Toegankelijk toetsen en examineren: van onmogelijkheden tot kansen

Wat eerder onmogelijk leek, geeft nu perspectief

De flexibiliteit en ondersteuning, waar studenten met een ondersteuningsvraag al jaren om vroegen, waren nu als gevolg van de pandemie in korte tijd door de onderwijsinstelling ingevoerd.

Vanuit de traditionele vorm van toetsen werd snel omgeschakeld naar flexibel en online toetsen. Wat eerder onmogelijk leek, geeft nu perspectief. Met kansen die we moeten benutten om flexibel te worden en te blijven. Niet alleen de wijze van beoordeling, maar ook de aard ervan vraagt om verandering.  

Uitdaging voor onderwijsinstellingen

De uitdaging voor instellingen ligt in het bieden van alternatieven waarbij de student aan dezelfde eindkwalificaties voldoet. In wezen komt het neer op de keuze van de manier waarop de studenten  de eindkwalificaties willen aantonen. Dat komt alle studenten ten goede.

Rol van de docenten/toetsmakers

Examencommissies hebben een belangrijke rol in het vergroten van de toegankelijkheid voor studenten met een ondersteuningsvraag. Zij kunnen ervoor zorgen dat de toetsen en toetsomstandigheden voor hen optimaal zijn, waardoor zij hun talenten kunnen laten zien en daarmee aantonen dat zij aan de opleidingseisen voldoen. Toegankelijkheid van toetsen is een continue ontwikkeling. Om hier systematisch aan te werken is het van belang hierop beleid te formuleren, dit uit te voeren en de effectiviteit structureel te monitoren en indien nodig bij te stellen.

Mogelijkheden voor nieuwe vormen van toetsing

Hanteer de gesloten-boek, handgeschreven, essay-achtige examens en multiple choice toetsen niet meer als de belangrijkste vorm van beoordeling. Urenlang tentamen maken met pen en een stuk papier past niet meer bij de mogelijkheden die er (zouden) kunnen zijn. Een flexibelere aanpak van de beoordeling betekent niet minder striktheid. Creatieve beoordelingsmethoden, gebaseerd op de beginselen van universeel leren, zullen de toegankelijkheid standaard verankeren en tegelijkertijd een deel van de administratieve last en veel van de stress wegnemen die studenten met een functiebeperking, psychische problemen en studenten die kampen met digitale armoede ervaren rond examens.

Onder alle variëteiten van aangeboden examens - van open boek essays en online quizzen met meerkeuzevragen tot digitaal begeleide traditionele examens - grepen sommige universiteiten, sommige afdelingen en zelfs sommige individuen de kans om niet alleen de wijze van beoordeling maar ook de aard ervan te veranderen. Profiteer bij het herontwerpen van toetsing van de mogelijkheden die de digitale technologie biedt. Zoals het creëren van flexibiliteit, het slechten van geografische barrières en het vergroten van het bereik van de instelling. Tevens hebben de studenten met het online onderwijs hun digitale vaardigheden, die zij nodig hebben voor toekomstige banen, verbeterd - zo blijkt uit het rapport Rethinking assessment (Michelle Pauli, 20 mei 2021)

Ondersteuningsvragen verschillen in complexiteit

De snelle verschuiving van hoofdzakelijk face-to-face-interacties naar virtuele interacties kwam echter niet alle studenten met een ondersteuningsvraag ten goede. Een gegeven is dat studenten met een ondersteuningsvraag niet als een homogene groep mogen worden behandeld. Ondersteuningsbehoeften verschillen in complexiteit. Zoals een studenten met een rolstoel meer is gebaat bij online onderwijs. Denk aan fysieke tentaminering waar sommige studenten afhankelijk zijn van bijvoorbeeld een aparte rustige ruimte voor het maken van de toets. Houd ook rekening met een trage of onbetrouwbare internetverbinding en studenten die geen toegang hebben tot een rustige studieruimte. De digitale kloof zal ook gevolgen hebben voor sommige internationale studenten die in hun eigen land op afstand studeren. Beoordelingen kunnen niet worden aangepast als studenten twee apparaten nodig hebben om bijvoorbeeld digitale controles uit te voeren of software te gebruiken die een hoge bandbreedte vereist.

