Online vaardigheden leren (2) - Online practicumonderwijs in het lab, hoe doe je dat?

Richard de Boer vertelt hoe zij een groot deel van het labonderwijs online konden doen.

Practicumonderwijs in het lab pre-corona
 

“Zo’n drie jaar geleden zijn we met de online tool LabBuddy gaan werken. Met de docenten en practicum-assistenten kwamen we tot de conclusie dat studenten meer controle moesten krijgen over de practica die ze doen. De studenten gaan het lab in met een onderzoeksvraag, maar de technieken en de onderzoeksresultaten bleven te abstract voor ze. Bovendien hadden ze zich vaak niet voorbereid. Ze bladerden dan ter plekke door hun papieren handleiding en hadden weinig zicht op het grotere geheel: waar werk je naartoe in het onderzoek, en hoe passen de experimenten daar in?

Met LabBuddy halen we de voorbereiding uit het lab. LabBuddy is een online platform waarop heel veel theorie is verzameld: filmpjes, boeken, artikelen. Studenten kunnen in LabBuddy ook hun experimenten alvast voorbereiden. Bijvoorbeeld door na te denken over de onderzoeksvraag, hypothese, onderzoeksopzet en voorspellingen. Maar ze gebruiken LabBuddy ook om de pipetteerschema’s op te stellen. Eenmaal in het lab kunnen studenten dan vrijwel meteen aan de slag. Dat is ook om andere reden prettig, want practicumonderwijs is enorm duur. Studenten zijn blij met het gebruik van Labbuddy. We horen van ze terug dat ze beter weten wat ze aan het doen zijn in het lab, en met welk doel. Dat zagen wij ook terug in de tentamenresultaten.”

Volledig online practicumonderwijs met LabBuddy
 

“En toen mochten de studenten niet meer naar het lab komen. In eerste instantie hadden we geen idee hoe we practica online konden geven. Dat kon echt alleen in het lab, dachten we. Dus we stelden het vak uit tot juni, maar toen mochten studenten nog steeds niet fysiek naar het lab komen. De onderwijsdirecteur hakte uiteindelijk de knoop door: er moest online practicumonderwijs komen. Voor mij als doorgewinterde practicumdocent was het wel even slikken. Omdat we al met LabBuddy werkten, besloten we dat verder uit te bouwen.

Net als voor de lockdown werken studenten aan een onderzoeksvraag en bereiden zij het hele practicum voor in LabBuddy. Alle experimenten, de pipetteerschema’s enzovoorts. We wilden dat studenten ook resultaten van de experimenten konden interpreteren en conclusies trekken. Daarom hebben we oude onderzoeksresultaten in LabBuddy gezet. We wilden ook dat studenten nog iets deden in plaats van het werk dat ze normaal gesproken in het lab doen. Zo kwamen we uit op presentaties. Elk koppel studenten geeft een presentatie over onderwerpen die in het lab aan bod komen. Bijvoorbeeld over de theorie achter een bepaalde techniek, of hoe je een bepaald experiment zou inzetten en welke controles je zou doen. En ook over veiligheid in het lab: welke beschermingsmiddelen draag je daarbij?

Wat we normaal gesproken in twee weken fysiek onderwijs doen, doen we nu in één week. Elke dag begint met een werkcollege van twee uur. Tijdens die week is er de elke dag voortdurend een teaching assistent beschikbaar voor uitleg en vragen. De beoordeling baseren we op het online werk van de studenten, de presentatie en het individuele practicumverslag dat ze inleveren.

Hybride en online practicumonderwijs
 

“Studenten mogen weer mondjesmaat naar het lab komen. We hebben daarom een hybride vorm van onderwijs ontwikkeld. Een klein groepje studenten komt naar het lab en de anderen doen mee vanuit huis. Die hybride vorm heeft wel invloed op de inhoud van het onderwijs. In het lab is de begeleiding intensiever en zijn er meer lab-assistenten, maar we moeten ook meer afstand houden tot elkaar. Dus is er letterlijk minder ruimte om met gevaarlijke stoffen te werken. De selectie van de experimenten hebben we moeten aanpassen. Ook is het zo dat er tijdens het vak geen inhaalmomenten in het lab zijn. Als studenten door verkoudheid of ziekte niet naar het lab kunnen komen, moeten we daar later in het jaar een oplossing voor zoeken.”

De toekomst van het practicumonderwijs

“Inmiddels zien we meer mogelijkheden voor practicumonderwijs op afstand. Veldwerk bijvoorbeeld is prima door koppels studenten zelf uit te voeren. Ook zou je studenten materialen kunnen opsturen, zoals bepaalde tests, waarmee zij thuis aan de slag kunnen. Door de pandemie zijn dit soort materialen moeilijker verkrijgbaar; het is bijvoorbeeld al lastig om aan voldoende latex handschoenen te komen.

Iedereen die overweegt om met LabBuddy te gaan werken raad ik aan om echt op tijd te beginnen.

Onze insteek is altijd geweest om terug te gaan naar volledig fysiek practicumonderwijs, zodra de situatie dat toelaat. Het onderwijs in het lab permanent vervangen door simulatie (bijvoorbeeld virtual reality) willen we niet. Studenten Psychobiologie, Biomedische Wetenschappen of Biologie moeten dit soort experimenten in het lab kunnen uitvoeren; het is een wezenlijk onderdeel van hun opleiding. De zelfstandigheid en grondige voorbereiding van het online onderwijs willen we wel vasthouden in de toekomst. Dat studenten zelf een planning maken, apparatuur in het lab reserveren en dat de benodigde materialen voor hen klaarliggen in de vriezer. Door die voorbereiding en planning wordt het lab dan niet langer gebruikt dan nodig.

LabBuddy is heel geschikt voor practica die zijn opgezet als een eigen onderzoek, en wat minder voor afzonderlijke experimenten. Iedereen die overweegt om met LabBuddy te gaan werken raad ik aan om echt op tijd te beginnen. Zeker als je wil dat LabBuddy verder gaat dan de papieren handleiding van voorheen, met meer interactie en automatische feedback.”

Online vaardigheden oefenen en toepassen is op dit moment een van de grootste uitdagingen in het onderwijs. Reanimeren, koken, gesprekstechnieken, lab-opstellingen, fysiotherapeutische behandeling, interactie met een patiënt. Hoe zorg je ervoor dat studenten zulke vaardigheden online kunnen oefenen? Net als met het reguliere onderwijs zijn docenten in het hele land ook hiermee creatief en innovatief aan de slag gegaan. In deze reeks delen we elke week een inspirerend voorbeeld van online vaardighedenonderwijs in coronatijd.

Eerder verschenen in deze reeks: online oefenen op een simulatiepatiënt, hoe doe je dat?

Tijdens de SURF Onderwijsdagen 2020 verzorgen Marije van Huffelen van het Deltion College en Michel Jansen de sessie 'Online onderwijs: hoe doe je dat met vaardigheden?' Deze serie artikelen is gemaakt op basis van de gesprekken die zij voorafgaand hadden met zes docenten over hun inspirerende voorbeeld.