Fontys hogeschool ICT is al jaren expert op het gebied van ‘Open onderwijs’, een didactische methode waarin studenten veel meer regie hebben over hun eigen leertraject. De laatste tijd vindt de methode veel bijval vanuit andere hogescholen. Zo adopteerde het Humber College in Toronto en de Karel de Grote Hogeschool te Antwerpen het model. De Hogeschool Utrecht open onderwijs wist zelfs door integratie in hun ICT opleiding de 2e prijs bij de Nederlandse Hogeronderwijspremie in de wacht te slepen. In een artikel van Trajectum wordt het volgende geschreven ”Het idee van deze onderwijsinnovatie komt uit de koker van Gert van Hardeveld, teamleider en mentor/coach bij Open-ICT. Hij startte een jaar of vijf geleden met het opzetten van een specialisatie over ondernemerschap in het derde jaar. Op een symposium ontmoette hij Eric Slaats van Fontys Hogescholen. Slaats is verantwoordelijk voor een ict-opleiding die al jarenlang werkt volgens een dergelijk didactisch concept. Van Hardeveld nam de principes van het onderwijssysteem voor de specialisatie over.”
Sinds 2016 volgt een grote groep studenten bij Fontys Hogeschool ICT de open opleiding, Open Learning. Studenten bepalen in deze ICT-opleiding de leerroute naar hun diploma helemaal zelf: geen rooster, geen toetsen en zelfs geen voorgeschreven curriculum. Eric Slaats, geestelijk vader van Open Learning: “Studenten leren beter als je ze de ruimte geeft en aanspreekt op hun talenten. Alle studenten hebben honderd procent eigenaarschap over wat en hoe ze het doen en zelfs hoe ze beoordeeld worden. Dat levert een rijk palet aan studenten op met allemaal hun eigen curriculum binnen de ICT. Ons uitgangspunt is daarbij altijd positief: wat kan de student en wat is zijn of haar talent? Zorgen voor een omgeving waarin expertise voorhanden is, is een must. En die expertise hoeft echt niet persé bij een docent te zitten.
We werken met learning communities die dwars door de jaren heen lopen. Zo kunnen bijvoorbeeld een tweedejaars en een vierdejaars elkaar op specifieke onderdelen makkelijk helpen en versterken. Heel veel onderwijs is gebaseerd op wantrouwen: op controleren, meten en opdrachten en marsorders geven. Wij werken juist vanuit vertrouwen. Dat vraagt om een hele andere aanpak en mindset. Docenten vervullen bij ons meer een coachende rol” Dat de grootste uitdaging bij het oppakken van een andere didactiek niet de student is maar de docent, dat is misschien een artikel op zichzelf waard.
Waarom doen we dit?
Het doel is om wendbare, zelflerende professionals af te leveren aan de markt. Door Open (of open-achtige) leervormen stimuleren we juist die vaardigheden die een student later in een snel-veranderende wereld nodig gaat hebben.
Al jaren geeft Eric Slaats en zijn team lezingen, workshops aan een reeks van opleidingen in heel Nederland en daarbuiten. Een aantal vragen die vaak gesteld worden:
- We snappen dat dit kan bij ICT, maar kan het ook bij filosofie? Er zijn altijd beren op de weg (rooster technisch, gebouw, legacy) Je start met het nadenken in termen van: wat kan wel anders, wat kan snel anders en wat heeft meer tijd nodig. Je moet geen revolutie willen maar een evolutie. Een mogelijkheid bij Filosofie of een andere soortgelijke opleiding zou kunnen zijn: koppel studenten aan een echte opdrachtgever, zodat ze filosofie in een daadwerkelijke, realistische context kunnen inzetten.
- Een ander vraag “Wij zitten in een beroepenveld wat verplichte nummers heeft (Bijv. verpleegkunde), veranderen gaat dan heel moeilijk”. Ons advies is dan als volgt: praat vooral met je landelijke belangenvereniging, OCW en je hebt randvoorwaarden te pakken bij je inrichting. Wij, bij ICT hebben ook randvoorwaarden waar we aan moeten voldoen. Maar die blijken over het algemeen veel minder stringent dan gedacht.
Niets is belangrijker dan de mening van studenten. Hoe ervaren zij het?
