MondriAI-Edu-programma: bottom-up en vraaggestuurd werken aan AI in het onderwijs

Directeur IV & ICT Marcel Kropmans zag al vroeg welke impact AI had op het onderwijs en besloot een speciaal programma op te zetten, vertelt Nadia. “Door Marcel zijn ICT en het onderwijs bij ROC Mondriaan goed met elkaar verbonden. Het is belangrijk dat AI met het onderwijs verweven is, anders gaat AI het onderwijs niet versterken maar hinderen.”

Inhoudelijke AI-expertise essentieel

Nadia is ingenieur en geeft al jaren les aan de TU Delft. Ze verdiepte zich als docent in de mogelijkheden van AI voor het onderwijs en zag dat “AI het onderwijs kan ondersteunen, ontlasten en verbeteren.” Maar ze is geen AI-expert, zegt ze. “Inhoudelijke AI-expertise is wel nodig om AI goed in te kunnen zetten in het onderwijs. Daarom heeft Marcel naast mij Nigel aangesteld voor drie dagen per week. Nigel heeft een achtergrond in AI en data science. Daar ben ik erg blij mee, want ik merk dat in het onderwijs veel mensen niet weten wat er wel of niet kan met AI, en hoe het werkt (of niet werkt!). En dan blijven gesprekken nogal oppervlakkig.”

Het derde teamlid, Marieke van Osch, is onderwijskundige en brengt een schat aan kennis mee over AI-geletterdheid,   en de bijbehorende onderwijskundige aanpak. In het driekoppige programmateam zijn zo zowel het onderwijs als de techniek goed vertegenwoordigd.

Wensen en behoeften ophalen uit het onderwijs

Bij de start van het programma gingen Nadia en Nigel samen langs bij de 24 Mondriaan-scholen om de wensen en behoeften van het onderwijs in kaart te brengen. Ze spraken met schooldirecteuren, docenten, onderwijskundigen en onderwijsondersteuners.

Nadia: “Het onderwijs ziet veel mogelijkheden om AI in te zetten. Bijvoorbeeld om processen te verbeteren. Het is Nigels rol om te kijken hoe en of we die behoeftes kunnen vertalen naar technische oplossingen. We draaien nu sinds januari 2025 een aantal pilots in het MondriAI-ontwikkelteam onder leiding van Nigel. Door zijn technische expertise kunnen we verantwoord experimenteren en conclusies trekken uit de pilots. Bij andere onderwijsinstellingen zie je veel losse initiatieven. Bij het Mondriaan brengen we alle pilots samen in één team onder Nigels hoede. Daardoor blijven we in beheer en bouwen we intern AI-ervaring op.”

MondriAI-ontwikkelteam

Het MondriAI-ontwikkelteam telt nu tien Mondriaan-medewerkers die voor gemiddeld een dag per week zijn gedetacheerd. Het team is multidisciplinair en pakt de AI-vragen van de werkvloer op, aldus Nigel. “In het MondriAI-ontwikkelteam zitten IT’ers, functioneel beheerders, data wetenschappers, (IT-)docenten en ons programmateam. Onze opdrachtgevers bevinden zich zowel in het onderwijs als in de ondersteunende diensten, zoals HR of het bestuursbureau. We ontwikkelen AI-tools en kopen soms licenties of producten die we beschikbaar stellen aan docenten, en bieden begeleiding.”  

‘Nakijkassistent’

Nigel: “We hebben ook een Azure Dev-Ops omgeving opgetuigd voor het ontwikkelen van AI-toepassingen. Zo kunnen we via Azure AI de nieuwste modellen onder ons eigen beheer beschikbaar stellen. Dat is een stuk verantwoordelijker en veiliger dan het gebruiken van externe AI-apps”. Nigel verwacht dat het ontwikkelteam nog zal groeien, want de vraag naar AI-toepassingen vanuit het onderwijs en de ondersteunende diensten blijft hoog. Er lopen onder meer pilots met een ‘nakijkassistent’ en een tool voor het valideren van examenformulieren, die met behulp van AI controleert of het examenformulier volledig en juist is ingevuld.

“De huidige nadruk op de pilots past goed bij Mondriaan als mbo-organisatie,”  vervolgt Nigel, “we willen daadwerkelijk aan de gang met AI, en er niet alleen over praten en discussiëren. Dat creëert enthousiasme. Tegelijkertijd kunnen we deze bottom-up aanpak goed combineren met het proactief inrichten van toekomstbestendige processen rondom AI, dit is minstens net zo belangrijk. Naast het inrichten en opzetten van het huidige AI-ontwikkelteam moet je daarbij ook denken aan vraagstukken rondom IT-beheer en beleid, informatiebeveiliging, privacy en beleid rondom de AI-verordening.”  