Toegankelijkheid en studeerbaarheid van studenten met een ondersteuningsvraag

De toegankelijkheid van platforms die gebruikt worden voor beoordeling wordt echter een groter punt van zorg. Het is gebleken dat sommige platforms van derden, die door universiteiten worden gebruikt, niet zijn ingesteld op de ondersteunende technologie die sommige studenten nodig hebben. Dit ondermijnt niet alleen de toegankelijkheid voor studenten, maar stelt universiteiten ook bloot aan het risico van juridische stappen op grond van de WGBH/CZ.

Hoger onderwijsinstellingen beschikken over adequaat beleid om de visie op de kwaliteit van het onderwijs te realiseren. De toegankelijkheid en studeerbaarheid voor studenten met een functiebeperking is onderdeel van dit beleid. Vanuit de WGBH/CZ (artikel 1 en 2) wordt van hoger onderwijsinstellingen verwacht dat zij doeltreffende aanpassingen doen voor studenten met een functiebeperking of chronische ziekte, tenzij deze voor hen een onevenredige belasting vormen. Een aanpassing is doeltreffend als deze geschikt en noodzakelijk is om de bedoelde belemmering weg te nemen. Het is niet verplicht de gevraagde aanpassing te verrichten, een doeltreffend alternatief aanbieden is ook mogelijk.

Praktijkvoorbeelden rondom toegankelijk toetsen in het hoger onderwijs

In de brochure ‘Hoe werk je naar toegankelijk toetsen in het hoger onderwijs?’ zijn de praktijkvoorbeelden van de Hogeschool van Arnhem Nijmegen (HAN) en Hogeschool Rotterdam (HR) ter inspiratie uitgelicht. Naast deze voorbeelden zijn ook tips rondom andere toetsvormen, flexibiliteit in toetsmomenten, programmatisch toetsen, methodes voor een toegankelijk afstudeerprogramma en modulair onderwijs met certificaten uiteengezet.

Oproep: deel ook jouw best practice!

Om een zo breed mogelijk beeld te geven van de mogelijkheden van toegankelijk toetsen zijn we voor deze publicatie doorlopend op zoek naar aansprekende praktijkvoorbeelden in het hoger onderwijs, die we graag toevoegen. Het is daarmee een groeidocument.

Advies voor toegankelijk contact

Houd het contact tussen de student en de docent/studentendecaan laagdrempelig. Organiseer (digitale) bijeenkomsten en face-to-face contacten voor en met studenten en informeer hen over hoe zij optimaal kunnen studeren en examen doen. Persoonlijk contact werkt beter en is ook voor deze studenten vaak prettiger dan het versturen van een e-mail of brief.

Vanwege mijn aandachtsprobleem, was ik niet in staat om hoorcolleges te volgen. Via Blackboard en de PowerPointpresentaties kon ik de lesstof tot mij nemen. Echter werd tijdens toetsing ook ingegaan op kennis die mondeling tijdens colleges werd gegeven. Hierdoor miste ik veel informatie. Het zou voor mij beter zijn geweest wanneer alle colleges standaard worden opgenomen - Petra Gibbons

VN-verdrag Handicap

In het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap staan afspraken over gelijke kansen, toegankelijkheid en persoonlijke autonomie. Onderwijsinstellingen moeten het mogelijk maken dat iedereen onderwijs kan volgen en toetsen kan afleggen, waarbij geen onderscheid gemaakt mag worden tussen studenten met en zonder functiebeperking of ondersteuningsvraag. Als je je realiseert dat één op de drie studenten een functiebeperking heeft en één op de tien studenten aangeeft belemmeringen in het onderwijs te ervaren, dan mag duidelijk zijn dat inclusief onderwijs en toegankelijk toetsen en examineren van urgent belang zijn. De strategische agenda van het hoger onderwijs en mogelijkheden om te leren van de experimenten met flexibilisering in deeltijdopleidingen bieden kansen hiertoe.

Netwerk Toegankelijk Toetsen en Examineren | ho en mbo

Om onderwijsinstellingen verder te helpen met vragen over flexibele toetsing en examinering is ECIO het landelijk Netwerk Toegankelijk Toetsen en Examineren | HO en MBO gestart. Het netwerk draagt bij aan professionalisering en bewustwording van betrokkenen en het uitwisselen en (samen) ontwikkelen van concrete handreikingen rondom Toegankelijk Toetsen. Netwerkleden leren van elkaar, van onze experts en van gasten zoals onderzoekers, beleidsmakers en toezichthouders. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden voor dit netwerk. Jaarlijks zijn er drie bijeenkomsten.

Meer informatie over toegankelijk toetsen

Neem voor meer informatie over toegankelijk toetsen en examineren contact op met ECIO.