Jordy Arentz, 2e jaars student Open onderwijs: “Je hebt veel vrijheid in wat je kan en wil doen. Je werkt veel samen met studenten van andere richtingen. Je kunt een grotere project aanpakken. Bijvoorbeeld nu ben ik bezig met een project voor Solar race team in Eindhoven, met vijf andere studenten”
Ruben Fricke, 2e jaars student Open onderwijs: “Een richting waar je vrij wordt gelaten en gestimuleerd om je eigen ambities en interesses te volgen. Je bent kapitein op je eigen schip, dus je kunt doen wat je interessant vindt. Docenten helpen en begeleiden je natuurlijk hierbij. Bij een normaal curriculum had ik het gevoel dat ze dezelfde student wilden creëren en in open kan het alle kanten op.”
Studenten gaan aan de slag in real life cases (challenges), die door de ruim 120 aangesloten Partners in Education bedrijven worden aangedragen. Dit vraagt dat studenten zich de nodige inhoud snel en zelfstandig eigen kunnen maken en die vervolgens goed kunnen toepassen in een betekenisvolle context. Bovendien ‘vreemde ogen dwingen’ en zorgt dat studenten meer uit zichzelf halen. Daarom geen vooraf geplande, verplichte lessen maar wel workshops op aanvraag.
Docenten volgen wekelijks het leerproces van de studenten en vervullen daarbij de rol van coach. Het continue feedbackproces maakt een beoordeling d.m.v. een eindtoets, feitelijk overbodig. Opdat docenten zich een goed beeld zouden kunnen vormen van de student, zijn diens aanwezigheid of zichtbaarheid en de voortdurende dialoog met docenten, een belangrijke vereiste.
Om deze didactiek zo goed mogelijk te kunnen faciliteren hebben we in samenwerking met partners tools ontwikkeld (die nog steeds worden verbeterd) en het mooie is ook anderen kunnen hier mee aan de slag.
Hoe te veranderen?
Door klein te beginnen, door erin te geloven! Het Open didactiek is niet zomaar één op één te kopiëren naar iedere school of locatie. Net als bij een goed maatpak, moet ook dit model op maat gesneden worden voor de drager. Elke implementatie, bij FHICT, bij Humber of bij de HU, is toch weer anders. En dat moet ook, want ook de context, de faciliteiten, de gebouwen en cultuur in het docententeam zijn anders. Toch zijn de uitgangspunten van het Open model helder. De vraag is alleen op welke manier je ze het beste kunt implementeren in iedere organisatie.
Met dank aan Lennart de Graaf, Ruben Steins en Michael Schifferling
EUNIS is de Europese organisatie van universiteiten wat betreft IT (vergelijkbaar met EDUCAUSE).
Binnenkort is hun jaarlijkse conferentie met thema A new Era of Digital Transformation van 9-11 juni digitaal vanuit Athene.
Ditmaal is het congres gratis toegankelijk voor iedereen.
Voor de meeste SURF communities is deze track interessant:
Learning, Teaching & Student Experience
Innovation in Learning Spaces
Supporting Active & Blended Learning
Next Generation Digital Learning Environments
Digital Technologies & the Learner Experience
Student Mobility
MOOCs & Online Education
Mobile Technology
Learning Design and ICT
Learning Analytics
Student Success Technologies
Social Media within Teaching & Learning
Assessment & Feedback
Kijk voor het programma hier en de gratis aanmelding hier.
Op wo 9 juni van 4.15 – 5 uur staan 3 presentaties ingepland die gaan over innovatieve onderwijsruimtes. Een must seen voor de volgers van de SIG Learning Spaces en SIG Media en Education.
Het congres heeft verder ook nog de volgende interessante tracks.
Wellicht iets voor je collega’s bij de IT afdelingen.
Leadership & Management
ICT Infrastructure & Security
Software Development
OpenX & Interoperability
ICT in Research
Covid-19 as an accelerator for digital transformation
Voor details klik hier.
Op vrijdag 19 maart 2021 organiseerde de Vraagbaak Online Onderwijs het webinar ‘Makkelijker open leermaterialen uitwisselen in een vakcommunity’. Dit webinar ging over hoe je een vakcommunity opzet en levendig houdt, met als doel makkelijker open leermaterialen delen. Hieronder hebben we de highlights uit het webinar voor je op een rijtje gezet.
