Activerende werkvormen: ALC’s helpen de docent

Bij het werkbezoek aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) van 3 november 2022, stonden de docent en ALC’s centraal. Daarbij gingen we in gesprek over het inrichten van docentondersteuning en -professionalisering bij het gebruik van activerende werkvormen in een ALC?

In twee rondes zijn er 5 rondetafelgesprekken gevoerd. Per tafel stond er een casus centraal die was ingebracht door de volgende instellingen:

• Rijksuniversiteit Groningen
• HAN/iXperium
• Universiteit Utrecht
• Saxion
• Hanzehogeschool Groningen

Hier volgen de belangrijkste inzichten per rondetafelgesprek.

Denk na over je ambitieniveau - Saxion

Docentontwikkeling voor het lesgeven in Active Learning Classrooms kun je op verschillende ambitieniveaus vormgeven. Van korte knoppeninstructie, tot volledig herontwerp van het onderwijs. Verschillende docenten zullen daarin verschillende behoeften hebben. Ook werd opgemerkt dat de kern van een Active Learning Classroom helemaal niet technologisch is. Een docent kan al goed in een ALC lesgeven zonder technologie. Om het laagdrempelig te maken zou daar in eerste instantie op ingezet kunnen worden en later kan technologie, waar van meerwaarde, toegevoegd worden. Als laatste kwam sterk naar voren dat voor het goed functioneren van ALC’s een passende roostering voorwaardelijk is.

Saxion maakt gebruik van een TPECK cirkel. Het is een afgeleiden van het TPACK model en ze gebruiken beide bij de docentontwikkeling. In dit model is de ruimte toegevoegd als een van de vier aspecten.

Verdere tips en use cases bij het gebruik van active learning classrooms uit de discussie:

• Voorbereiding van de docent is belangrijk. Het is een meerwaarde wanneer docenten tijdens het ontwikkelen van het lesmateriaal of voordat de vakken beginnen de active learning classroom bezoeken.
• Het is een voordeel als je docenten gezamenlijk aan de slag gaan, omdat ze elkaar inspireren maar ook gezamenlijk hun enthousiasme verspreiden in de organisatie
• Inzetten van onderwijsondersteunende teams die met de docenten in gesprek gaan over de te gebruiken didactische werkvormen in een active learning classroom.
• Laat een onderwijsondersteunend medewerker of adviseur meekijken tijdens een les/activiteit.
• Assessment in learning: laat studenten elkaar feedback geven en laat ze dit vervolgens aan anderen presenteren.
• Er moet een balans zijn tussen het zenden van informatie vanuit de docent en interactie met en tussen studenten.
• Technologie is nooit een doel op zich, maar mag ook niet los gezien worden van de didactische werkvorm.
• Hands-on trainingen geven aan docenten; misschien zelfs met verplichte scholing (BKO).
• Zet in het begin werkstudenten in om de docent te helpen in de les.

“Actief leren begint met de inspanning van de docent om de toegepaste pedagogiek en didactiek te veranderen. Je hoeft niet actief te leren in een active learning classroom; je kan al van start in een 'gewone' onderwijsruimte.”

Judith Zwerver van Saxion was host van dit rondetafelgesprek. Op Communities.surf.nl heeft zij een blog gepubliceerd over hun onderzoek naar het gebruik van Active Learning Spaces bij Saxion. communities.surf.nl/learning-spaces/artikel/active-learning-spaces-bij-saxion

Judith's presentatie. 

Hoe krijg je docenten in beweging? - HAN/iXperium

iXperium richt zich op het ondersteunen van onderwijs- en onderzoeksinstellingen bij het organiseren en inzetten van digitale technologie in het onderwijs. Er zijn acht ingrediënten nodig om een onderwijsinstelling in beweging te krijgen op het gebied van onderwijs met ict:

• gedeelde taal en competentieprofielen,
• monitoring,
• vraagarticulatie,
• professionalisering, (CPD, Continuing Professional Development)
• activerende lessen in labs (iXperium-labs),
• evidence-informed development en implementatie (iXperium-teams),
• overkoepelend en diepgaand onderzoek,
• kennisdeling en community building.

