Professor Roland Klemke van de Open Universiteit leidt internationaal onderzoek naar de mogelijkheden van AI om het werk van docenten gemakkelijker te maken. We zijn benieuwd naar zijn bevindingen. “Een van de mogelijkheden is Learning Analytics”, vertelt hij. “Je kunt hiermee heel gemakkelijk data verzamelen over studenten en zien hoe ze je systeem gebruiken, hoeveel ze online zijn, wat ze doen, of ze de juiste antwoorden op vragen geven, wat ze met opdrachten doen en hoe ze toetsen maken.” De Open Universiteit zet Learning Analytics in via een eigen datamodel, waaraan Brightspace en andere systemen gehangen zijn – al heeft Brightspace zelf ook een optie voor Learning Analytics.
Data analyseren met AI
Vervolgens is het mogelijk om met AI de data te analyseren en tot inzichten te komen. “Je kunt bijvoorbeeld zien of iemand het moeilijk vindt om iets te snappen of juist voorloopt op de rest. Zo kun je iemand extra steun geven of juist sneller door laten gaan. Learning Analytics laat je het onderwijs persoonlijker maken en laat je beter reageren op een groter aantal studenten.” Daarnaast kunnen dergelijke Learning Analytics-tools gebruikt worden om de module te evalueren. “Je kunt achteraf zien dat studenten bijvoorbeeld een specifieke taak niet goed hebben begrepen. Dat moet je dan dus verbeteren.”
‘Je wil die informatie hebben, maar je hebt ook met privacy te maken’
Maar dergelijke systemen komen wel met een belangrijke afweging: om de analyses te maken, is veel data van studenten nodig, die dus verzameld moeten worden. “Dat is altijd een afweging. Je wil die informatie hebben, maar je hebt ook met privacy te maken. Dat is een afweging die je zelf moet maken”, benadrukt Sanderijn Kuijvenhoven, junior projectmanager AI in het onderwijs bij SURF.
Feedback en cijfers geven
Andere praktische AI-tools voor docenten zijn FeedbackFruits en Turnitin, weet Kuijvenhoven. “FeedbackFruits wordt al veel gebruikt. Deze tool geeft automatisch feedback, bijvoorbeeld over de zinstructuur in je tekst. Maar er zit ook peer-to-peerfeedback in, dus studenten kunnen elkaar ook feedback geven. Daar heeft de docent dan weer inzicht in.”
Turnitin heeft tools om automatisch te controleren of ingeleverd werk geen plagiaat bevat, maar kan ook automatisch cijfers geven. Kuijvenhoven is daar echter nog wat huiverig over. “Als daar wat mis mee gaat, heeft dat best grote gevolgen voor de student”, licht ze toe. Bovendien kan het vrij subjectief zijn of een gegeven antwoord klopt of niet en AI zal die afweging niet altijd goed maken.
Samenvattingen maken
Ook bestaan er AI-tools die docenten kunnen helpen bij het voorbereiden van hun lessen. Denk aan tools die samenvattingen maken van lange teksten. Dat kan onder meer met ASReview van de Universiteit Utrecht, zegt Kuijvenhoven. “Die kan je helpen om korte samenvattingen te geven van papers, zodat je als docent gemakkelijk de juiste literatuur kunt vinden voor je les.”
Wie ooit met generatieve AI-tools als ChatGPT, Google Gemini of Claude van Anthropic gespeeld heeft, weet dat dergelijke systemen ook goed inzetbaar zijn voor het maken van samenvattingen. In dergelijke systemen voer je de tekst in en vraag je om een samenvatting van een bepaalde lengte. Daarnaast kun je een tool vragen om de belangrijkste punten aan te duiden. “Daarbij komen hallucinaties ook nauwelijks voor”, zegt Klemke. De AI baseert zich namelijk meestal alleen op de tekst die als input gegeven is, waardoor er minder kans is dat het systeem er van alles bij verzint.