Veel docenten en hoger onderwijsinstellingen worstelen met blended onderwijs. Door de covid-19 crisis is digitalisering in het onderwijs niet meer weg te denken. Maar vaak is dit onderwijs een noodgreep. Voor goed ontworpen blended onderwijs is veel meer nodig. Met de net gepubliceerde EMBED-implementatierichtlijnen kun jij of je instelling blended learning naar een hoger niveau brengen.
Open leermaterialen zijn leermaterialen van anderen die je vrij in je onderwijs kunt gebruiken. Gebruik van open leermaterialen heeft veel voordelen. En delen is nu makkelijker dan ooit, omdat veel meer materialen digitaal zijn. Maar waar begin je? En hoe beoordeel je materialen op kwaliteit? Ons advies: begin klein, houd het simpel en werk samen met collega’s!
Wil jij jouw onderwijs verrijken met leermaterialen van anderen? En zoek je naar een goede aanpak om leermaterialen open te delen? In een actieve vakcommunity wordt samen leermateriaal maken en uitwisselen makkelijker. Hoe je dat doet? In dit webinar presenteren we een stappenplan én krijg je tips en inspiratie van actieve vakcommunity’s en experts.
Meer dan ooit blijkt (uit het webinar ‘Open..hoe maak je het mogelijk’ dat er een zeer positieve houding is tegenover het gebruik van digitale (open) leermaterialen in ons onderwijs: zie voorbeeld. Hergebruik is nog niet gemeengoed en lijkt veelal verborgen. Vragen zoals ‘Welke materialen mag je wel/niet hergebruiken?’ , ‘Waar vind ik de open materialen?’, en ‘Hoe zie ik dat de materialen kwaliteit hebben?’ zijn (nog steeds) actueel.
Tijdens de verschillende webinars die in de Open Education week (1-5 maart 2021) werden georganiseerd komt naar voren dat een goede infrastructuur , ondersteuning en integrale aanpak nodig zijn: de samenwerkingen tussen onderwijsvernieuwers, bibliotheken, docenten en IT-ers. Ook kwam de kracht van (vak)communities (docenten en studenten) in diverse webinars bevestigd. Bovendien is veel meer aandacht nodig voor hoe studenten actief kunnen bijdragen aan het hergebruik van open leermaterialen: Open Pedagogy.
Webinar ‘Open ... hoe maak je het mogelijk?’ (maandag 1 maart)
In het webinar ‘Open ... hoe maak je het mogelijk?’ bespraken Sylvia Moes (Vrije Universiteit) en Wouter Kleiheeg (Erasmus Universiteit) de ingrediënten waar de zone Naar digitale (open) leermaterialen samen met de werkgroep Bibliotheken Open Online Onderwijs en SURF aan werkt om open leermaterialen (naast andere vormen van content) in Nederland toegankelijker te maken. Naast de doorontwikkeling van een technisch platform werkt de zone aan een integrale aanpak om docenten te ondersteunen. In het webinar komt naar voren dat het zoeken en vinden van kwalitatief (open) content een uitdaging blijft voor docenten en veel tijd kost. Het zoeken via metadata blijft lastig. Om inzicht te krijgen hoe dit werkt en wat docenten nodig hebben is o.a. een verkenning gedaan onder 26 vakcommunities, en een onderzoek naar de doorzoekbaarheid van videomateriaal. Verder wordt gewerkt aan een overzicht over alle vormen van content in relatie tot leerdoelen en leeractiviteiten. Inspiratie is het padagogywheel.
Een uitgebreide blog van alle activiteiten vind je hier (van Wouter Kleijheeg (EUR)).
Visie op digitale leermaterialen (dinsdag 2 maart)
Vanuit de zone ‘Naar digitale (open) leermaterialen’ organiseerden de zone Naar digitale (open) leermaterialen en SURF (*) het webinar ‘Visie op digitale leermaterialen’ (hier de link naar het visiedocument). In het webinar werd visueel weergegeven welke dimensies (bv. cultuur en HRD, technologie en infrastructuur, of organisatie) geraakt worden door de acht opgestelde visie statements en op welk niveau (macro, meso of micro). Vervolgens werden de vijf bouwstenen gepresenteerd die bijdragen aan het behalen van deze visiestatements. Goed om bewust van te zijn, is dat de visie op leermaterialen binnen de eigen instelling altijd passend is bij / geïntegreerd is in de visie op onderwijs.