Deze ingrediënten zorgen ervoor dat stakeholders samenwerken in een multidisciplinaire organisatie. Om zo gezamenlijk resultaten te boeken.

Het is belangrijk om met onderwijsteams (onderwijzend personeel, niet bestuursleden) in gesprek te gaan en te praten over hoe je goed onderwijs vormgeeft. Laat hierbij docenten experimenteren; geef ze trainingen en certificeer ze. Vergeet echter de studenten niet. Elke student heeft recht op gepersonaliseerde leerbehoeften. Zorg ervoor dat studenten de vaardigheden hebben om de (technologie in) active learning classrooms te gebruiken. 
Realiseer ook dat de studenten ook moeten leren om samen actief te zijn (zeker zolamg nog het grootste deel van het onderwijs frontaal gegeven wordt).

Voor de monitoring heeft het iXperium de monitor Leren en Lesgeven met ict beschikbaar. Daarmee kun je de competenties van docenten meten. Tot nu is de monitor vooral ingezet in het MBO en VO. Wellicht zouden we het eens in het hoger onderwijs moeten inzetten. De monitor is niet bedoeld om te oordelen, maar juist om een gesprek te starten over (gewenste en vereiste) competenties.

Er is ook een raamwerk van docentcompetenties beschikbaar, in het Engels. Ontwikkeld door iXperium en anderen, onder auspiciën van het versnellingsplan. Zie 

Gastheren van dit rondetafelgesprek waren Pieter van Rooij en Pierre Gorissen.

Presentatie iXperium. 

Ondersteun de docenten bij het ontwikkelen van hun onderwijs - Universiteit Utrecht

Op de UU worden docenten begeleid in en geïnformeerd over het verzorgen van onderwijs in een Future Learning Space. Een zeer aansprekend onderdeel van de aanpak van de UU is het adviseren van een docent bij het maken van een lesplan (lesson plan). Dit maakt de samenwerking van de docent en onderwijskundig adviseur heel concreet. Er wordt echt samen een lesplan gemaakt. Activerende werkvormen en ALC kunnen hierbij een grote rol krijgen.

Zij bieden een gezamenlijk traject aan waar nu 5 docenten aan deelnemen en in 4 bijeenkomsten werken aan een nieuw lesplan. Voordeel van een groep is dat er onderling kennis wordt gedeeld en er een bredere verspreiding van het concept bewerkstelligd wordt.

How can we support and strengthen Utrecht's educational vision with the physical learning environment?

Naast het begeleiden van docenten hebben ze ook onderzoek gedaan naar het onderwijs in ALC’s. Hier hun belangrijkste conclusies:

• Docenten en studenten zijn enthousiast over ALC’s.
• Het maken/reviewen van een lesplan maakt het onderwijs beter.
• Maak een duidelijke keuze of je hybride onderwijs gaat geven of niet.
• Het met andere docenten naar elkaar onderwijs kijken helpt om beter onderwijs te ontwikkelen.
• Geef duidelijk aan waarvoor de ruimte niet geschikt is.
• Zorg voor een duidelijke plattegrond en voorbeelden.
• Geef instructies in de ruimte ter voorbereiding van de les.

Slotconclusie is wel, dat het een grote uitdaging blijft om ook docenten actief te krijgen in een ALC.

Dit rondetafelgesprek vond plaats onder leiding van Len Dijstelbloem.

Haar presentatie.

Betrek online studenten bij je hybride les - RUG

Wil je goed hybride les geven begin dan bij je lesontwerp. Aldus May Lee, docent aan de RUG. Met welke werkvormen betrek je zowel onsite studenten alsmede online studenten? Denk bijvoorbeeld aan het inzetten van polling of een Google Jamboard. Leg extra aandacht op de connectie met je online studenten. Bij het betrekken van student kun je gemakkelijk de namen noemen van de online studenten omdat die in het scherm staan. Stel je studenten een vraag, begin dan bij de online studenten.

