Overzichtsartikel samenwerkend online leren – deel 1

Samenwerkend leren versus samenwerken

De meeste studenten moeten in hun opleiding regelmatig samenwerken in groepjes of tweetallen. Vaak hebben ze dan de taken verdeeld en werkt ieder aan zijn eigen deel, of zou dat moeten doen. Eigenlijk is er dan geen sprake van samenwerkend leren, en helaas kennen we ook allemaal de verhalen van meelifters bij groepsopdrachten. Bij samenwerkend leren, soms ook coöperatief leren genoemd, zijn studenten echt zijn samen bezig aan een taak of opdracht en leren daarbij van en met elkaar. In deze handige podcast hoor je meer over de voorwaarden voor succesvol samenwerkend leren. Studenten die blended onderwijs volgen, werken ook buiten de campus om met elkaar samen aan projecten of taken en daar past online samenwerkend leren goed bij. Maar ook bij vak- en instellingsoverstijgende cursussen of modules past deze onderwijsactiviteit goed.

Voordelen van samenwerkend leren

Het gros van de opleidingen heeft in de praktijk te maken met heterogene groepen studenten. Samenwerkend leren kan helpen om die onderlinge verschillen kleiner te maken. Studenten met weinig voorkennis krijgen de kans om te leren van studenten met meer kennis en ervaring. Team-based learning (TBL) is een vorm van samenwerkend leren waarbij studenten in groepjes van 5-7 mensen werken aan bepaalde lesstof. TBL kent een vaste volgorde met verschillende fases. In dit artikel lees je meer over TBL, en ook hier vind je meer uitleg over TBL als onderwijsvorm, inclusief een handige kennisclip.  

De (inter)nationale kansen van online samenwerkend leren

Online samenwerkend leren biedt ook uitkomst bij online of blended cursussen en modules met een multidisciplinaire insteek. Denk aan cursussen die openstaan voor studenten van andere opleidingen, instellingen of zelfs andere landen. In dit webinar bespraken we twee inspirerende praktijkvoorbeelden van online samenwerkend leren: de bachelorcursussen ‘The Imprinted Brain’ en ‘Sustainability Challenges’. In beide vakken moeten studenten uit verschillende disciplines en universiteiten online met elkaar samenwerken.

The Imprinted Brain

‘The Imprinted Brain’ is een project van de Stimuleringsregeling Open en Online Onderwijs van SURF. Doel van het project was de ontwikkeling van de interdisciplinaire en internationale blended bachelorcursus ‘The imprinted brain’. In de cursus verkennen studenten de moleculaire genetica van psychische aandoeningen. The Imprinted Brain is een keuzecursus en maakt deel uit van interdisciplinaire minoren van de Universiteit Utrecht en de University of Leeds. Collaborative Online International Learning (COIL) is het uitgangspunt van dit vak. De deelnemende studenten vormen heterogene groepen en moeten met elkaar samenwerken aan interdisciplinaire onderwerpen. De inhoud van de cursus is zó opgezet dat studenten wel moeten samenwerken om tot het antwoord te komen. Ook worden er bewust twee verschillende platforms gebruikt: een voor synchrone en een voor asynchrone samenwerking.

Sustainability Challenges

Deze cursus is ontwikkeld door de Universiteit Wageningen, Technische Universiteit Eindhoven en de Universiteit Utrecht en gaat over luchtkwaliteit, de energietransitie en urban agriculture. Studenten zitten in deze volledig online cursus zelf aan het roer, want het onderwijs is challenge based. Ze moeten een oplossing creëren en daarvan een visualisatie maken in Minecraft of Tygran. Het synchrone deel van het vak wordt in een geavanceerde virtual classroom gegeven. De asynchrone activiteiten vinden plaats in Teams en via Brightspace. Bij de cursus zijn er docenten en coaches betrokken. De docenten verzorgen het onderwijs en de coaches doen met studenten een-op-een sessies over de samenwerking en het proces.

Communty of Inquiry als ruggengraat voor samenwerkend leren

De theorieën Transactional Distance (Moore, 2013) en Community of Inquiry (COI) (Garrison et al., 2000) vormen het uitgangspunt van de cursussen ‘The imprinted Brain’ en ‘Sustainability Challenges’. Transactional distance gaat over de mate van psychologische afstand en communicatie-afstand tussen docent en student. Kort gezegd is een lage distance iets positiefs, dan is de student betrokken en stelt hij vragen. COI gaat over drie vormen van presence: teaching presence, social presence en cognitive presence. Ze beïnvloeden in hoge mate de leerervaring van de student. Meer uitleg hierover vind je in het verslag van dit webinar. En in dit artikel gaat Wilfred Rubens ook in op een praktische aanpak om een Community of Inquiry (CoI) binnen een online cursus te integreren.

Praktisch handboek voor gedegen online samenwerkend leren

Bij de Open Universiteit (OU) doen studenten ook aan online samenwerkend leren. Maar hoe pak je dat goed aan als docent? Daartoe heeft de OU een praktisch handboek ontwikkeld voor online samenwerkend leren in de virtuele klas. Ook wel bekend onder de naam Begeleiden in Synchroon Online oNderwijs (BISON). BISON is eveneens een project uit de Stimuleringsregeling Open en Online Onderwijs van SURF. In het handboek vind je richtlijnen voor het maken van drie belangrijke keuzes bij samenwerkend leren, op het gebied van didactische scenario’s, werkvormen en groepssamenstelling. Aansluitend vind je in het handboek uitgewerkte voorbeelden van drie didactische scenario’s (case-based, problem-based en project-based) en tal van werkvormen. In dit webinar geven de projectleiders van BISON uitleg over het handboek en wat je ermee kunt als docent.

Foto door Nicolas HIPPERT via Unsplash