Koffie break met Frank van den Ende: 'Als je vanuit je passie werkt, dan kan je studenten echt inspireren' (14)

Deze week in 'Koffie break met...':

Frank van den Ende. Innovatie-regisseur bij Gilde-opleidingen, ROC Midden- en Noord-Limburg. Hiervoor was hij  practor activerende didactiek en ruim tien jaar muziekdocent. Ook ontwikkelde hij mede de Educational Design Expedition (EDEX), waarin docenten hun onderwijs opnieuw vorm gaan geven.  

Klik op het onderstaande plaatje om de opname van het interview te bekijken

De docent als expert centraal

Frank is een bevlogen onderwijsmens. Zijn uitgangspunt: heb vertrouwen in de expertise van de docent. De docent weet zelf het beste wat hij kan en waarom een bepaalde aanpak voor hem werkt.

"Het beste onderwijs dat gegeven wordt, is het onderwijs dat past bij de docenten die het uitvoeren."

Zet je de docent centraal, dan kan in een docententeam iedereen een rol vervullen die hem of haar goed past.

"Als je iets moet uitvoeren dat helemaal niet bij je past, dan merkt de student dat ook, in nadelige vorm zelfs."

Zet je de behoefte van studenten centraal, dan loop je het risico op een mismatch tussen wat de docent kan bieden en de behoefte van de student. 

Een voorbeeld. In een project gingen docenten aan de slag met activerende werkvormen. Hier wilden ze na een tijdje mee stoppen omdat de studenten aangaven liever gewoon powerpoints te krijgen. Maar het idee was juist om te werken aan een andere houding dan de consumerende en reproducerende. Terug naar powerpoints zou deze ontwikkeling van de studenten belemmeren.

Terug naar het fundament 

Goed onderwijs begint allemaal bij het fundament van je onderwijsontwerp bepleit Frank. Wie zijn wij en waar staan wij voor? Bij het herontwerpen van het onderwijs naar de blended variant wordt soms vergeten om even helemaal terug te gaan naar de kern.

"Ik gebruik vaak een plaatje van een boom als ik het heb over blended onderwijs. We zijn heel erg geneigd om aan de blaadjes van een boom te gaan sleutelen terwijl we vergeten de wortels, stam en takken ook aan te pakken."

Kijken naar dat fundament doe je volgens Frank altijd in samenspraak met het werkveld. En natuurlijk ook met studenten. Stel vragen als 'Waar willen we naartoe werken met elkaar?' en 'Waar zijn we goed in?' En misschien moet soms ook die basale vraag gesteld worden: 'Waarom verzorgen we eigenlijk onderwijs?' 

Frank geeft aan dat als dat fundament goed is, als je werkt vanuit je passie, het bouwen snel kan gaan. Zijn ervaring is dat studenten hierin dan ook makkelijk mee gaan. 

"Omdat je als docententeam vanuit een passie werkt. Dat werkt aanstekelijk. Je kan dan echt studenten inspireren om te leren."

Corona maakte zichtbaar wat goed gaat 

Volgens Frank heeft de coronaperiode zichtbaar gemaakt hoeveel goede dingen er gebeuren in het onderwijs.

"Het was een soort piratentijd. Iedereen was zijn onderwijs opnieuw aan het uitvinden. Er was minder controle en er mochten dingen fout gaan. Je kon vanuit je hart werken."

Hij noemt drie concrete ervaringen:
 

1. Docenten hadden praktische tips en gingen die delen. Dat werkte aanstekelijk.
2. Omdat iedereen thuis zat, raakten veel mensen wat meer op zichzelf gericht. Vragen als wie ben ik, waarom doe ik wat ik doe en ben ik daar goed in werden vaker gesteld.
3. Organisaties gingen veel meer inzien dat dingen wél kunnen veranderen. Er ontstond interesse in blended leren en a-synchroon leren. Het besef kwam dat dat ook een belangrijk rol kan gaan spelen op de lange termijn.

