ChatGPT: de onderwijskundige gevolgen | Verslag van de workshop op 30 oktober

Samen brainstormen over wat wel kan

“Aan heilige huisjes doen we niet. En aan pauzes trouwens ook niet.” Zo beginnen Jochem ten Böhmer en Jorn Bunk de workshop. Deelnemers lachen en de toon is gezet. Jorn is adviseur leren met ICT en AI-specialist bij de HAN en Jochem is onderwijskundig specialist op het gebied van blended leren, eveneens bij de HAN. Sinds de lancering van ChatGPT gaan ze samen het halve land door. Hun doel? Een genuanceerd beeld geven van generatieve AI en aanzetten tot nadenken over wat dat betekent voor ons onderwijs. Vandaag daarom geen discussies over fraude en gebruik van ChatGPT. Het doel is vrij denken over de toekomstbestendigheid van je onderwijs (dat gaat het beste zonder heilige huisjes) en met elkaar komen tot oplossingen.

Casus kiezen en het probleem vaststellen

Volgens de methodiek van problem based learning gaan de groepen aan de slag met casussen die deelnemers van tevoren hebben ingestuurd. De eerste opdracht: stel samen vast wat het probleem is. Zo gaat een groep aan de slag met een schrijfopdracht als kennistoets bij een cursus Rechtsgeschiedenis, waarbij studenten massaal gebruik blijken te maken van ChatGPT. Een andere groep buigt zich over de vraag of een scriptie als eindwerk nog wel een passende toetsvorm is om de beheersing van de eindtermen vast te stellen.

Vanuit constructive alignment naar het probleem kijken

Bij de volgende stap komen de ‘onderwijskundige gevolgen’ om de hoek kijken: samen analyseren welke impact een tool als ChatGPT heeft op de constructive alignment van de cursus. (Constructive alignment is de samenhang tussen leeractiviteiten, toetsing en leeruitkomsten.) Past de toetsvorm nog bij wat je wilt meten, of moet de toetsing door de komst van ChatGPT aangepast worden? Of ligt het pijnpunt juist bij de beoogde leeruitkomsten? Nu ontstaan er wel degelijk steekhoudende discussies in de groepjes en valt het woord fraude nauwelijks.

De focus ligt deze dag elders

Voor een AI-expert komt Jorn Bunk deze dag verrassend weinig aan het woord en dat is geheel de bedoeling. Toch herkennen de meeste deelnemers hem van de kennisclips waarin hij duidelijk uitlegt wat AI is en kan, en vooral ook wat het niet is. Hoewel het zeker nodig is om met elkaar gesprekken te voeren over de risico’s van AI, is Jorn hier vandaag vooral als facilitator, net als collega Jochem. Samen lopen ze rond en helpen de groepjes verder wanneer ze vast dreigen te lopen.

Volle kracht vooruit naar oplossingen

Ondertussen blijkt er toch een heilig huisje te zijn bij een van de casussen. De deelnemers duwen het zachtjes omver. Want zijn er niet betere manieren om na te gaan of studenten het geleerde kunnen toepassen? Zodat ChatGPT minder invloed heeft op het leerproces van de student? In een eerste pitch presenteren alle groepen hun probleem en benoemen ze hun leerdoelen als vragen. Iedereen denkt mee en schrijft antwoorden op post-its. Vervolgens dendert de trein voort en gaan de groepen de verkregen informatie van de post-its ordenen en formuleren ze aanbevelingen voor hun probleem.

Waar gaat het nu echt over?

Langzaam begint het bij de deelnemers te dagen. Geroezemoes tussen de eindpresentaties zwelt aan: het gaat hier eigenlijk niet om AI. Dit is een onderwijskundig (ontwerp)vraagstuk. Het gaat om de vraag of het onderwijs dat je hebt ontworpen future proof is, en onderwijskundig gezien opgewassen tegen nieuwe ontwikkelingen zoals ChatGPT. De deelnemers komen samen tot de conclusie dat het nodig is om binnen de eigen instelling hierover het gesprek aan te gaan. En ook: hoe maakt het latere beroepenveld nu al gebruik van generatieve AI, en wat moeten studenten daarover meekrijgen in hun opleiding? Professionalisering van docenten op dit gebied is eveneens van groot belang, zo noemen een aantal deelnemers.

Tot slot

In 1923 werd de toverlantaarn (de eerste projector) uitgevonden, zo vertelt Jochem ten Böhmer aan het einde van de workshop. Onderwijskundigen waren er destijds stellig van overtuigd dat studenten alleen konden leren van stilstaand beeld. Is de komst van een tool als ChatGPT echt zo anders dan de introductie van de spellingscontrole in Word, of de toverlantaarn? Eén ding is duidelijk, we zullen met elkaar het gesprek moeten aangaan over de toekomstbestendigheid van het onderwijs. En dat lukt alleen als we vrij blijven denken.  

Alle materialen van deze workshop zijn open en vrij te gebruiken. Je vindt ze hier: ChatGPT: de onderwijskundige gevolgen (SURF) - Overview | Rise 360 . Kom je er niet uit, of wil je meer informatie? Neem gerust contact op met Jochem ten Böhmer: Jochem.tenBohmer@han.nl, of Jorn Bunk: Jorn.Bunk@han.nl.