De Vraagbaak Online Onderwijs: dicht op het Versnellingsplan en dichtbij de praktijk

Door Annette Peet en Lotte Kips

We weten het allemaal nog wel: op 12 maart 2020 werden er vergaande maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus genomen. Al het hoger onderwijs moest vanaf dat moment online en de campussen gingen dicht. Hoe doe je dat, volledig online lesgeven? Dat vroeg menig docent zich af. Een aantal aanpakkers besloot om direct in actie te komen om docenten en andere onderwijsprofessionals te ondersteunen. De Vraagbaak Online Onderwijs was geboren: een informeel landelijk samenwerkingsverband van SURF, het Versnellingsplan Onderwijsinnovatie met ICT, Universiteiten van Nederland (toen nog de VSNU), de VH, het ComeniusNetwerk en het Expertisecentrum voor Inclusief Onderwijs (ECIO). Een snel groeiende community met een landingsplaats en dagelijks nieuwe artikelen op communities.surf.nl en in de eerste maanden vrijwel wekelijks webinars rond actuele vraagstukken en thema’s.

Een overkoepelende community

De Vraagbaak Online Onderwijs is de afgelopen twee jaar uitgegroeid tot een levendige community met een eigen geluid en doelgroep. Het platform is in heel Nederland bekend bij vernieuwende docenten en andere onderwijsprofessionals in het hoger en middelbaar (beroeps)onderwijs. Het Versnellingsplan maakte vanaf dag één deel uit van het samenwerkingsverband dat de Vraagbaak oprichtte en investeerde in menskracht en middelen om flink productie te kunnen draaien. Maar wat maakt de Vraagbaak Online Onderwijs nou zo uniek? We blikken terug op de opkomst en ontwikkeling van deze community.

De kracht van samenwerking

In het prille begin richtte de Vraagbaak zich op de meest prangende, praktische vraagstukken zoals: “Wat zijn handige tools?”, “Hoe houd ik mijn studenten online bij de les?” en “Hoe richt ik een break-outroom in?”. Het eerste webinar was al op 18 maart 2020 een feit en werd gegeven samen met de Special Interest Group (SIG) Media en Education van SURF. Onderwerp van het webinar was de vraag ‘Hoe verplaatsen we ons onderwijs van fysiek naar online?’. Er ontstond een groeiende behoefte om met elkaar ervaringen uit te wisselen over thema’s als online binding, de inrichting van een 1,5 meter campus, en bijvoorbeeld toetsen op afstand.

De Vraagbaak kreeg steeds meer vorm en verzorgde het eerste halfjaar bijna elke week een webinar. Samen weten we meer dan alleen, was het motto. De aandacht voor uitwisseling en leren van elkaars ervaringen zijn de kern van de kwalitatief hoogwaardige webinars. Zo waren er webinars over programmatisch toetsen, de ‘sticky campus goes online’, online samenwerkend leren, studenten onboarding, hybride onderwijs etc. Van elk webinar komt een kort verslag online en is de opname terug te kijken. 

Van online noodonderwijs naar goed doordachte blend

Daarna gingen de ontwikkelingen snel. Online onderwijs werd normaal en er ontstond een enorme belangstelling voor de mogelijkheden ervan. De tijd van emergency remote teaching lag weldra achter ons. Van veel docenten en onderwijsondersteuners kregen we terug dat zij de geleerde lessen van online onderwijs wilden behouden en verzilveren. Dat online onderwijs een grote meerwaarde kan hebben was een welkom tegengeluid toen kamerleden opriepen om weer volledig fysiek les te geven. Onderwijsprofessionals ervoeren juist de voordelen zoals grotere inclusiviteit en meer flexibiliteit voor studenten.

De Vraagbaak Online Onderwijs in quotes

Kernwoorden van de Vraagbaak zijn concreet, praktijkgericht, samenwerking en actuele thema’s. Langs deze lijnen blijven we actief belichten hoe we de meerwaarde van online onderwijs kunnen benutten, juist nu we ook weer terug zijn naar ‘het nieuwe normaal’. We laten docenten, studenten en onderwijsprofessionals aan het woord die hun inzichten en ervaringen delen. Ter illustratie delen we hieronder vijf typische Vraagbaak-quotes en de links naar de bijbehorende artikelen, geschreven door leden die deze community maken tot wat ze is.

“Studenten vragen zich nu meer dan voorheen af of het de moeite waard is om naar de campus te komen.” – Jessica Zweers. In 2021 werd zij Docent van het Jaar en vanuit die rol is ze vaste columnist van de Vraagbaak. In haar columns analyseert ze op geheel eigen wijze de verstandhouding tussen docent en student.

“Let’s embrace flexible learning as much as we have flexible working”, stelt Matt Jenner. Jenner is Director of Learning van FutureLearn, een groot Engelstalige online platform voor onderwijs en opleiding. In een rapport schetst het bedrijf de toekomst van onderwijs en ontwikkeling post-corona.

“Natuurlijk moeten de video’s niet de live contactmomenten vervangen. Ik ben meer voor een flipped classroom principe waarbij kennis vooraf aan het college gedeeld worden en de colleges zelf gebruikt kunnen worden voor interactie, verheldering, verdieping of toepassing. Studenten hebben daar uiteindelijk het meeste aan omdat het activerende en interactieve lessen zijn. En ik denk dat dit soort colleges ook inspirerender zijn voor docenten.” – Charlotte Meijer. Ze belicht graag het studentenperspectief, eerst nog als student en inmiddels als onderwijskundige aan de VU. 

“Het is gewoon niet meer zoals vroeger, dat je voor een klas stond en aan het zenden was. Je bent nu ook contentproducent geworden. Je bent veel meer een verhaal aan het samenstellen." René Boonstra vertelt in een koffie-break met Petra Wentzel over de kracht van storytelling in online en blended onderwijs. René is ruim 20 jaar docent communicatie bij Hogeschool Inholland in Rotterdam.

"Sommige collega's vinden het ICT-deel een obstakel. Ze vinden dat ze iets eerst 110% zouden moeten beheersen voordat ze iets durven inzetten. Maar er gaat bij mij altijd zoveel mis. En ik omarm dat met liefde, want dat maakt mijn online lesgeven leuk." – Raimke Groothuizen, docent visuele communicatie bij Avans Hogeschool. Ook zij kwam aan het woord in een inspirerende koffie-break.

Verder lezen?

Hier vind je de glossy van het Versnellingsplan. Het artikel over de Vraagbaak staat op bladzijde 22.