Franka van de Wijdeven
Communicatieadviseur bij het Expertisecentrum inclusief onderwijs (ECIO).… Meer over Franka van de Wijdeven
Waarom is toegankelijkheid belangrijk?
Toegankelijkheid in toetsing en examinering gaat verder dan het voldoen aan wettelijke verplichtingen of ethische normen. Het draait om het bieden van een eerlijke kans aan iedere student om zijn of haar capaciteiten aan te tonen, zonder onnodige barrières. Het is ook een erkenning van het feit dat diversiteit in leerstijlen en behoeften bestaat en dat traditionele toetsmethoden niet altijd voor iedereen werken.
De voordelen van toegankelijk toetsen
Het werken aan toegankelijkheid in toetsing en examinering levert niet alleen voordelen op voor studenten met een ondersteuningsvraag. Het zet aan tot reflectie op het hele toetsproces en kan leiden tot innovatievere en effectievere toetsmethoden die voor alle studenten voordelig zijn. Bovendien draagt het bij aan een inclusievere onderwijscultuur. Wanneer studenten zien dat er rekening wordt gehouden met diverse behoeften, bevordert dit een gevoel van acceptatie en erbij horen.
Praktische stappen naar toegankelijkheid
- Flexibiliteit: aangepaste examenomstandigheden voor studenten met specifieke behoeften.
- Meerdere toetsmomenten: verhoogde toegankelijkheid en betere resultaten door flexibiliteit in examendata.
- Technologische hulpmiddelen: hulpmiddelen zoals schermlezers en spraak-naar-tekst software ter ondersteuning.
- Alternatieve toetsvormen: diverse examenvormen voor verschillende leerstijlen.
- Docententraining: training om de diverse behoeften van studenten te herkennen en ondersteunen.
- Communicatie: informatie over beschikbare hulpmiddelen en een privacygewaarborgd systeem voor aanvragen.
Alternatieve toetsen en examens
Alternatieve toetsen en examens zijn ontworpen om studenten op diverse manieren hun kennis en vaardigheden te laten demonstreren, rekening houdend met verschillende leerstijlen en behoeften. Elke student zou hieruit moeten kunnen kiezen. Nu ervaren studenten met een functiebeperking of andere omstandigheden vaak onnodig een belemmering door de toetsvorm, niet het gebrek aan kennis of vaardigheden. Deze belemmering kan je door het aanbieden van alternatieve vormen wegnemen.
Voorbeelden van alternatieve toetsmethoden zijn:
- Portfolio's: toont groei en reflectie van het leerproces door het verzamelen en presenteren van werk.
- Presentaties: reflecteert het begrip en de communicatievaardigheden over een bepaald onderwerp.
- Praktische demonstraties: directe demonstratie van vaardigheden in een praktische setting.
- Mondelinge examens: ondervraagt de diepte van kennis en begrip van studenten.
- Groepsprojecten: toont kennis, samenwerking en communicatievaardigheden.
- Reflectieverslagen: belicht zelfbewustzijn en metacognitieve inzichten.
- Onderzoeksprojecten: onderzoek en presentatie van bevindingen over een specifiek onderwerp.
- Open-boek examens: beoordeelt het vermogen om informatie te analyseren i.p.v. te memoriseren.
- Peer-assessment: versterkt evaluatievaardigheden en begrip van het onderwerp.
- Simulaties en rollenspellen: realistische nabootsing van scenario's.
- Digitale projecten: multimediale presentatie van kennis.
- Zelfgemaakte toetsen: studenten creëren toetsvragen, wat hun inzicht in relevantie toont.
De keuze voor een alternatieve toetsmethode hangt af van het vak, de doelstellingen van de lesstof en de behoeften van de studenten. Wat alle alternatieve methoden gemeen hebben, is het vermogen om studenten in staat te stellen hun kennis en vaardigheden op een dieper en vaak meer praktisch niveau te demonstreren.
Uit de onderwijspraktijk: enkele voorbeelden
Programmatisch toetsen is een goed voorbeeld van toegankelijk toetsen, omdat meerdere producten samen tot een eindbeoordeling leiden en niet slechts bijvoorbeeld één schriftelijke eindtoets. Het complete eindbeeld geeft in percentages aan of een student aan de kwalificaties voldoet. Een belangrijk voordeel is een andere mindset van de student: de student leert niet voor studiepunten, maar voor de beroepspraktijk.
De Career Academy van de Rotterdam Business School is een flexibel ingerichte opleiding. Ze bieden modulair onderwijs met certificaten die onderdeel zijn van een diplomagericht traject. Het onderwijs bestaat uit acht halfjaarlijkse modules. Binnen een module staat een thema of vraag centraal. Na afronding van een module ontvangt de deelnemer een certificaat. Als de student de studie na een jaar moet onderbreken, dan kan deze in een later stadium alsnog verder om het bachelordiploma te behalen.
Met deze methode, bestaande uit acht reflectieve hoofdvragen met bijbehorende deelvragen, kan op een gestructureerde manier de kwaliteit van het afstudeerprogramma worden vastgesteld. Het kan tevens ondersteuning bieden bij het ontwerp van een nieuw afstudeerprogramma. Op basis van de aandachts- en/of verbeterpunten die in kaart worden gebracht kunnen afstudeerprogramma’s toegankelijker worden gemaakt. Dit diagnostische instrument is afgeleid van het Protocol Verbeteren en Verantwoorden van Afstuderen in het hbo 2.0.
Jord Muffels en Anouk Kreuger, tweedejaars masterstudenten aan de Universiteit van Amsterdam, onderzochten de oorzaak van de ervaren belemmeringen en hoe dit te voorkomen. Ze zijn van mening dat extra tijd bij tentamens en examens voor studenten met dyslexie geen oplossing is. Het project werd als studieopdracht uitgevoerd vanuit het Student Impact Centre. “Met inclusiviteit als norm, krijgen studenten met dyslexie geen stempel of voelen zij zich anders”, aldus Anouk.
Delen van kennis en ervaringen rondom toegankelijk toetsen en examineren
Sluit ook aan bij het netwerk Toegankelijk Toetsen en Examineren. Het netwerk richt zich op flexibele en toegankelijke toetsing en examinering in het mbo, hbo en wo. Vertegenwoordigers vanuit scholen, zoals examencommissies, toetsdeskundigen, beleidsmakers en docenten, delen kennis, goede voorbeelden en knelpunten met elkaar om te komen tot toegankelijke toetsing en examinering.
Lees ook:
0 Praat mee