Thema-artikel vaardigheden | Vaardigheden ontwikkelen met XR

Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet

Inmiddels is XR niet meer weg te denken uit het vaardighedenonderwijs. Niet zo gek, want er kleven talloze voordelen aan vaardigheden oefenen met XR. Denk bijvoorbeeld aan: een veilige leeromgeving (waarin fouten maken geen fatale gevolgen heeft), veel meer oefenmogelijkheden dan in een reguliere setting (vaak ook tijd- en plaatsonafhankelijk), objectieve feedback genereren, efficiëntie en kostenbesparend werken (geen dure tijd in het laboratorium). Nadelen zijn er uiteraard ook. Zo worden sommige studenten misselijk wanneer ze een VR-bril dragen en is het ontwikkelen van een specifieke simulatieomgeving geen goedkope exercitie.

Verschillende vormen van reality

Tot zover de pros and cons. Wat verstaan we eigenlijk onder XR? Immersive reality of XR (eXtended Reality) is een term die alle immersieve technologieën omvat die onze perceptie van de werkelijkheid uitbreiden, zo omschrijft SURF. Daartoe behoren Virtual Reality (VR), Augmented Reality (AR) en Mixed Reality (MR). VR creëert een volledig door computers gegenereerde omgeving die de echte wereld vervangt, terwijl AR de werkelijkheid verrijkt of vergroot. Op deze handige website van SURF vind je een heldere uitleg over de verschillende immersieve technologieën. In dit overzichtsartikel laten we je graag kennismaken met verscheidene vormen van vaardighedenonderwijs met XR.

VR en mondelinge vaardigheden: een gouden combi

Presentatievaardigheden oefenen

Bij VR denken veel mensen aan onderdompeling in een heel andere wereld. Maar VR leent zich ook goed voor het oefenen van vaardigheden die nodig zijn in de echte wereld, zoals gesprekken voeren en presenteren. Stan van Ginkel (Hogeschool Utrecht) deed onderzoek naar het effect van VR op leren presenteren. Presentatievaardigheden oefenen in een klassieke onderwijssetting kost veel tijd. VR biedt uitkomst omdat studenten vaker kunnen oefenen in een veilige omgeving en ze gerichtere feedback krijgen. Onder leiding van Van Ginkel werkt de Hogeschool Utrecht (HU) aan de Personal Presentation Trainer, een app waarmee studenten hun eigen presentatie met hun telefoon filmen. Vervolgens analyseert de software de lichaamstaal van de studenten en voorziet hen van feedback. Daardoor kunnen zij tijd- en plaatsonafhankelijk aan hun presentatievaardigheid werken. Dit project uit de stimuleringsregeling open en online onderwijs van SURF loopt tot eind 2022. Daarna komt de app beschikbaar, ook voor een breder publiek.

Motiverende gespreksvoering in zorg en welzijn

Omdat opleidingen voorheen vooral waren aangewezen op trainingsacteurs en simulatiepatiënten, was er niet altijd genoeg tijd om studenten meer te laten oefenen met gesprekstechnieken. Bij de HAN University of Applied Sciences (HAN) merkte men dat veel beroepsbeoefenaren het lastig vinden om motiverende gesprekvoering in hun werk toe te passen. Dat terwijl motiverende gespreksvoering een belangrijke gesprekstechniek is in de zorg, zowel binnen als buiten Nederland. Om dit probleem tegen te gaan hebben deskundigen van de HAN een VR-tool ontwikkeld om studenten van zorg- en sociale opleidingen meer met motiverende gespreksvoering te laten oefenen. Met de VR-tool kunnen studenten zelf oefenen tussen de lessen gespreksvoering door, op een moment dat het hen goed uitkomt.

Een ander groot voordeel van de tool is dat deze een gestandaardiseerde werkelijkheid biedt en daardoor telkens eenzelfde soort beeld schept voor de studenten die ermee oefenen. Met simulatiepatiënten en trainingsacteurs is dat heel anders omdat zij in als het are in hun rol groeien. Met de VR-tool kunnen studenten terugkeren naar hetzelfde probleem en daarmee oefenen zonder dat de avatar anders gaat reageren of verandert in zijn rol. Bovendien geeft de tool persoonlijke feedback na een oefening, waardoor studenten vervolgens meer kunnen oefenen met specifieke vaardigheden, bijvoorbeeld met het stellen van open vragen. In deze uitgave van het Versnellingsplan lees je meer over het project van de HAN.

