Online en blended leeromgevingen: hoe zorg je voor sociale binding?

Ontwerpprincipes voor sociale binding

Wat is er precies nodig om als docent en opleiding verbondenheid te creëren tussen studenten, docenten en met de opleiding in leergemeenschappen voor flexibel onderwijs? Uit een literatuur- en ontwerpgericht onderzoek bij acht leergemeenschappen kwamen zeven ontwerpprincipes.

Ontwerpprincipe A: Elkaar leren kennen.
Bij dit ontwerpprincipe gaat het om meer dan kennismaken: deelnemers leren elkaar kennen, leggen een basis voor vertrouwen en bouwen een goede relatie op. Een aantal concrete voorbeelden:

• Los samen puzzels op in break-out rooms in Microsoft Teams.
• Faciliteer het vinden van ‘een maatje’.

Ontwerpprincipe B: Vertrouwen en samenwerken
Vertrouwen en bereidheid om met elkaar samen te werken zijn essentieel. Creëer een open sfeer en werk samen door wederkerigheid, bijvoorbeeld door het gebruik van een intervisiemethode en het maken van heldere werkafspraken. 

Ontwerpprincipe C: Gedeelde en gezamenlijke doelen
Gezamenlijke doelen geven richting en relevantie aan een leergemeenschap. Formuleer deze samen (leren staat daarbij altijd centraal) en pas de volgende tips en werkvormen toe:

• Ook al lijkt het erop dat de doelen voor de hand liggen, agendeer en bespreek ze alsnog.
• Gebruik online tools (zoals Miro, Padlet en Google Jamboard) voor het formuleren van gezamenlijke doelstellingen.

Ontwerpprincipe D: Bereidheid om mee te doen
Stimuleer en activeer deelnemers in hun bereidheid om mee te doen. Dat kan door verschillende werkvormen toe te passen, zoals: deelnemers actief deel laten nemen aan (online) discussies en kleinere groepjes samenstellen waarin deelnemers met elkaar kunnen werken.

Ontwerpprincipe E. Programma en instructiestrategieën
Zorg voor een doordacht programma van activiteiten en passende instructiestrategieën. Onder andere door het maken van een actieplan, door peer-feedback te organiseren, boundary crossing door gastlessen of workshops te stimuleren (samen met het werkveld).

Ontwerpprincipe F. Delen van informatie en kennis
Bij deze ontwerpprincipe gaat het om het delen van ervaringen en leermaterialen. Een paar werkvormen die de auteurs uiteenzetten zijn:

• Organiseer een intervisie.
• Vraag deelnemers hun ervaringen en uitdagingen te delen.

Ontwerpprincipe G. Hulpbronnen en randvoorwaarden
Hulpbronnen en randvoorwaarden zijn van groot belang bij leergemeenschappen. Vooral om effectief met én van elkaar te leren. Dat doe je door bijvoorbeeld communicatietools toe te passen binnen de digitale leeromgeving.

Ga het gesprek aan

Wil je het gesprek aangaan met collega’s over sociale binding binnen online en blended leeromgevingen? Gebruik daarvoor de praatplaat! Deze bevat tips over hoe je samen kunt werken aan de sociale binding. Onder andere de volgende:

• Begin klein en ga met één of twee ontwerpprincipes aan de slag.
• Durf te experimenteren.
• Houd bij de keuze van de ontwerpprincipe(s) rekening met de context, doelgroep en fase van de leergemeenschap.
• Realiseer je dat alle ontwerpprincipes met elkaar samenhangen.

Download de handreiking en praatplaat

Benieuwd naar de rest van de voorbeelden, werkvormen, (ICT-)tools en methodische verantwoording? Je vindt het in de handreiking op de website van het Versnellingsplan. Op diezelfde pagina vind je een praatplaat met de ontwerpprincipes uitgezet op één pagina.

Meer weten over sociale binding

Wil je meer weten over sociale binding in blended, hybride, online of flexibel onderwijs? Bekijk een van de volgende publicaties, artikelen of webpagina’s:

• Lees in verschillende handreikingen en via goede voorbeelden hoe sociale binding bijdraagt aan studentwelzijn op de pagina van het Expertisecentrum inclusief onderwijs (ECIO).
• Volg de community Online binding lees over de kansen en mogelijkheden van sociale binding in online onderwijs.
• Bekijk de praktische tips en tricks van SURF over online binding.
• Lees over de beste tips voor online binding uit de ‘Koffie breaks met…’

Bron: Van der Meer, R., Van Oijen, J., Venema, A. & Oosterwijk, R. (2021). Sociale binding in online en blended leergemeenschappen. Utrecht: Versnellingsplan Onderwijsinnovatie met ICT.