Ondersteun je onderwijs met interactie en feedback

Online onderwijs vraagt om een eigen onderwijsontwerp met online didactiek. Onder meer door de Universiteit Utrecht (UU) is onderzocht welk onderwijsontwerp past bij online onderwijs. Uit hun onderzoek blijkt dat interactie in online onderwijs van groot belang is om studenten betrokken te houden. Interactie, in combinatie met rijke en tijdige feedback, draagt eraan bij dat studenten actief met de stof omgaan.

3 vormen van interactie

Grofweg zijn er 3 vormen van interactie. Julia Kasch van de Open Universiteit refereert hieraan in een artikel over het model van Anderson (pdf)  Het gaat om:

• interactie tussen studenten
• interactie tussen studenten en docenten
• interactie tussen student en content

De uitdaging is om de interactie zo vorm te geven dat het de kwaliteit van het onderwijs versterkt. Daarbij is het van belang om minimaal 1 van de 3 vormen van interactie op hoog niveau te krijgen. Er zijn verschillende technologische oplossingen voorhanden om dat voor elkaar te krijgen.

Interactie tussen studenten

Peer feedback is een aantoonbaar geschikt instrument om dieper leren (kritisch denken, kennis verwerken, creativiteit) te bewerkstelligen binnen online onderwijs. ‘Feedback is in online onderwijs een goede vorm van interactie’, zegt Renée Filius, hoofd onderwijs bij de Universiteit Utrecht, die vorig jaar promoveerde op dit onderwerp. ‘Juist het feit dat de feedback wordt gegeven door een medestudent en niet door een docent maakt dat diepgaand leren eerder wordt bereikt. Wanneer een docent antwoordt, denk je als student al gauw dat het wel goed is. Hij is immers de autoriteit. Maar wanneer je twijfelt over degene die het antwoord geeft, moet je dieper en kritisch nadenken.'

Bij online onderwijs zijn er veel verschillende onderwijsvormen mogelijk die de interactie tussen studenten bevorderen, zegt Filius. 'Bij het UMCU hadden we bijvoorbeeld goede ervaringen met online debatten. Presentaties kunnen online ook goed werken. Wanneer je face-to-face meer dan drie van je medestudenten achter elkaar moet bekijken, verslapt je aandacht en concentratie. Dan kun je je medestudenten minder goed van feedback voorzien.' Online presentaties hebben als voordeel dat de studenten zelf een geschikt moment kiezen om ze aandachtig te beoordelen. Veel opleidingen stimuleren actief dat studenten elkaar online opzoeken, bijvoorbeeld in Whatsappgroepen, om samen moeilijke lesstof te doorgronden. Online contact vergroot de onderlinge band en de betrokkenheid bij de stof.

Interactie met de docent

Online begeleiding wordt vaak als minderwaardig gezien ten opzichte van face-to-face, maar biedt soms wel degelijk meerwaarde. Het is een gefocuste en persoonlijke manier van werken met een aantal mogelijkheden die door studenten als waardevol worden ervaren. Je kunt het gesprek opnemen en later terugluisteren, samen in een document werken en gelijktijdig communiceren en je kunt materialen koppelen aan het gesprek. En soms is het ook gewoon het beste alternatief, vanwege de afstand tussen docent en student. ‘Het succes van online onderwijs is afhankelijk van hoe goed je nadenkt over je onderwijsontwerp’, zegt Wilfred Rubens, onderwijskundig adviseur en edublogger. ‘Zo ben je online meer tijd kwijt met begeleiding, maar minder met instructies. Als je die tenminste goed in je materiaal zet.'

Online begeleiding staat of valt bij de communicatie van de didactische opzet naar de student. Zeker in het kader van opschaling is het zaak om duidelijk te communiceren wat de studenten mogen verwachten en wat er van ze wordt verwacht. Hetzelfde geldt overigens voor docenten: het online faciliteren van een discussie tussen studenten vraagt meer van een docent dan campusonderwijs, zegt Filius. Denk aan technische vaardigheden, kennis van het geven van feedback, maar ook specifieke kennis over online onderwijs. Dashboards kunnen docenten ondersteunen bij het geven van effectieve online begeleiding. Ze laten direct zien waar studenten zich bevinden in hun leerproces. Tijdig reageren is essentieel voor online interactie.

Interactie met content

Ook begeleiding door een app, een robot of een systeem kan waarde toevoegen aan het onderwijs. Hoe zorg je als docent bijvoorbeeld voor genoeg interactie in een groep van 300 studenten en een beperkte beschikbaarheid van student-assistenten? Online tutoring biedt uitkomst. Zo kan een automatische tutor standaardvragen of veel voorkomende vragen van studenten afvangen. Daardoor heeft de docent tijd om de studenten vooral te helpen met meer complexe vragen en reflectie.

Filius: ‘Voor de toekomst voorzie ik een toename van virtual teaching assistants met kunstmatige intelligentie in het onderwijs. Deze edubots genereren zelfstandig reacties en vragen op basis van data die je hebt verzameld over meerdere cursusjaren. Vooralsnog basaal, maar deze ontwikkelingen gaan snel. De huidige robots komen al zeer geloofwaardig over.’

Een andere en al meer ingeburgerde manier om interactie met de stof te bevorderen, is door studenten zelf te laten oefenen met behulp van een digitale oefenvragenbank. Dit biedt de mogelijkheid om kennis te toetsen en de student te voorzien van feedback, die verder gaat dan alleen goed en fout. De feedback bevat uitleg over wat de student fout heeft gedaan en verwijst naar bronnen om kennis bij te spijkeren. Zo krijgt de student meer inzicht in zijn eigen niveau en ontwikkeling. Peter van Rosmalen, universitair hoofddocent en voorzitter taakgroep onderwijsontwerp en e-learning, faculteit Health, Medicine and Life Sciences, Universiteit Maastricht, zegt: ‘Wij bedachten ooit een algoritme dat vragen bij een cursus automatisch analyseerde en matchte met de cursusinhoud en met het niveau van de studenten. Zo kreeg elke student vragen op maat. Dat zorgde voor herkenning en daarmee vertrouwen.’