MBO Digitaal Conferentie: Hoe maken we mbo-studenten en mbo-docenten digitaal sterker?

In het openingsfilmpje spraken mbo-studenten over hun eigen digitale vaardigheden en die van hun mbo-docenten. Over hun eigen ‘digi’-vaardigheid waren ze positief. “Ik zit al sinds jong op YouTube” zei de een en “Word, PowerPoint, Excel, dat kan ik allemaal wel”, aldus een ander. Maar de digitale vaardigheden van mbo-docenten en de school kunnen beter, vinden ze. “Docenten zijn aan het begin van de les vaak wel tien minuten bezig het met opstarten van de ICT”; “het ICT-onderwijs sluit niet aan bij de realiteit” en “het internet ligt er vaak uit op school”, zeiden ze.

Digitalisering vergroot sociale ongelijkheid

Volgens Cybersoek-directeur Karien Sondervan versterkt digitalisering de sociale ongelijkheid. Bij haar organisatie Cybersoek (in Amsterdam) kan iedereen gratis computerhulp en les in digitale vaardigheden krijgen. Bij Cybersoek zien ze veel mensen die zich geen laptop en/of internet kunnen veroorloven - en die niet de digitale vaardigheden hebben om mee te kunnen doen in de sterk gedigitaliseerde samenleving. De Cyberbank  van Cybersoek recyclet laptops die afgeschreven zijn door bedrijven. Mensen die zich geen laptop kunnen veroorloven kunnen via de Cyberbank zo’n gerecyclede laptop krijgen. Er zijn lange wachtlijsten voor die laptops, aldus Sondervan.

Mbo-instellingen moeten elke mbo-leerling laptop geven

Sondervan pleitte ervoor dat mbo-instellingen al hun leerlingen een laptop geven, zodat iedereen kan meedoen. Ze lobbyt ook bij de overheid voor een ‘sociaal internet’. “Niet iedereen heeft internet thuis. Zelfs als studenten een laptop van school krijgen, kunnen ze nog niet altijd meedoen.” Volgens Sondervan overschatten jongeren vaak hun digitale vaardigheden. “Ze zeggen dat ze Excel en PowerPoint beheersen maar we zien vaak dat als ze vastlopen, ze dit niet zelf kunnen oplossen.” Het is volgens haar essentieel dat jongeren op school de ondersteuning en digitale vaardigheden krijgen die ze nodig hebben om mee te kunnen blijven doen in de digitale samenleving. “Jullie, mbo-docenten moeten zorgen dat deze jongeren niet digitaal buiten boord vallen.”

“Zorg dat je studenten niet digitaal buiten boord vallen”

Wat moet een digitaal vaardige docent kunnen?

Om die belangrijke taak goed op te kunnen pakken, moeten mbo-docenten zelf digitaal vaardig zijn. Wat moet een digitaal vaardige docent dan kunnen? Dit was het onderwerp van de workshop ‘De digitaal vaardige mbo-docent’. Myrthe Simons, beleidsadviseur docentprofessionalisering en digitale transformatie bij MBO Digitaal, vertelde over de handreikingen  van het (fictieve) MBO Innovatiecollege die het Programma Digitaal Bekwaam de afgelopen maanden maakte om mbo-instellingen te helpen bij het ontwikkelen van de digitale bekwaamheid van onderwijsprofessionals.

MBO Innovatiecollege-handreikingen

Simons: “Het MBO Innovatiecollege is een fictieve school. We hebben goede voorbeelden van mbo-scholen in het land verzameld. Mede op basis daarvan hebben we de handreikingen voor dit fictieve innovatiecollege samengesteld.”

Er zijn onder andere de volgende handreikingen. 

• Handreiking competentieprofiel van de digitaal vaardige mbo-docent.
• Digitale bekwaamheid als onderdeel van de gesprekkencyclus.
• Positionering en rol van de i-coach: wat moet een i-coach doen en kunnen en hoe moet je dat dan faciliteren.
• ‘Zo integreer je digitale bekwaamheid in vacatures’
• Lesobservatieformulier inclusief handleiding.    

