Maak je toetsen en examens toegankelijk met deze vijf stappen

Wettelijke verplichtingen

Volgens de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (Wgbh/cz) en het VN Verdrag Handicap moeten onderwijsinstellingen redelijke aanpassingen bieden om toetsen en examens toegankelijk te maken voor iedereen. Deze wetten bieden kaders maar laten ruimte voor eigen invulling. Beleidsmedewerkers kunnen deze wettelijke verplichtingen vertalen naar concreet inclusiebeleid, zodat medewerkers handvatten hebben om ermee aan de slag te gaan.

Stap 1: Analyseer het inclusiebeleid

Bekijk het inclusiebeleid van jouw instelling. Hoe toegankelijk en effectief zijn de toetsvoorzieningen? 

• Beleidsmedewerkers kunnen de huidige situatie analyseren en knelpunten in het beleid aankaarten.
• Examencommissies spelen een belangrijke rol bij het waarborgen van de kwaliteit van toetsing en kunnen verbeterpunten opnemen in richtlijnen.
• Studentendecanen kunnen knelpunten en ervaringen van studenten delen om beleidsbeslissingen te onderbouwen.

Stap 2: Onderzoek bestaande voorzieningen

Inventariseer de beschikbare voorzieningen voor toegankelijk toetsen en examineren. Evalueer ook hoe effectief deze voorzieningen zijn.

• Docenten kunnen bij studenten informeren of het aanvraagproces duidelijk is en of bestaande voorzieningen hen voldoende ondersteunen en welke alternatieven beter zouden werken.
• Bepaal wie verantwoordelijk is voor het goedkeuren van aanvragen, bijvoorbeeld de examencommissie.
• Onderwijskundigen kunnen toetsen of alternatieve toetsvormen voldoen aan de leerdoelen en toetskwaliteit.

Het 3-stappenmodel kan hierbij helpen:

1. De toetskwaliteit moet behouden blijven.
2. De maatregel moet effectief zijn.
3. De belasting voor de opleiding mag niet te zwaar zijn. 

Stap 3: Bekijk de Onderwijs- en Examenregeling

De Onderwijs- en Examenregeling (OER) biedt mogelijkheden om toetsing toegankelijker te maken. Dit helpt om flexibiliteit te creëren voor studenten met een functiebeperking. Overweeg bijvoorbeeld het opnemen van een hardheidsclausule of een artikel over onvoorziene omstandigheden.

• Onderwijscoördinatoren kunnen er samen met beleidsmedewerkers op toezien dat de OER aansluit bij de behoeften van studenten met een ondersteuningsbehoefte.
• Studentendecanen kunnen studenten adviseren over de rechten van studenten en over procedures rondom toetsaanpassingen.

Stap 4: Bied variatie in toetsvormen

Uit de praktijk blijkt dat variatie in toetsvormen bijdraagt aan toegankelijkheid en leidt tot minder aanpassingsverzoeken. Denk aan mondelinge toetsen naast schriftelijke toetsen.

• Docenten kunnen experimenteren met verschillende toetsvormen en evalueren wat het beste werkt voor hun vak.
• Onderwijskundigen kunnen helpen bij het ontwerpen van diverse toetsvormen die aansluiten bij de leeruitkomsten.
• Onderwijscoördinatoren kunnen er zorg voor dragen dat variatie in toetsvormen wordt opgenomen in de studiegids.  

Stap 5: Blijf monitoren en verbeteren

Een toegankelijk toetsbeleid vraagt om voortdurende monitoring. Analyseer data over toetsvoorzieningen, aanvragen en trends.

• Beleidsmedewerkers kunnen trends signaleren en verbeteringen voorstellen op basis van data.
• Docenten en examencommissies kunnen quick wins identificeren en implementeren.
• Onderwijskundigen kunnen reflecteren op de effectiviteit van de maatregelen en bijsturen waar nodig.

Op dit moment verschilt de wijze waarop onderwijsinstellingen toetsen en examens toegankelijker maken nogal. Dit kan leiden tot kansenongelijkheid voor studenten. Hoe meer instellingen aan de hand van bovenstaand stappenplan aan de slag gaan met het toegankelijker maken van toetsen, hoe meer gelijkheid in het onderwijs!

Meer weten?

Wil je meer weten? Raadpleeg de Handreiking Planmatig werken aan toegankelijk toetsen en examineren in het hbo en wo voor praktische tips, voorbeeldteksten voor de OER en richtlijnen voor mandaat en monitoring.