AI governance

Nigel betrekt bij de pilots altijd zo vroeg mogelijk relevante partijen zoals de functionaris gegevensbescherming en de Chief Information Security Officer van ROC Mondriaan. “De governance rondom AI is grotendeels nog onbegonnen terrein. Het voordeel van de pilots is dat we concrete casussen hebben om te analyseren. Waar loop je bijvoorbeeld aan als je zo’n nakijk-assistent wilt inzetten in het onderwijs? Hierdoor blijft het niet bij een hoog-over beleid, maar zien we echt waar we bij praktische AI-toepassingen tegenaan lopen of waar misverstanden over zijn. Dat helpt ons met het schrijven van een effectief beleid.”

AI moet het onderwijs duurzaam ondersteunen

Nadia en Marieke hebben samen een concept visie opgesteld, die ze toetsen aan het onderwijs. Die visie wordt voor de schoolvakantie vastgesteld door de bestuursorganen van het ROC Mondriaan. Nadia: “Onze visie is dat AI het onderwijs duurzaam moet ondersteunen; en het onderwijs moet dit zelf vormgeven. We werken vraaggestuurd. We nemen de regie en gaan AI veilig en verantwoord inzetten. Verder moet AI in aansluiting op de Mondriaan-strategie kansengelijkheid bevorderen.”

AI Geletterdheid

Naast bottom-up vragen ophalen, is er ook een bottom-down aanpak nodig om de medewerkers van alle 24 scholen mee te krijgen in de veranderingen, benadrukt Nadia. “Leren over AI ofwel AI-geletterdheid voor docenten is een belangrijke component van het programma. Hier werken we volop aan. Er zijn al pilot-workshops AI Geletterdheid gegeven op enkele Mondriaan-scholen en de eerste reacties daarop zijn positief. Deze workshops geven docenten een goede basis. Ze leren wat AI kan, hoe je prompt, en wat studenten ermee kunnen bij toetsen. Bij de pilot workshops gaf 70% van de deelnemers aan dat ze deze informatie voldoende vonden. Zo’n 30% had interesse om nog meer te leren, bijvoorbeeld hoe je AI-agents kan bouwen.”

Leren ondersteund door AI & Leren met AI

Andere componenten van het MondriAI-Edu-programma zijn: leren ondersteund door AI; en leren met AI. “Leren ondersteund door AI gaat over hoe AI docenten kan helpen met het voorbereiden van hun lessen, bijvoorbeeld met het curriculum en leerlijnen”, licht Nadia toe. “En leren met AI gaat over hoe studenten kunnen leren met chatbots, zonder tussenkomst van een docent. Daarbij interacteert de student dus direct met AI en dat is al snel hoog risico gebruik volgens de AI Act. Marieke heeft scenario’s gemaakt voor die laatste twee componenten.”

Framework AI Verordening

“We onderzoeken nu hoe we kunnen voldoen aan de nieuwe AI Act”, vervolgt Nadia. “Als je als organisatie een hoog risico AI-systeem of AI-toepassing wilt inzetten, is het onder de AI Act verplicht om naast een Data Privacy Impact Assessment (DPIA) voor de AVG ook een Fundamental Rights Impact Assessment (FRIA) te doen. In het onderwijs heb je al snel te maken met een hoog risico toepassing. We ontwikkelen nu een framework om dat compliance-proces in goede banen te leiden. Om het risico in te kunnen schatten en te kunnen weten of je een FRIA moet doen moet je altijd eerst een aantal vragen beantwoorden. Bijvoorbeeld wat is het doel en de doelgroep? Wie is de eigenaar?”

Kennis delen en samenwerken

Nadia, Nigel en Marieke delen graag hun kennis en ervaringen. Ze werken al samen met SURF, Npuls en andere mbo’s in de regio. Ze zijn van plan het framework te delen met andere mbo-instellingen. Het MondriAI-team ziet ook kansen om bij het maken van DPIA’s en FRIA’s samen te werken met andere mbo-instellingen. Nigel: “Dat scheelt ons allen werk en tegelijk leren we van elkaar.” 

Meer lezen over AI en Onderwijs op de Vraagbaak-website?

• Opleiding OpenICT start pilot met de AI-gestuurde Feedback Companion | SURF Communities
• MondriAI-Edu programma: “Help ons AI te verbinden met waar onderwijs écht om draait” | SURF Communities
• AI Toolbox – Vrije Universiteit: Deze AI-tools helpen je je leermaterialen sneller en beter te ontwerpen | SURF Communities
• AI in het onderwijs: “We moeten studenten leren hoe ze de Human In The Loop kunnen zijn” | SURF Communities
• Taskmaster: een GPT Chatbot die alle opdrachten leuk maakt en studenten motiveert | SURF Communities