainingen, ondersteund door het Centre for Teaching and Learning (CTL). 
• AI integreren in studentenleertrajecten: hiervoor ontwikkelt de VU een concreet handboek AI-geletterdheid, waarvan een eerste concept al klaar is. Hierin staan thema’s centraal zoals kritisch denken, ethisch gebruik, digitale vaardigheden en praktische AI-toepassingen. 

Het doel is om een robuust AI-geletterdheidshandboek te creëren dat als bron voor alle faculteiten zal dienen. Een eerste concept is al klaar en is met de deelnemers van de AI-geletterdheid-middag gedeeld. Binnenkort is het handboek breder beschikbaar! 

AI-richtlijnen van IT: praktische inzichten 

Axel Jansen, innovatiemanager bij de VU, en lid van het nieuw opgerichte VU-AI-competentienetwerk deelt praktische inzichten over AI-richtlijnen voor het onderwijs. Hij benadrukt het belang van verantwoord databeheer en digitale soevereiniteit. Axel wijst aanwezigen op de verschuiving van leren door te doen naar samen leren door te doen; samenwerking is dus van groot belang. Ook kritieke kwesties zoals gegevensprivacy, AI-nauwkeurigheid en het ethisch gebruik van AI komen aan bod. Evenals de bewustwording bij studenten dat AI vooroordelen kan bevatten en dus kan discrimineren. Op basis van praktische ervaringen roept Axel IT-collega's tot slot op om bij inkoopprocessen altijd na te vragen of er is nagedacht over bias, discriminatie en digitale soevereiniteit. 

Faculteit Geneeskunde: leren over, leren met en leren door AI 

De Faculteit der Geneeskunde van de VU vertelt hierna over hun initiatieven om AI-geletterdheid in het curriculum op te nemen. Ze laten aanwezigen zien hoe AI wordt gebruikt als studiehulpmiddel en als hulpmiddel bij klinische besluitvorming. SpringLab VU demonstreert hoe studenten elkaar in dit proces helpen, wat een samenwerkende leeromgeving bevordert. Deze sessie benadrukt de praktische toepassingen van AI in medisch onderwijs en het belang van het integreren van AI-geletterdheid in specifieke disciplines. 

Samen met SpringLab, een platform waar studenten elkaar ondersteunen in het leren, werkt de Faculteit Geneeskunde actief aan het integreren van AI-geletterdheid in het curriculum. Daarbij is aandacht voor drie niveaus van leren: learning about AI, learning with AI en learning through AI. Elk van deze dimensies krijgt vorm in de volgende concrete onderwijspraktijken. 
 

• Learning about AI – begrijpen wat AI is en hoe het werkt: AI-geletterdheid begint bij het begrijpen van wat AI is, hoe het werkt en welke implicaties het heeft. Studenten Geneeskunde volgen in de eerste cursus van hun masteropleiding een workshop over prompt design. Hier leren zij hoe generatieve AI werkt, welke soorten prompts effectiever zijn en wat de beperkingen van AI zijn in een klinische context. Zo krijgen studenten niet alleen technische kennis, maar ook inzicht in de ethische en praktische kant van AI-gebruik in de zorg. 
   
• Learning with AI – AI als studiemaatje: Binnenkort start de faculteit een pilot waarbij studenten AI inzetten als interactief leermaatje. In samenwerking met Lothar Kuijper en Matthijs Valkering wordt een AI-bot ontwikkeld die tijdens studiegroepopdrachten de rol van student aanneemt. Studenten kruipen zelf in de rol van docent en gebruiken de bot om concepten uit te leggen of te testen. Dit helpt niet alleen bij het actief verwerken van de leerstof, maar bevordert ook het reflectieve leervermogen: studenten denken bewuster na over de inhoud omdat ze die moeten uitleggen. 
   