Tijdens de discussie kwam een onderscheid van vier clusters naar voren: (1) waarom open?; (2) wat verstaan we onder open?; (3) hoe organiseren we de ondersteuning?; (4) en hoe betrekken we de student?. Vooral de rol van de student is nog niet altijd een direct waar aan gedacht wordt, maar is wel belangrijk om stil te staan bij de rol die studenten kunnen hebben in bijvoorbeeld het beoordelen van kwaliteit van materialen, bij co-creatie van open leermaterialen of in het onderwijskundig ontwerp van het onderwijs.
In 2021-2022 gaat de zone aan de slag met de doorontwikkeling van de technische infrastructuur met als basis Edusources platform van SURF naast het realiseren van tools en documenten die instellingen kunnen gebruiken ter ondersteuning voor het opzetten van een organisatie infrastructuur binnen de instelling gebruikt kan worden.
(*) Het webinar (slides hier) werd gegeven door: Gaby Lutgens (Universiteit Maastricht), Gerlien Klein (Hanzehogeschool), Kirsten Veelo (SURF), Lieke Rensink (SURF) en Robert Schuwer (Fontys).
Studentbetrokkenheid door Open Pedagogy (woensdag 3 maart)
Leren doe je samen, samen kennis creëren. Leren is een sociaal proces: in verbondenheid met anderen. Studenten missen de sociale verbondenheid in deze Coronatijd. Onderwijs ontwikkelen vanuit de Open Pedagogy gedachte kan de studentbetrokkenheid versterken door een appél te doen op actief bij te dragen aan kennis. En dat is de kern van ‘Open Pedagogy’ namelijk dat de waarde die studenten creëren of toevoegen aan kennis(objecten) beschikbaar komt voor anderen.
Echter hoe doe je dat: studenten actief laten bijdragen aan het hergebruik van open leermaterialen? Marijn Post (HAN), Michiel de Jong (TUD) en Ria Jacobi (Inholland) gaven aan dat je al ‘klein’ kunt beginnen. Bijvoorbeeld door in een vak studenten leertaken te geven met Open Educational Resources (OER) (studenten maken een reader met OER) of toegankelijke waarde toevoegen (blog schrijven). Twee van de 4 karakteristieken van OP. Voor deze tijd is wellicht een derde karakteristiek van belang: het leren en werken in en/of bijdragen aan en/of (mee) ontwikkelen aan producten in open netwerken of (bestaande) communities. Een onderwijsleeromgeving die studenten uitnodigt te ontdekken, te maken en te delen: te participeren c.q. bij te dragen. Zoals iemand chatte: ‘Open Pedagogy is ook (en misschien wel meer dan verbonden met OER) inzetten van open netwerken’. En juist die sense of community is van belang voor studiesucces. Klik hier voor de slides.
Thema-uitgave Hergebruik van Open Leermaterialen (donderdag 4 maart)
Marjon Baas (Saxion), Robert Schuwer (Fontys) en Ria Jacobi (Inholland) organiseerden een webinar (klik hier voor de slides) rondom het net verschenen Themauitgave Hergebruik van open leermaterialen. Zij nodigende verschillende schrijvers uit de belangrijkste inzichten te delen vanuit het perspectief van docenten, studenten, professionalisering, bibliotheken en landelijke projecten. Je zou verwachten dat dat open leermaterialen al heel natuurlijk in het onderwijs een voorname plek inneemt. Toch blijkt, ook via deze uitgave, dat hergebruik van open leermaterialen lastig blijkt. Hergebruik gebeurt niet vanzelf: aandacht is nodig. Het webinar gaf hierover een paar mooie inzichten, waarbij de focus niet lag op het delen, maar op een andere kant van het probleem dat mogelijk nog groter is: het hergebruik door anderen dan de deler. Twee inzichten die naar voren kwamen uit het webinar: (1) Adoptie van open leermaterialen lijkt het meest kansrijk te zijn als je dit betrekt in het herontwerp van onderwijs; (2) Studenten kunnen een actieve rol hebben in het zoeken en ontsluiten van materialen. Iemand gaf aan: ‘roept dit niet de vraag op of hier niet een culturele misvatting in de weg kan zitten van docenten die het vervelend vinden als studenten ‘kennelijk materiaal buiten die mooie reader nodig hebben’’; (3) de kracht van vakcommunities beter benutten. Tot slot was er een interessante discussie over de vraag wanneer je nou mag spreken van ‘succes’ bij hergebruik van open leermaterialen in je opleiding.