‘Controleer als docent de output: klopt hetgeen wat de AI genereerde?’
Hier moet je op letten bij het gebruik van generatieve AI
Dat is bij andere toepassingen van generatieve AI wel anders. Klemke: “Dan krijg je antwoorden die niet juist zijn. Ook als je bijvoorbeeld vraagt naar de vijf belangrijkste referenties in een vakgebied. Dan krijg je er wel vijf terug, maar die kloppen niet allemaal. Twee bestaan dan misschien niet. Je moet dus echt de output controleren.”
Toch kan generatieve AI wel heel nuttig zijn. Een systeem als ChatGPT kan gebruikt worden om lessen voor te bereiden of bijvoorbeeld een leeslijst voor studenten op te stellen. Een tool als Dall-E kan mooie beelden genereren voor bij een presentatie. Daarnaast zijn er tools als Tome App, die automatisch presentaties maken op basis van aangeleverde tekst, inclusief interessante afbeeldingen. Het belangrijkste bij al dit soort tools is dus dat je als docent de output controleert: klopt hetgeen wat de AI genereerde wel?
Daarnaast is het belangrijk om de juiste prompt (opdracht of vraag) te geven. Hoe concreter en duidelijker je prompt, hoe beter het antwoord dat een systeem geeft. De website AI voor Docenten heeft een complete bibliotheek met prompts die gebruikt kunnen worden bij onder meer het ontwikkelen van kennisvragen, het verbeteren van de grammatica en schrijfstijl, het geven van feedback en het ontwikkelen van onderwijs.
Tot slot is belangrijk om altijd goed te overwegen wat er in een generatieve AI wordt geplaatst. Alle aangeleverde teksten en beelden worden in veel systemen gebruikt om de AI verder te trainen. Het gebruikt de aangeleverde informatie dus zelf ook. Kuijvenhoven benadrukt daarom dat studenten altijd om toestemming gevraagd moeten als je bijvoorbeeld hun essay in ChatGPT wilt zetten.
Video’s automatisch vertalen
Een andere nuttige toepassing van generatieve AI is het automatisch vertalen van audio. YouTube maakt bijvoorbeeld al automatisch ondertiteling voor video’s, ook in andere talen. “Daar werkt het al best goed”, vindt Klemke. “Hoe goed het werkt, is natuurlijk afhankelijk van de video. Niet alles wordt altijd even goed vertaald. Maar in principe werkt het goed genoeg om een video in een andere taal te bekijken en te begrijpen wat er gezegd wordt of wat de belangrijkste punten zijn.”
Maar er kan ook met voice cloning gewerkt worden. Interessant aan deze technologie is dat het niet alleen tekst naar audio om kan zetten, maar die audio ook nog eens in jouw stem kan opnemen. Voice cloning kan namelijk de unieke kenmerken van een stem nabootsen. Bovendien is de audio ook nog weer te vertalen naar allerlei andere talen, steeds weer in jouw stem. Dit kan bijvoorbeeld met tools van Eleven Labs, waarmee je onder meer een Engelstalige video kunt uploaden en laten vertalen naar één van zestien talen.
‘Bij alle AI-tools geldt dat de mens een belangrijke rol blijft spelen’
Enige technische kennis vereist
Bij alle AI-tools geldt dat de mens een belangrijke rol blijft spelen. Niet alleen door te controleren of de gegeven output wel klopt, maar ook door na te gaan hoe betrouwbaar een systeem is. Kuijvenhoven: “Je wil een beetje inzicht hebben in hoe zo’n AI-model getraind is. Is de gebruikte dataset wel divers genoeg? Kan ik het gebruiken bij mijn studenten met diverse achtergronden? Kan ik het systeem wel vertrouwen?”
Meer lezen over AI in het onderwijs?
Lesmaterialen over AI-geletterdheid
Wat betekent AI voor toetsing?
Studenten AI-ready opleiden
Dit lees je op LinkedIn over AI
0 Praat mee