10 modellen voor blended onderwijsontwerp, spaar ze allemaal! Deel 11 (toegift)

De Toolkit Onderwijsontwerp verbeteren in het kort

Nynke Bos en Renée Schrauwen ontwikkelden de Toolkit Onderwijsontwerp verbeteren. Zij zijn respectievelijk lector en onderzoeker bij het lectoraat Teaching, Learning & Technology van Hogeschool InHolland. Renée: “Bij docenten speelde de vraag of ik hen kon helpen met het evalueren van onderwijs. Hoe evalueer je een blended onderwijsontwerp goed, met de focus op het ontwerp in plaats van de tips en tops die studenten na afloop van de cursus geven? Die vraag vormde de basis van deze toolkit en dat maakt hem ook anders dan de andere ontwerpmethodieken in deze reeks. Je begint met een gedegen evaluatie van je blended onderwijsontwerp, als startpunt voor het doorontwikkelen van het onderwijsontwerp.”

De Toolkit Onderwijsontwerp verbeteren is vrij toegankelijk en door iedereen te gebruiken. Het is een ontwerpmethodiek voor blended onderwijs die de stappen van het ADDIE-model volgt (Analyse, Design, Develop, Implement, Evaluate). De toolkit is bedoeld voor (her)ontwerp op cursus- of moduleniveau. Evalueren (E) is daarbij de centrale stap, maar je kunt desgewenst ook op een ander punt beginnen. Renée: “Uit de literatuur komen vier aspecten naar voren die belangrijk zijn bij het ontwerpen van effectieve leersituaties waarin technologie een rol speelt. Daarom vormen de vier ontwerplabels (aspecten) van Theelen & Van Breukelen (2022) de kapstok van de toolkit en geven deze invulling aan de ADDIE-stappen.” De vier ontwerplabels zijn:

• Authentiek en actief leren
• Scaffolding
• Samen leren
• Formatieve strategieën 

Onderwijs ontwerpen met de Toolkit Onderwijsontwerp verbeteren

De Toolkit Onderwijsontwerp verbeteren is een logische, geordende bundeling van literatuur, tools en middelen. Je kunt er blended onderwijsontwerp mee evalueren en direct concreet aan de slag gaan met het aanbrengen van verbeteringen. Het is geen geheel nieuwe toolkit, benadrukt Renée: “Er is zoveel goed en bruikbaar materiaal en veel literatuur op dit gebied. Ons doel is om onderwijsprofessionals daar doorheen te leiden, op basis van wat zij nodig hebben, zodat ze meteen kunnen beginnen. Daarom vind je onder de stap Evaluatie de checklists voor authentiek leren, scaffolding, samen leren en formatieve strategieën, waarmee je  op een snelle en eenvoudige manier in kaart brengt of dit aspect überhaupt in je onderwijsontwerp zit.”

Bezint eer ge begint

“Docenten proberen regelmatig iets nieuws uit in hun vak, waardoor de focus vaak op ontwerpen en uitvoeren ligt. Voor de evaluatie van het ontwerp is dan minder expliciete aandacht; het is (nog) geen vast onderdeel van het ontwerpproces”, vertelt Renée. “Het werkt niet, horen we dan. En: ‘Volgend jaar probeer ik iets anders’. Zonde! Want zonder evaluatie weet je niet wát er niet goed werkt.” Beginnen met een evaluatie van het bestaande onderwijsontwerp raadt Renée daarom echt aan, evenals focussen op één thema bij de verbetering van je onderwijsontwerp: “Kies een thema dat past bij de doelstelling van het blended onderwijs, bijvoorbeeld het aspect formatieve strategieën, en ga daarmee aan de slag. En volgend jaar neem je dan weer een ander aspect onder de loep; dat maakt het behapbaar en praktisch uitvoerbaar.”

Na evaluatie komt Analyse en zo verder

Analyse is de volgende stap in de toolkit en hier vind je vragenlijsten per ontwerplabel. Deze zijn bedoeld voor een diepere analyse van het bestaande onderwijsontwerp. Er zijn vragenlijsten voor zowel docenten als studenten, samengesteld uit gevalideerde meetinstrumenten. De uitkomsten van de vragenlijst neem je mee naar de volgende fase: Design. Hier vind je een verwijzing naar de bestaande toolkit ‘Blend je onderwijs’ van het Versnellingsplan. Vervolgens is het tijd voor Develop, het daadwerkelijk ontwikkelen van onderwijsactiviteiten. Bij deze stap vind je uitleg (tekst en video) en praktische tips per ontwerplabel. Renée: “Bij deze stap hebben we bij alle vier de ontwerplabels wederom bestaande informatie en tools opgenomen, bijvoorbeeld doorloopjes en artikelen op Vernieuwenderwijs.” De laatste stap van de toolkit is Implement. Hier vind je vooral praktische tips over werkvormen en tools om het onderwijs in te richten en uit te voeren.

Plus- en minpunten van de Toolkit Onderwijsontwerp verbeteren

De Toolkit Onderwijsontwerp verbeteren is al met al een laagdrempelig model om blended onderwijs mee te (her)ontwerpen en verbeteren. Deze ontwerpmethodiek onderscheidt zich van andere modellen in de reeks door de nadruk op evaluatie als belangrijk onderdeel van het proces van blended onderwijsontwerp. Daarmee voorziet de toolkit in álle stappen van het onderwijsontwerpproces, dit in tegenstelling tot sommige andere modellen. Het model besteedt ook aandacht aan het aspect sociale binding bij blended onderwijs. Bijvoorbeeld in de vragenlijst Samen leren en (impliciet) door de verwijzing naar de toolkit ‘Blend je onderwijs’ en de bronnen en tips onder Implement.

Voorwaarden om aan de slag te gaan met de toolkit

“In de ideale situatie”, vertelt Renée, “ga je als multidisciplinair team met de toolkit aan de slag om een onderwijsontwerp te verbeteren. Het is heel waardevol om vanuit verschillende perspectieven naar de opzet van een vak te kijken. Daarin verschilt deze ontwerpmethodiek natuurlijk niet van de andere methodieken in de reeks. En het is belangrijk dat je je niet blind staart op de vier ontwerplabels, maar doet wat past binnen de onderwijsvisie van jouw instelling.”

Tips van Renée Schrauwen

• “Je onderwijsontwerp hoeft niet perfect te zijn, dat wil ik docenten graag op het hart drukken. Koester wat goed gaat. Zet de checklists in als een snelle scan: zo maak je direct inzichtelijk waar er ruimte is voor verbetering in je ontwerp.”  
• “Mijn tweede tip is om zo’n snelle scan met je team samen te doen, bijvoorbeeld op een teamdag. Ik zie dat veel in de praktijk en het blijkt heel waardevol om naar elkaars vak te kijken. Bovendien maak je dan al meteen een eerste slag met de verbetering.”
   

Dit is deel 11 (toegift) in de serie ‘10 Modellen voor blended onderwijsontwerp, spaar ze allemaal!’

• Alle eerder besproken ontwerpmethodieken in deze reeks vind je hier, inclusief een aantal handige kennisclips.
• Eind november 2024 geven Renée Schrauwen en Nynke Bos een workshop over de Toolkit Onderwijsontwerp verbeteren op de EAPRIL conferentie in Hasselt (BE). In juli dit jaar gaven zij ook een workshop op de Onderwijs Research Dagen (ORD).