Edusources 5 maart 2021
Geleid door Jenny de Werk en gepresenteerd door Robert Schuwer, Harrie van der Meer en Martine Teirlinck én gemodereerd door Germaine Poot deden de 30 deelnemers actief mee tijdens het webinar. Wat voorbij kwam:
Wat is edusources? Platform voor digitale (open) leermaterialen voor het Nederlandse onderwijs. Een fraaie infographic laat zien wat je er mee kan en hoe het in de praktijk werkt. Klik hier om in te loggen op het platform zelf.
Waarom edusources? Met edusources hebben docenten, bibliotheekmedewerkers en studenten op 1 plek toegang tot een divers, in principe op kwaliteit beoordeeld aanbod van digitale leermaterialen. Dit geldt zowel voor open als semi-open materiaal. Meer redenen op de website. Daar vind je ook informatie over het afnemen van een licentie.
Ervaringen van een vakcommunity: vooral als je instellingsoverstijgend wil samenwerken aan creatie van materialen, biedt edusources een mooie plek. Lees meer over de ervaringen met delen en hergebruik van materialen, het opstellen van een taxonomie en kwaliteitsmodel en het organiseren van het daadwerkelijk plaatsen van het materiaal door de community rondom informatievaardigheden
Toekomst: vanuit SURF en i.s.m. instellingen wordt gewerkt aan inbedding van het platform binnen de instellingen. Aandacht zal er zijn voor interoperabiliteit met andere systemen, het inrichten van een support-infrastructuur voor delen (met aandacht voor inhoud, formaten, metadata en toekennen licenties en toegangsrechten) het stimuleren van hergebruik en aandacht voor visie en beleid (mag je delen, wat levert delen je op)? Dit samen met de Zone ‘Naar digitale (open) leermaterialen’ van het Versnellingsplan.
Klik hier voor de link naar presentatie (met veel leesvoer)
Dit blog is geschreven door leden van de SIG Open Education: Theo van den Bogaart, Gaby Lutgens, Marjon Baas, Lieke Rensink, Ria Jacobi.
In het webinar ‘Open ... hoe maak je het mogelijk?’ op 1 maart bespraken Sylvia Moes (Vrije Universiteit) en Wouter Kleijheeg (Erasmus Universiteit) de ingrediënten waar de zone Naar digitale (open) leermaterialen aan werkt om open leermaterialen (naast andere vormen van content) in Nederland toegankelijker te maken.
Het gebruik van open leermaterialen kan jou als docent veel voordelen opleveren. Je borduurt voort op werk van vakgenoten en dat levert veel inspiratie en mogelijk ook tijdswinst op. Als je aan de slag gaat met open leermaterialen zul je ook drempels ervaren. Wat die drempels zijn, is voor iedereen anders. Het zoeken en beoordelen van goede materialen kost vaak veel tijd. Hoe je daarnaast vervolgens met dergelijke materialen om moet gaan ten aanzien van bijvoorbeeld bronvermelding is lastig. In de blog Makkelijk hergebruiken vertel ik in drie stappen hoe je makkelijk naar open leermaterialen kan zoeken, waar je op moet letten als je gaat beoordelen en hoe je vervolgens met de leermaterialen om moet gaan.
In januari is de nieuwe SURF-dienst edusources live gegaan: de dienst voor het delen en beschikbaar stellen van onderwijsmaterialen. edusources hebben we ontwikkeld in samenwerking met instellingen en vakcommunity’s. Zij moeten edusources immers gaan gebruiken. Via een pilot leerden we waar zij behoefte aan hebben. Hoe verliep die pilot, wat waren de bevindingen? Dat lees je in deze blogpost.