Praktijkvoorbeelden van XR in zorgopleidingen

Verloskundige handelingen oefenen met Mixed Reality

Het spreekt voor zich dat immersieve technologieën zich ook goed lenen voor het aanleren van vaardigheden waarbij studenten fysieke handelingen moeten uitvoeren. De bacheloropleidingen Verloskunde constateerden dat studenten bepaalde handelingen steeds minder vaak uitvoeren in de praktijk. Handelingen waarin toekomstig verloskundigen echter wel vaardig moeten zijn. De episiotomie, in de volksmond ‘de knip’ geheten, is zo’n handeling. Met behulp van Mixed Reality-technologie (MR) kunnen studenten verloskunde het zetten en hechten van episiotomieën leren, oefenen en toetsen. In een gesimuleerde online setting trainen zij hun skills met fysieke elementen, zoals een schaar of pincet. Ook is een blended herontwerp van het vaardigheidsonderwijs Perineumletsel voor de verloskunde-opleidingen onderdeel van dit project uit de Stimuleringsregeling open en online onderwijs van SURF. Beide onderdelen kunnen daarnaast worden ingezet in scholingstrajecten voor verloskundigen en gynaecologen. Hier lees je meer over het project ‘Using blended education to improve perineal skills training’.

Net een echte apotheek

Tijdens de coronalockdowns konden veel stages van mbo-studenten niet doorgaan. Zo ook voor de studenten van de opleiding Apothekersassistent aan het Deltion College in Zwolle. Daarop werd iets bedacht: de Virtual Reality Apothekersassistent. Geen vervanging van de stage, maar wel een manier om alvast te oefenen met praktijksituaties. Toen de lockdown voorbij was, bleek de VR Apothekersassistent bovendien een goede manier om studenten beter voor te bereiden op hun stage in de praktijk. De VR-tool bevat 360 graden content waardoor de studenten in een echte apotheek staan en vrij kunnen rondlopen en kijken. Ze maken zo ook kennis met locaties waar ze normaal gesproken lastig kunnen komen. Studenten kunnen de applicatie zowel op een VR-bril als op een laptop of telefoon gebruiken. Een bewuste keuze omdat sommige studenten misselijk of duizelig worden wanneer ze een VR-bril dragen, en omdat de studenten op deze manier ook thuis zoveel mogelijk kunnen oefenen. Je leest meer over dit project in de uitgave van het Versnellingsplan.

Met VR terug in de tijd

Eveneens geboren tijdens de coronalockdown is het project Virtual Past Places (ViPP) van het 4D Research Lab (4DRL) van de Universiteit van Amsterdam (UvA). In tegenstelling tot de meeste toepassingen in dit artikel, kunnen studenten zich met deze VR-tool juist wel onderdompelen in een compleet andere wereld. Deze technologie wordt ingezet voor een interactieve kennismaking met bijvoorbeeld archeologische sites, opgravingen en historische plaatsen. Binnen het ViPP-project worden minimaal vijf VR-componenten ontwikkeld voor bestaande vakken. Zoals de mogelijkheid om studenten een nieuwe virtuele museumopstelling te laten ontwikkelen en presenteren. Maar ook virtueel onboardingprogramma voor nieuwe bachelorstudenten aan de faculteit Geesteswetenschappen. In dit programma wordt een VR-versie van de middeleeuwse gebouwen op op het Amsterdamse Binnengasthuisterrein toegankelijk gemaakt. Het ViPP-project is eveneens een project uit de Stimuleringsregeling open en online onderwijs van SURF.

De maand van XR

Dit artikel werd geschreven in het kader van de 'maand van XR'.
Wil je meer weten? Je vindt nog veel meer content over dit thema op de speciale website over XR van SURF.

Omslagfoto door Robert Katzki via Unsplash