De studenten kunnen kiezen, maar dat geldt niet voor hun docenten. Weten we eigenlijk wat flexibilisering van docenten vraagt? Realiseren we ons dat hun beroep ingrijpend verandert door de keuzemogelijkheden van studenten en hebben we zicht op die veranderingen en de betekenis ervan?
Van docenten in een flexibele onderwijsomgeving wordt onder andere responsief gedrag verwacht. Dit Webinar gaat over hoe responsief gedrag van docenten eruitziet, wat eraan ten grondslag ligt en welke ondersteuningsbehoeften zij zelf hebben. Dat is belangrijk, want goed onderwijs, welbevinden en werkplezier vragen om een positieve balans tussen de behoeften van studenten en die van docenten.
Herma Jonker, Anneke Smits (beide van hogeschool Windesheim) en Mart Gijsen (zelfstandig onderwijs adviseur) zoomen in op de perspectief van de docent in flexibel onderwijs a.d.h.v. twee thema’s:
- Responsief gedrag.
- Hoe kan de docent ondersteunt worden?
Responsief gedrag
Flexibel onderwijs biedt studenten keuzevrijheid. Studenten hebben invloed op wat de inhoud van hun onderwijs is, en op hoe, waar en wanneer zij dat onderwijs volgen. Zoals keuze uit inhoudelijk verschillende projecten, kiezen voor fysiek, blended of online onderwijs of werken met soepele deadlines. Dit zijn behoeften van de studenten en van de docent wordt verwacht hierop te reageren. Deze verwachting doet een beroep op organisatorische-, programmatische of pedagogische-didactische responsiviteit van de docent. De één vraagt, de ander reageert.
Een docent kan verschillende overwegingen hebben, hoe te reageren op de behoeften van studenten. We hebben ze onderverdeeld in vier categorieën:
- Cognitieve kenmerken – beschikt de docent over (voldoende) kennis en vaardigheden die nodig zijn voor flexibel onderwijs?
- Studentkenmerken – de docent maakt een inschatting wat de kenmerken van zijn studenten zijn. Zoals welk voorkennis hebben ze, op welk manier volgen ze het liefst onderwijs etc.
- Affectieve kenmerken – de docent heeft eigen overtuigingen wat goed onderwijs is en hoe hij/zij zijn eigen rol het beste kan vervullen.
- Praktische kenmerken – de docent houdt rekening met (on)mogelijkheden van hem-/haarzelf en van de omgeving Bijvoorbeeld: hoeveel tijd heeft hij/zij om online componenten aan zijn/haar lessen toe te voegen, welke materialen zijn nodig en wanneer zijn die beschikbaar.
Mart Gijsen bespreekt met Herma en Anneke hoe de docent ondersteund kan worden naar de overgang naar flexibel onderwijs. Dit is een proces dat bestaat uit verschillende fasen: vanuit een visie à worden richtlijnen ontwikkeld à deze functioneren als hulpmiddel om het onderwijs te ontwerpen à en om het onderwijs vervolgens uit te voeren.
De ondersteuning vindt in alle fasen plaats. In de fase van visievorming zou er veel aandacht moeten zijn voor een dialoog over het flexibele onderwijs. Gelijkwaardige gesprekken over de redenen, onderbouwing kunnen docenten meenemen in de verandering. Tijdens het onderwijsontwerp werkt het bijvoorbeeld goed om ontwikkelteams te organiseren waarin samengewerkt, ontworpen en gereflecteerd wordt. Voor de uitvoering is het belangrijk dat docenten over nieuwe vaardigheden beschikken, mogen experimenteren met nieuwe uitvoeringsvormen en hun ervaringen kunnen delen. Concrete workshops, co-teaching en intervisie kunnen hiervoor goede ondersteuning bieden.
Het responsief gedrag van de leidinggevende is ook een belangrijk onderdeel van de ondersteuning. De leidinggevende zou zich bewust moeten zijn van de competenties en standpunten van de docent. Toont de docent bereidheid bij te dragen aan vernieuwing van het onderwijs en hoe zit het met de bekwaamheid om de vernieuwing uit te voeren. Hersey en Blanchard hebben het model Situationeel Leiderschap ontwikkeld. Het model laat zien hoe je als leidinggevende op verschillende manieren, afhankelijk van de bereidheid en bekwaamheid van de docent, de begeleiding en ondersteuning kunt afstemmen.
In een artikel uit de ScienceGuide wordt de verminderde autonomie bij docenten besproken. Gaat de autonomie van de student ten koste van de autonomie van de docent? Traditioneel heeft de docent veel vrijheid op (gedeeltelijk) het wat en het hoe in het onderwijs. Bij flexibel onderwijs kan die vrijheid in gedrang komen.
De docent met autonomie en voldoende repertoire om responsiviteit te kúnnen bieden, kan het onderwijs op een goede manier laten aansluiten op de studentbehoefte en onderbouwde keuzes maken in het curriculum, die in balans met zijn/haar eigen behoeften!
De presentatie kun je hier terugvinden.
Webinarreeks
Van de reeks Flexibilisering, weten we al wat studenten willen? hebben al drie webinars plaatsgevonden. Lees verder voor een overzicht:
Tijdens het 1e Webinar “Van keuzevrijheid naar keuzewijsheid: Studenten bewust leren kiezen.” op 17 april 2023 hebben Milou van Harsel (Avans), Esther van der Stappen (Avans) en Tjark Huizinga (Saxion) de deelnemers meegenomen in de wereld van keuzes maken door studenten en het begeleiden en ondersteunen van studenten om tot passende keuzes te komen.
Klik hier om het verslag te lezen en het Webinar terug te kijken.
En tijdens het 2de Webinar “Hybride leeromgevingen, aansluiten op leer- en werkbehoeftes van studenten en werkveld in het MBO” op 23 juni 2023 hebben we de hybride leeromgevingen besproken. Kathinka van Doesum (practoraat Research Lab) en Jantje Timmerman (practoraat Leven Lang Flex) hebben de deelnemers meer verteld over het onderzoek naar de beleving van docenten en onderwijsontwerpers, studenten en werkveldpartners in deze leeromgevingen.
Klik hier om het verslag te lezen en het Webinar terug te kijken.
Het 4de Webinar “Flexibel onderwijs ontwerpen: hoe doe je dat?” vond plaats op 4 september 2023. We hebben flexibilisering van onderwijs vanuit onderwijskundig en organisatorisch perspectief besproken. Roel Grol en Elvira Folmer van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) namen de deelnemers mee in de wereld van de docent als ontwerper van flexibel onderwijs en bijbehorende stappen die je met elkaar kunt zetten om hiertoe te komen.
Klik hier om het verslag te lezen en het Webinar terug te kijken.
Tot slot tijdens het 5de Webinar “Voltijd Verleden Tijd?!” op 3 oktober 2023 hebben Steph Lausberg en Edwin Versluis de deelnemers meegenomen in hun reis van de afgelopen jaren langs de thema’s Leven Lang Ontwikkelen (LLO), het implementeren van flexibel (deeltijd) onderwijs en microcredentials en de daarbij horende keuzemogelijkheden van studenten en werkende professionals.
Klik hier om het verslag te lezen en het Webinar terug te kijken.
Het 6de Webinar “Persoonlijk Leren moet je creëren?!” vindt plaats op 1 november 2023. In dit Webinar gaan we dieper in op gepersonaliseerd en persoonlijk leren. Klik hier voor meer informatie en de mogelijkheid om je aan te melden.
0 Praat mee