Competentieprofiel digitaal vaardige mbo-docent

Het competentieprofiel van de digitaal vaardige mbo-docent bevat acht punten.

1. Instrumentele vaardigheden
2. Informatievaardigheden
3. Mediavaardigheden
4. Opleiden tot ICT-geletterde studenten
5. Pedagogisch-didactisch gebruik van ICT
6. Ontwerpen van ICT-rijke leerarrangementen
7. Evalueren van ICT-rijke leerprocessen
8. Competenties om te leren en innoveren met ICT

* Dit competentieprofiel is gebaseerd op de acht competenties voor leren en lesgeven met ICT van iXperium.

Spel Digitaal Sterk: welke docent heeft welke competenties nodig

In de workshop werd het nieuwe kaartspel ‘Digitaal Sterk’ gepresenteerd en voor het eerst gespeeld. Het doel van dit spel is dat teams met elkaar in gesprek gaan over de vraag ‘welke docent moet welke competenties hebben?’ Het spel onderscheidt drie docentprofielen.

• Startbekwame docent
• Vakbekwame docent
• Expert docent

Het spel bestaat uit een speelbord, kaartjes en scenario's. Op het speelbord zijn drie kolommen afgebeeld: voor elk docentprofiel is er een kolom. Op de kaartjes staan de 8 digitale competenties en verschillende beschrijvingen van wat je moet kunnen bij die competentie. De scenario’s beschrijven ICT-uitdagingen waarmee je in het onderwijs te maken kan krijgen. Je speelt het spel in groepjes van vijf tot acht personen. 

Let op: het artikel gaat verder onder de foto

Competenties bepalen per scenario’s en per profiel

De deelnemers lezen om beurten een scenario voor. Vervolgens bedenken ze welke competenties een docent nodig heeft om met de uitdagingen van het scenario te ‘dealen’. Bijvoorbeeld: een student plaatst negatieve berichten op social media over een medestudent.’ Welke competentie(s) heeft de docent nodig om hier goed mee om te kunnen gaan? Vervolgens plaatsen de deelnemers de gekozen ‘competentiekaarten’ in de drie kolommen/ docentprofielen. Elke deelnemer moet diens keuzes goed onderbouwen. Tijdens het uitproberen van het spel ontstonden direct geanimeerde gesprekken.

Bewuster en concreter

Een onderwijsadviseur blended learning was enthousiast. “Dit spel helpt om bewuster en concreter te onderbouwen welke digitale vaardigheden welk type docent wel of niet nodig heeft. Ik wil dit spel graag spelen met mbo-docenten op onze studiedag. Het zal ze meer bewust maken van welke ICT-vaardigheden allemaal belangrijk zijn.” 

Enkele deelnemers vroegen zich wel af wat er verstaan wordt onder ‘startbekwaam’? “Gaat dit om hoe lang je docent bent of om hoe digitaal bekwaam je bent?” Simons lichtte toe: “Met startbekwaam bedoelen we in het spel iemand die de lerarenopleiding heeft afgerond. Met vakbekwaam bedoelen we iemand die al langer in het onderwijs zit. Je kunt veertig jaar in het onderwijs zitten en vakbekwaam zijn maar niet up to date zijn qua digitale vaardigheden.”

Volgens Simons kan het spel teams helpen om een blauwdruk te maken van wie wat moet beheersen. “Je kunt het na een half jaar nog een keer spelen en kijken of je er als team dan nog hetzelfde over denkt. Zo niet kun je de blauwdruk aanpassen.”

Een spel beschikbaar voor elke mbo-instelling 

Enkele deelnemers wilden het spel direct inzetten op hun school. Het spel is niet te koop, vertelde Simons. “We hebben nu een spel voor elke mbo-instelling laten maken. We willen dat het spel bij elke school terechtkomt bij iemand die er echt iets mee gaat doen. Dus als je het wilt gebruiken, mail ons [info@mbodigitaal.nl] dan met je motivatie.” Er komt ook een digitale versie van het spel, zei Simons. “Dus straks kan iedereen die het spel wil spelen het printen.”

Lees meer over de handreikingen van het MBO Innovatiecollege en het Programma Digitaal Bekwaam