• Learning through AI – vaardigheden ontwikkelen met AI als tool: In praktische sessies werken studenten met EvidenceHunt, een bibliografische AI-tool waarmee ze een literatuuronderzoek uitvoeren. Ze vergelijken de resultaten van handmatig zoeken met de AI-geassisteerde aanpak. Hoewel studenten dit soms als extra werk ervaren, stimuleert het juist de kritische houding die essentieel is in wetenschappelijk en klinisch werk: AI is een hulpmiddel, geen vervanger van menselijk beoordelingsvermogen. 
• Ook wordt gewerkt aan KARLA, een klinisch-academisch redeneerassistent. Deze chatbot in wording is bedoeld om studenten te helpen bij klinische besluitvorming in gesimuleerde casussen. Door te oefenen met KARLA kunnen studenten in een veilige setting complexe denkprocessen ontwikkelen die ze straks nodig hebben in de praktijk. 

Tijdens de sessie reflecteren aanwezigen kritisch op de grenzen tussen AI-geletterdheid en reguliere vakinhoud. Waar eindigt AI-literacy en waar begint bijvoorbeeld medische technologie of vakinhoudelijke expertise? Deze vragen onderstrepen het belang van voortdurende discussie en maatwerk per discipline. 

Universiteitsbibliotheek: meer dan boeken 

Sebastien Valkenberg van de Universiteitsbibliotheek (UB) weerlegt in zijn verhaal de de mythe dat de bibliotheek alleen een plek is om boeken te lenen. Hij benadrukte de rol van de bibliotheek bij het verbeteren van de informatievaardigheden en AI-geletterdheid van studenten. De UB ondersteunt studenten bij het navigeren door informatiebronnen en het ontwikkelen van kritische vaardigheden. Ze bieden hulp bij literatuuronderzoek, workshops en cursussen over het kritisch gebruik van AI, en fungeren als een kennishub voor AI-toepassingen. De UB is een integraal onderdeel van het AI-competentienetwerk, waardoor studenten en docenten goed uitgerust zijn om AI verantwoord te gebruiken. Sebastien sluit af met een aantal tips: 

• Gebruik AI als assistent, niet als vervanging van eigen denken. 
• Ontwikkel je prompting-vaardigheden: hoe beter je vraag, hoe beter het antwoord. 
• Blijf transparant over je AI-gebruik, ook in je werkstukken. 
• Gebruik handige tools zoals de AI-prompt-machine voor onderwijs-ontwerp 
• Check of je opleiding al samenwerkt met de UB op dit gebied — zo niet, neem contact op voor ondersteuning. 

Verantwoord AI gebruik in modern schrijfonderwijs 

Gea Dreschler, directeur van het Academisch Taalprogramma (ALP), laat zien hoe AI wordt geïntegreerd in academisch schrijfonderwijs aan de VU. Het ALP verzorgt schrijftrainingen voor alle opleidingen en onderzoekt – met steun van het CTL – hoe AI-tools zoals ChatGPT bewust kunnen worden ingezet in het leerproces. 

Studenten gebruiken AI bijvoorbeeld om teksten te laten proeflezen, maar leren ook kritisch te kijken naar onnauwkeurigheden of onnatuurlijke formuleringen. In schrijfopdrachten vergelijken ze AI-feedback met die van medestudenten of docenten, en leren ze reflecteren op kwaliteit en betrouwbaarheid. 

Daarnaast verkent het ALP via onderzoek en publicaties, zoals The Writing Pie, hoe AI in verschillende fases van het schrijfproces – van brainstorm tot herziening – effectief én verantwoord kan worden ingezet. In de podcast ‘Nooit meer schrijven?’ roept Gea op tot bewustwording: AI kan helpen, maar schrijven blijft denken, structureren en jezelf helder uitdrukken. 

Conclusie: samen vooruit 

De middag over AI-geletterdheid van de VU heeft deelnemers waardevolle inzichten en praktische strategieën geboden voor het integreren van AI-geletterdheid in het onderwijs. De middag maakte ook duidelijk dat samenwerking en voortdurend leren essentieel zijn om om te gaan met de uitdagingen en kansen die AI biedt. 

Foto door Kevin Wang via Unsplash