Toetsen op afstand: werken aan knelpunten en oplossingen voor de toekomst

Onlangs zette de werkgroep twee vragenlijsten uit, een onder docenten en een onder voorzitters van examencommissies in het hoger onderwijs. Met de vragenlijsten wil de werkgroep meer inzicht krijgen in knelpunten rondom toetsen op afstand, en inventariseren welke behoefte er is aan oplossingen en praktische handvatten. De belangrijkste resultaten en conclusies uit de vragenlijsten delen we hier. De volledige rapporten lees je op de website van de werkgroep Toetsen op afstand.

Docenten

• Tijdens het afstandsonderwijs werd het merendeel van de toetsen met een formatieve functie afgenomen zoals ze in het toetsprogramma of de onderwijs- en examenregelingen stonden. Soms vonden er kleine wijzigingen plaats.
• Een kleine meerderheid van de docenten heeft bij de summatieve toetsen wel aanpassingen gedaan.
• De grootste wijziging in toetsen was, niet geheel verrassend, de plaats. De meeste docenten geven aan dat zij tijdens de lockdown op afstand hebben getoetst.
• Aanpassingen aan de toetsvorm was meestal nodig. Denk bijvoorbeeld aan portfoliogesprekken die niet fysiek maar via videoverbinding plaatsvonden.
• Aan de basis van de toets werd weinig gewijzigd. Denk hierbij de toetsmatrijs en toetsdoelen.
• De meeste van de gevraagde docenten hebben goede ervaringen met de aangepaste toets- en afnamevormen. Meer dan de helft geeft aan in de toekomst zowel aangepaste als oorspronkelijke toetsen te gaan gebruiken.

Bij toetsen op afstand ligt de grootste uitdaging bij de vaardigheden- en kennistoetsen. Vaardigheidstoetsen werden in eerste instantie vaak uitgesteld omdat ze lastig online af te nemen waren. Door de aanpassingen aan toetsen maken sommige docenten zich ook zorgen over de kwaliteit. De noodzakelijke aanpassingen leidden tot extra werk- en tijdsdruk. Ook maken docenten zich zorgen over het voorkomen van fraude, hoewel daar wel verschillende maatregelen voor zijn genomen.

Er is veel literatuur beschikbaar over toetsen op afstand en alternatieve toetsvormen. Een deel van de ondervraagde docenten kon zich daar goed mee redden. Het andere deel kon die bestaande handreikingen juist niet vinden, of had het overzicht niet. Al met al hebben docenten concrete handvatten gemist, net als goede begeleiding bij het omzetten van toetsen en goede voorbeelden.

Examencommissies

• Examencommissies hebben zich proactief opgesteld in het monitoren van aanpassingen in de toetsopzet (50% gaf expliciet toestemming).
• Maar examencommissies waren minder betrokken bij aanpassingen in de afnamecondities, waaronder ook surveillance op afstand valt.
• De examencommissies weten nog te weinig over toetsen op afstand en online proctoring in het bijzonder. Duidelijke protocollen ontbreken over hoe om te gaan met complicaties bij toetsen op afstand. Examencommissies missen hierbij ondersteuning op juridisch, technisch en onderwijskundig vlak.
• Toetsen op afstand is nog onvoldoende verankerd in het toetsbeleid. Examencommissies zijn wettelijk verplicht om de kwaliteit van de tentamens en examens te borgen, maar de WHW geeft geen invulling aan toetskwaliteit. Een visie op toetsen op afstand is daarom nodig, zo kunnen discussies achteraf voorkomen worden.
• Fraudepreventie en fraudedetectie zijn vanzelfsprekend grote thema’s bij toetsen op afstand. Examencommissies zijn heel bezorgd over fraude via social media en andere vormen waar moeilijk tegen op te treden is. Take-home tentamens zijn een aantrekkelijke toetsvorm op afstand maar ook zeer fraudegevoelig.
• Examencommissies mogen meer onderscheid gaan maken tussen onregelmatigheden en fraude.

Om te kunnen toetsen op afstand, pasten docenten de toetsvorm en toetsafname regelmatig aan. Bij die aanpassingen van de vorm en leerdoelen zijn examencommissies vaak betrokken geweest. Regelmatig gaven zij expliciete toestemming voor aanpassing, zo blijkt uit de enquête. Bij aanpassingen in de afnamecondities zijn examencommissies een stuk minder betrokken geweest. Meestal werden zij daarover alleen maar geïnformeerd. Examencommissies zouden op dit punt veel meer hun rol mogen pakken en zich actiever opstellen. Hoe de surveillance tijdens een toetsafname is ingericht, heeft mogelijk invloed op de meting. Surveillance valt daarom ook onder borging van de kwaliteit van tentamens en examens.

Toetsen op afstand in de toekomst

Het afgelopen jaar is er veel ervaring opgedaan met toetsen op afstand. Om ook in de (nabije) toekomst goed verder te gaan met toetsing op afstand, hebben docenten en examencommissies een aantal dingen nodig.

Voor docenten:

• een duidelijke visie op toetsen op afstand, die rekening houdt met de werkdruk en belastbaarheid van docenten en studenten. En met aandacht voor de mogelijkheden en beperkingen en onderwerpen zoals privacy, fraudepreventie en digitale geletterdheid;
• vergroten van de toetsbekwaamheid van docenten, voor de omzetting van toetsvragen en afname naar toetsen op afstand;
• praktische tools voor docenten, zoals duidelijke richtlijnen en handleidingen.

De werkgroep Toetsen op afstand is momenteel bezig met het ontwikkelen van een tool voor docenten. Die tool moet helpen bij de keuze voor de juiste toetsvorm, en geeft tips en praktijkvoorbeelden over hoe de toetsvorm in te zetten in de praktijk. De tool is aan het begin van het academisch jaar 2021-2022 te vinden op de website van het Versnellingsplan.

Voor examencommissies:

De werkgroep Toetsen op afstand werkt aan een aantal handreikingen voor examencommissies die ingaan op de knelpunten uit de enquête, namelijk:

• borging van de toetskwaliteit bij toetsing op afstand;
• fraude en onregelmatigheid;
• fraudepreventie bij take-home tentamens (onder voorbehoud).

Deze handreikingen zijn aan het begin van het academisch jaar 2021-2022 beschikbaar via de website van de werkgroep Toetsen op afstand.

Foto door MChe Lee via Unsplash.