Innovatie van het hoger onderwijs, waar staan we nu? | Drie dagen EPIC 2022

Farshida Safar van ErasmusX sloeg in het slotwoord van EPIC de spijker op zijn kop. In een confronterend filmpje vragen tientallen studenten zich af waarom ze op de Erasmus Universiteit niet de skills leren die de arbeidsmarkt van ze vraagt, waarom ze geen vak in Maastricht kunnen volgen en waarom ze naar een hoorcollege van 3 uur moeten luisteren als een TikTokvideo van 30 seconden al een uitdaging is. De student is de belangrijkste klant van de universiteit, maar luistert de universiteit wel naar haar klanten?

Het is tijd voor een wake-up call zo schetste ook Roger Dassen, CFO van ASML, in zijn slotwoord van EPIC op dag 2. Door de voortdurende ontwikkeling van technologie groeit de vraag naar chips elke dag wereldwijd enorm, en daarmee ook de vraag naar machines om chips te produceren. Om aan die vraag te voldoen moet ASML jaarlijks 3000-6000 nieuwe mensen wereldwijd aannemen. Het is een uitdaging om de juiste, gekwalificeerde mensen te vinden want niet iedereen komt met de juiste skills en kennis van hogescholen en universiteiten af.

Hoger onderwijs en de aansluiting op de arbeidsmarkt

Dat de arbeidsmarkt steeds meer T- en M-shaped professionals nodig heeft, is al langer bekend. En toch lijkt het ons hoger onderwijs maar niet te lukken om daartoe voldoende op te leiden. Je kunt je zelfs afvragen wat de waarde van een opleiding nog is, wanneer je ook binnen een groot bedrijf met een toegesneden opleiding precies kunt leren wat je nodig hebt. Hogescholen en universiteiten moeten flink aan de bak, concludeerde Dirk van Damme in zijn openingswoord op dinsdag. Studenten leren niet de juiste non-routine skills en hun opleiding sluit onvoldoende aan wat de razendsnel veranderende arbeidsmarkt van hen verwacht, zo stelde hij. Dat hoger onderwijs niet opleidt naar de eisen van de huidige tijd is op zichzelf niks nieuws. Al jaren is bekend dat een paradigmaverschuiving nodig is.

Waarom lukt het maar niet om te innoveren en te veranderen? Omdat universiteiten zeer veerkrachtig zijn en al eeuwen bestaan, vertelde Dirk van Damme. Ze zijn er simpelweg niet op ingericht om een snelle verandering door te voeren. Hoewel dat hun kracht is gebleken (ze bestaan immers al sinds de Middeleeuwen), werkt die standvastigheid nu de broodnodige verandering tegen. Eveneens niet-helpend is de nadruk die bij universiteiten nog steeds op onderzoek ligt, terwijl studenten de grootste klant zijn. Bij hogescholen is onderwijs weliswaar de hoofdmoot, maar ook daar is snellere verandering nodig.

Technisch is er al veel flexibiliteit, administratief nog niet

Velen hoopten dat de coronacrisis de definitieve aanleiding zou zijn tot een onomkeerbare innovatie van het hoger onderwijs. Maar de dagelijkse files zijn er weer, kantoren zijn weer druk bevolkt en we pakken massaal weer het vliegtuig om op vakantie gaan. Alles lijkt kortom weer bij het oude te zijn en dat geldt helaas ook voor een groot deel van het hoger onderwijs. Projecten van het Versnellingsplan die vaak een extra impuls kregen, juist door de noodzaak om tijdens corona praktische problemen op te lossen, lijken minder aandacht te krijgen. Vergeten we nu dat het heel goed mogelijk is dat studenten vakken volgen bij andere universiteiten? Dat het niet alleen technisch perfect loopt, maar dat studenten er ook al boven verwachting gebruik van willen maken?

En waarom alleen studenten? Als iedereen zich in kan schrijven zetten we ook een reuzestap richting een leven lang leren. Wat zou het qua connectie met de arbeidsmarkt voor het onderwijs betekenen als werkende professionals in een vak mogen samenwerken met studenten? De mixed classroom van studenten en professionals is daar een mooi voorbeeld van en meer dan win – win. Studenten willen hun eigen leerpad kiezen en mogen niet gebonden zijn aan het beperkte aanbod van hun opleiding of instelling. Flexibilisering moet en kan en de financiële afhandeling zou vooruitgang niet tegen moeten houden.

Studenten nu eens echt betrekken

Het hoger onderwijs heeft als taak studenten voor te bereiden op de toekomstige, ook al zo flexibele arbeidsmarkt en hen op te leiden tot kritisch denkende mensen. (Het motto ‘wij leiden op tot de wetenschap’ is op veel plekken uitgestorven – zover zijn we al.) Betrekken onderwijsinstellingen studenten dan wel voldoende bij hun onderwijs? Vragen zij hun grootste klant wel wat ze nodig hebben en waar ze behoefte aan hebben? Betrek studenten, is ook het advies van Charlotte Meijer, voorheen student aan de VU en nu aldaar onderwijsadviseur bij de Onderwijswerkplaats. Zij ging de campus op en noteerde tips en adviezen van studenten. De bottomline: studenten willen gehoord worden en ervaren dat er iets met hun feedback wordt gedaan.

Veel docenten en onderwijsontwerpers roepen al jaren op om studenten meer te betrekken bij onderwijsontwerp en vernieuwing. Het is ook Sharon Flynns belangrijkste tip aan het publiek op EPIC: betrek studenten als serieuze partners bij onderwijsinnovatie, en betaal ze daarvoor. Flynn is projectmanager van de Ierse evenknie van het Versnellingsplan ‘Enhancing digital teaching and learning’ van de Irish Universities Association, waar in alle acht Ierse universiteiten aan deelnemen. In totaal zijn er negen betaalde student interns die zich binnen de universiteiten en het Versnellingsplan bezig houden met implementatie van onderwijsinnovatie. En dat met een budget van slechts 3 miljoen euro voor vier jaar.

Gerdinand Bosch van Avans Hogeschool zei het letterlijk: “Put the students first.” Dat de administratieve processen daarvoor verregaand gestandaardiseerd moeten worden is cruciaal, want alleen dan kunnen we een echt flexibel curriculum creëren. Tijd voor een inhaalslag, want de studenten zijn er klaar voor en de collegezalen zijn toch al steeds leger.