Basis voor leren is een veilige leeromgeving. Laat dus zien dat je fouten maakt. Dat doe ik als docent ook en daar leer ik van. Dat geldt dus ook voor jouw als student.

“Je kunt beter hier fouten maken dan bij het examen.”

Lee werkte bij haar hybride lessen met meerdere schermen:

• Presentatie
• LMS met chat
• Videoconference

Ze heeft 2 assistenten die haar helpen bij het geven van de hybride (werk)colleges.

Een ander gereedschap waar ze enthousiast over is, is een documentcamera (Elmo). Deze is ideaal om experimenten te laten zien. Zowel voor de online als de onsite studenten.

Vaak hebben studenten een voorkeursplek om te studeren. Om te eisen dat een student naar de campus komt, moet er een link zijn met de te behalen leerdoelen. Omdat die link er vaak niet is zal hybride onderwijs zeker een belangrijke rol in blijven nemen.

Dit rondetafelgesprek vond plaats onder leiding van May Lee. 

Presentatie May Lee.

ALC’s geven veel mogelijkheden – Hanzehogeschool Groningen

Bij de Hanze Hogeschool gaan ze meerdere ALC’s inrichten. Op dit moment is de eerste pilot ruimte bijna klaar. Waarom ALC’s? Ze refereren aan 3 belangrijke redenen:

• Biedt mogelijkheden om individueel of gezamenlijk te leren;
• Activeert leerlingen om aan de opdrachten te werken;
• Stimuleert interactie tussen docent en leerling.

Ze hebben met studenten en docenten gezamenlijk gesproken over het klaslokaal over 50 jaar en zo hun programma van eisen opgesteld: flexibel, individueel en toch samen, aan de slag met opdrachten, interactie tussen docent-student. De look en feel moet uitnodigend, leuk eruitziend en uitdagen om aan de slag te gaan.
Hun favoriete schets van een dergelijke ruimte was   (Marij heeft foto van de getoonde slides).  

Ze hopen binnenkort hun eerste ruimte ingericht te hebben en maken gebruik van hun standaard onderwijsruimte format qua vierkante meters.

Rondetafelhosts Willemijn de Jong en Tondo van Rest is dit besproken en ook de realisatie van de onderwijsruimte. Flexibel meubilair is een belangrijk onderdeel van hun pilot.

Dit rondetafelgesprek vond plaats onder leiding van Willemijn de Jong en Tondo van Rest.

Presentatie Hanzehogeschool.

Docent en ALC centraal

Slotconclusie van deze middag is wel dat je de docent op allerlei manieren moet proberen te verleiden, ondersteunen en te faciliteren. Op 3 november 2022 kregen we verschillende ingrediënten vanuit verschillende instellingen aan ons gepresenteerd. Er is geen eenduidige aanpak die altijd tot goed resultaat zal leiden.

Bij de ene docent zal er tijd moeten worden besteed aan herontwerp van het onderwijs. De andere docent wil vooral weten hoe de technologie hem of haar kan ondersteunen. Bij een andere instelling kan wellicht begonnen worden met het meten van de competenties van een groep docenten en vervolgens een verbeterplan per docent gaan opstellen. En in weer een andere situatie kun je al laagdrempelig beginnen met activerend onderwijs in bestaande onderwijsruimtes. En ook de wensen van studenten zullen in ogenschouw moeten worden genomen.

Voorwaardelijk is dat de faciliteiten en de roostering goed op orde zijn.

Extra leestip

De SURF SIG Learningspaces heeft een publicatie gemaakt over Docentengagement waarin een apart hoofdstuk is over de docentondersteuning bij innovatieve onderwijsruimtes: surf-verhogen-van-docent-engagement-voor-innovatieve-onderwijsruimtes.pdf

Verslag met bijdragen van Jasper van Winden, Jet Bierman, Marij Veugelers, Michel Jansen, Pauline Le en Wytze Koopal.