In een activerende leeromgeving haal je het beste uit de student

Kun je in het kort iets vertellen over het spel?

‘Het spel is bedoeld om docenten te ondersteunen bij het voorbereiden van hun lessen, vooral gericht op het vinden van een passende opstelling van meubilair. Aan de hand van verschillende kaarten komt de speler tot nieuwe inzichten en/of nieuwe passende opstellingen van het meubilair in de klas. Het spel leent zich voor verschillende vormen: van grote vakken tot kleinere lesonderdelen, of ter voorbereiding van bijvoorbeeld trainingen of workshops. Het is gemaakt voor docenten in het PO, VO, MBO, HBO en trainers.’

Wat is je achtergrond, en hoe ben je bij de inrichting van klaslokalen gekomen?

‘Van oorsprong ben ik gastvrouw. Later ben ik ingestroomd als docent binnen MBO Horeca opleidingen. Het viel mij op dat er vaak werd gewerkt met busopstellingen, terwijl ik observeerde dat andere opstellingen een effect hadden op mijn studenten. Daarom sloot ik aan bij het practoraat Activerende Didactiek, en ben ik onderzoek gaan doen naar onderwijsruimtes. Op een gegeven moment ging mijn practor weg en viel er een gat. Daarom besloot ik zelf iets te gaan doen als ondernemer. Zo heb ik onder andere dit spel ontwikkeld en verzorg ik trainingen, workshops en geef ik advies.’

Hoe ben je op het spel gekomen?

‘Bij het voorbereiden van mijn lessen gebruik ik altijd een voorbereidingsformulier. Toen ik daarmee bezig was, liep ertegenaan dat er een kopje ‘Opstelling’ ontbrak. Ik vulde dit aan en besprak dit met docenten, maar merkte dat veel docenten te weinig tijd hebben er goed over na te denken. En dat niet alleen, vaak zijn ze ook niet op de hoogte van alle mogelijkheden. Zo ontstond het idee voor een praktische tool, iets tastbaars, iets dat in je rugzak past en je er makkelijk bij kan pakken als je je lessen voorbereid. Zo bedacht ik het kaartspel.

Hoe heb je de werkvormen en opstellingen in het spel gekozen?

‘Ik vond het belangrijk dat de werkvormen zowel groot als klein ingezet kunnen worden. Daarnaast zocht ik naar gemakkelijk toe te passen werkvormen, die op alle niveaus van onderwijs werken. Ze zijn bewust wat algemeen beschreven, zodat de docent er nog zijn of haar eigen sausje overheen kan gieten. De opstellingen heb gevonden in verschillende boeken, maar natuurlijk ook gewoon door zelf te experimenteren. Wat werkt? Wat niet? Uiteindelijk heb ik er 9 in het spel gedaan, waarbij de docent natuurlijk altijd vrij blijft om te kiezen wat het best past in de betreffende context.’

Wat zijn de reacties?

‘Docenten zeggen vooral dat het een eye-opener is. Dat ze nooit zo stil hebben gestaan bij het idee dat een klaslokaal er ook anders uit kan zien dan een bus- of U-opstelling. Ze zeggen: “Ik heb meer invloed op het leren van studenten.” Het werkt daarom goed om het gesprek op gang te krijgen. Wat doe jij? Waarom doe je dat? Dat helpt enorm. De invloed van de docent is groter dan je denkt.’

Zie je nog kansen om het spel uit te breiden?

‘Het spel kan nog verder verdiept worden, bijvoorbeeld met andere leerdoelen, nieuwe werkvormen, nieuwe opstellingen en natuurlijk techniek. De eerste versie is vooral ingestoken als simpele basis. Het moet zo bruikbaar mogelijk zijn, en dat is nu goed gelukt. Wellicht dat ik in de toekomst een uitbreidingsset maak. Daarbij wil ik dan ook filmpjes opnemen, als uitleg bij het kaartspel. Die extra uitleg geef ik nu al wel in de workshops die ik geef.’

Hoe ziet jouw ideale klaslokaal eruit?

‘Een grote ruimte, een soort leerplein, waar alle activiteiten plaats kunnen vinden. Met bewuste keuzes voor kleur, meubilair, opstelling, enzovoort. Dit verschilt natuurlijk per context. En wat ik dan belangrijk vind, is dat de inrichting ook echt vanuit docententeams zelf komt. Dat ze het dan samen hebben over bijvoorbeeld kleur. Want ja, thuis doen we dat allemaal! Dan zie ik soms een klaslokaal met een rode muur. En dan maar klagen dat de studenten zo’n grote mond geven of druk zijn…’

Recensie van het spel

‘Het lokaal als instrument’ is erg mooi vormgegeven door Lianne van Rosmalen. Simpel, rustig en doeltreffend. Je kiest eerst een leerdoel. Vervolgens zoek je daarbij een passende werkvorm. Bepaal daarna de samenstelling van de groep, en ontdek uiteindelijk welke opstelling daarbij past. Het spel is heel snel te spelen, maar kan ook in teams leiden tot prachtige discussies. Ik zie daarom absoluut een meerwaarde. Het spel zou nog sterker worden wanneer het voor de wat meer gevorderde docent ook leerdoelen zou bevatten voor vaardigheden en attitudes, en misschien ook als technologie erbij geïntegreerd zou zijn. Ik vind de kernboodschap van Lotte’s spel het belangrijkst: ben je ervan bewust dat de inrichting van de leeromgeving (in dit geval dus het klaslokaal) een effect heeft op het (leer)gedrag van studenten. Het is namelijk wonderbaarlijk om te zien dat onderwijs zo ongeveer elke dag verandert, maar dat onze klaslokalen voor een groot deel al decennialang hetzelfde zijn. Voor iedereen die meer met het lokaal wil doen, raad ik dit spel dan ook zeker aan!

BESTEL HET SPEL HIER

Barend Last, oktober 2021.