Van opleidingsjaren naar ontwikkeljaren

Terug naar passie en inspireren. Daarmee bereik je studenten en kan je samen werken aan individuele ontwikkeling. Maar volgens Frank zit het kwantitatieve denken ons onderwijssysteem in de weg. Er is te vaak een meetlat waaraan moet worden voldaan en er wordt te weinig gekeken naar het welbevinden van zowel studenten als docenten. Juist corona maakt dat veel docenten hier weer over nadenken. 

"Niemand gaat het onderwijs in omdat ze willen toetsen en beoordelen. Je wilt bijdragen aan de ontwikkeling van individuen. Dat vlammetjes mag wel iets hoger opgestookt worden."

Hij ziet dat MBO-studenten soms sneller door een opleiding worden gestoomd. Als je binnen drie jaar een vierjarige opleiding doet, wordt dat gezien als goed. Maar dan ontneem je een student eigenlijk een ontwikkeljaar. En een kans om uit te stijgen boven de eindnormen.

Persoonlijke ontwikkeling zou volgens Frank veel meer centraal moeten staan. Een student die voorloopt liever aanmoedigen en ondersteunen om boven de vastgestelde norm te komen. En iemand die ergens iets langer over doet: geen probleem. 

"Als je een enorme persoonlijke groei doormaakt dan is dat ook een enorme ontwikkelwinst. Je kunt nooit achterlopen op je eigen ontwikkeling"

Welke rol heeft het onderwijs?

Frank is van mening dat er een nieuwe grondhouding moet komen. Jezelf willen ontwikkelen, nieuwe inzichten op willen doen. Hij merkt dat veel collega-docenten dit ook willen, maar geen ruimte voelen om hiermee aan de slag te gaan. De kwantitatieve kijk zit in de weg. 

Daarom is hij een petitie gestart. Met als doel het debat openbreken en het gesprek aangaan. 

"We moeten vooruit gaan kijken. Waar willen als maatschappij over tien of vijftien jaar staan en welke rol heeft onderwijs daarin."

Meer lezen

• Een mooi filmpje van Gilde Opleidingen over Project Prof. De zienswijze van Frank komt duidelijk naar voren. 
• De petitie van Frank.
• De volgende Educational Design Expedition is in april. 
• Op de LinkedIn-pagina van Frank veel meer inspirerende artikelen en video's.

Verschenen in deze reeks

• Koffie break met Ewald Edink: 'Samen met studenten onderwijs vormgeven'
• Koffie break met Aleid Brouwer: 'Zo houd ik studenten bij de online les'
• Koffie break met Eva den Heijer : 'Hoe-de-oldskool-post-mijn-onderwijsgame-redde'
• Koffie break met Marleen Verstege: 'Meer structuur, meer groei, minder herkansingen'

• Koffie break met Raimke van den Beemt: 'Ik heb meer energie als ik online lesgeef'

• Koffie break met Jaap Versluis: 'Ik-ken-de-studenten-nu-al-veel-beter'

• Koffie break met Risheet Lal: 'De drempel is denk ik lager'

• Koffie break met Evelien van Lenthe: 'De contacttijd beter gebruiken'

• Koffie break met Dries van den Enden: 'Ik waardeer heel bewust elke stap in het leerproces'

• Koffie break met Jasper Hooimeijer: 'Ik zie wel kansen voor hybride onderwijs aan kleine groepen'

• Koffie break met Francine Behnen: 'Ik ontwerp mijn onderwijs alleen nog voor de online variant. Dat geeft rust'

• Koffie break met Jurjen en Sander: 'Met een podcast hoef je even niet op een scherm te kijken'

• Koffie break met Ralf Hillebrand: 'Laten we als docenten ook meer naar elkaar omkijken.'

Koffie break met …

In ‘Koffie break met…’ iedere week een docent die vertelt over online onderwijs en het vergroten van binding. In een kwartiertje hoor je van een enthousiaste docent zijn of haar ervaringen, oplossingen en tips. Dus pak een kopje koffie, neem een break en laat je inspireren.

‘Science may never come up with a better office communication system than the coffee & tea break.’ – Earl Wilson