Onderzoek: wat is flexibel onderwijs en hoe meet je het succes?

Flexibel onderwijs kent geen eenduidige definitie, vertellen docent-onderzoeker Nyncke de Jong en senior onderzoeker Andrea Prince. Ze deden een exploratief onderzoek en spraken met collega’s van Inholland en andere hogescholen. Nyncke: “Er zijn veel definities en flexibel onderwijs wordt op verschillende manieren vormgegeven - met verschillende doelen.”

Afgestemd op de unieke student

Er is wel een gemeenschappelijke deler schrijven de onderzoekers in hun paper ‘Flexibilisering van het onderwijs: wat, hoe en waarom?’. Flexibel onderwijs ‘wordt afgestemd op de behoeften, de (cognitieve, affectieve en logistieke) mogelijkheden en de interesses van de unieke student, met het oog op het toekomstige beroep’. Bij flexibel onderwijs is er ‘een curriculum waarin studenten de mogelijkheid krijgen om invloed uit te oefenen op hun eigen leerproces en leeromgeving, vaak met als doel hun studiesucces en professionele ontwikkeling te ondersteunen.’

Onderzoek naar succes flexibel onderwijs

Naar het succes van flexibel onderwijs is, zo bleek tijdens de verkenning, nog weinig onderzoek gedaan. En als dat wel gedaan is, wordt het afronden van de studie als maatstaf genomen. Nyncke en Andrea vinden dat je het succes beter kwalitatief zou kunnen meten door te kijken naar het verloop van het leerproces. Ze zijn ook benieuwd naar wat docenten en opleidingsdirecteuren als maat voor succes zien.

Hoofddoelen flexibel onderwijs 

Nyncke en Andrea willen systematisch onderzoek gaan doen naar het succes van flexibel onderwijs. Daarvoor was eerst een kader nodig. Daarom brachten ze de doelen en ‘verschijningsvormen’ van flexibel onderwijs in kaart en verzamelden praktijkvoorbeelden. Ze vonden vier hoofddoelen.

• Motivatie van studenten versterken
  Psychologisch onderzoek toont aan dat meer autonomie studenten motiveert.
   
• Onderwijs beter laten aansluiten op studenten
  Met flexibel onderwijs kun je inspelen op verschillen in onder meer: leeftijd, woonplaats, culturele achtergrond, vooropleiding, werkervaring en digitale vaardigheden.
   
• Praktische toegankelijkheid vergroten
  Flexibel onderwijs kan studeren beter mogelijk maken voor studenten met fysieke of psychische beperkingen. Het helpt ook studenten die hun studie willen combineren met werk of gezin.
   
• Onderwijs aantrekkelijker maken (marketing)
  Flexibel onderwijs maakt het onderwijs aantrekkelijker voor een grote en diverse groep studenten. En het speelt in op de vraag naar microcredentials.

Heldere doelen cruciaal

Volgens Andrea is het cruciaal dat opleidingen een helder doel hebben voor ze starten met flexibel onderwijs. “Zonder duidelijke doelen is het lastig om het succes van flexibel onderwijs te meten.” Nyncke vult aan: “Als het doel helder is kun je een passende vorm kiezen. En alleen als je je doel helder hebt, kun je het succes identificeren en monitoren.”

Leeruitkomsten leidend

De onderzoekers zagen verder dat opleidingen studenten op vier punten meer vrijheid geven bij flexibel onderwijs. Studenten kunnen invloed uitoefenen op wat, hoe, wanneer en waar ze leren. Maar studenten krijgen geen volledige vrijheid. De leeruitkomsten blijven altijd leidend.

Verschijningsvormen van flexibilisering

De onderzoekers identificeerden zes verschijningsvormen van flexibel onderwijs.

• Versnelling: studenten kunnen sneller door het curriculum gaan.
• Vertraging: studenten kunnen studeren in een rustiger tempo.
• Verdieping: extra aandacht voor specifieke onderwerpen.
• Verbreding: vakken volgen buiten het standaard curriculum.
• Co-creatie: student en docent bepalen samen inhoud en vorm.
• Modulair: de student kan zich inschrijven voor een of meer modules.

Proces vooraf goed doordenken

Nyncke en Andrea vinden het belangrijk dat er vooraf stil wordt gestaan bij het doel en de gevolgen van flexibilisering. Nyncke: “Het is belangrijk om het hele proces vooraf goed te doordenken. Wat betekent het voor planners en docenten als studenten op verschillende momenten papers mogen inleveren of toetsen mogen maken? Je moet bijvoorbeeld ook met de curriculum- en examencommissie spreken over de gevolgen.”

Tips

De onderzoekers hebben alvast wat tips voor opleidingen die met flexibel onderwijs willen starten. Andrea: “Doordenk het hele proces, en bespreek het met je hele onderwijsteam, de docenten en ook met studenten en alumni. Bedenk of het haalbaar en betaalbaar is.” Nyncke: “Zorg dat je voor je begint je doel scherp hebt. En blijf monitoren of het onderwijs nog in lijn loopt met dat doel.”

Vervolgstappen

Nu de verkenning is afgerond, willen Nyncke en Andrea gaan spreken met opleidingen binnen Inholland (en later ook andere hogescholen) die flexibel onderwijs al toepassen over hun ervaringen, en over hoe flexibel onderwijs er bij hen uitziet en vanuit welk doel ze dit doen. Ze spreken ook met onderzoekers die net als zij onderzoek doen naar flexibilisering van het onderwijs. Iedereen die hier met hen over in gesprek wil is van harte welkom om contact op te nemen met Nyncke de Jong

Lees meer over het Lectoraat Teaching, Learning & Technology