Practoraat Digitale Pedagogiek en Didactiek: Wat werkt wel en niet bij inzet van technologie in mbo-onderwijs?

Practoraten doen praktijkgericht onderzoek om de kwaliteit van het mbo-onderwijs te verbeteren, vertelt Vandyck. “Het doel is het onderwijs beter te maken voor studenten, docenten en het werkveld.” 

Hoe activeer je studenten online

Corona vormde de aanleiding om in januari 2021 met het Practoraat Digitale Pedagogiek en Didactiek te starten, blikt Vandyck terug. "VISTA had tijdens corona veel voordeel van online onderwijs, maar liep ook tegen problemen aan. Zo was het moeilijker om studenten betrokken te houden. We verloren die studenten die sociaal contact nodig hebben om naar school te komen. Het is moeilijker om online een relatie met studenten op te bouwen en te behouden.” De coronaperiode riep bij VISTA vragen op als: hoe activeer je studenten online en hoe bied je goede digitale begeleiding?

Digitale transformatie

Een tweede reden om het practoraat te starten, was volgens Vandyck de digitale transformatie waar de samenleving in zit. “Digitalisering speelt een steeds grotere rol in het onderwijs, zowel voor studenten als docenten. Dit heeft grote invloed op kwalificatie, persoonsvorming en socialisatie. Denk aan AI en de ethische afwegingen en normen en waarden die daarbij komen kijken.”

Mbo-onderwijs is wezenlijk anders dan hbo en wo

Naar digitale didactiek, bijvoorbeeld blended learning, was al wel best veel onderzoek gedaan, zegt Vandyck. “Maar veel daarvan is gedaan in het wetenschappelijk en hoger beroepsonderwijs en minder in het mbo. Het mbo is wezenlijk anders. Het heeft bijvoorbeeld zeer diverse doelgroepen – met verschillende niveaus en trajecten - en een sterkere verbinding met de arbeidsmarkt. Wij willen weten wat wel en niet werkt in het mbo bij digitalisering van het onderwijs, zowel voor didactiek als voor pedagogiek. Naar digitale pedagogiek is nog minder onderzoek gedaan.” 

Vier doelstellingen van het practoraat

Het practoraat heeft de volgende vier doelstellingen.

• Praktijkgericht onderzoek uitvoeren en daarvan leren.
• Kennis genereren over digitale tools, werkvormen, onderzoekstools en onderzoeksmethoden.
• Intern en extern kennis delen. 
• Een onderzoekende houding stimuleren.

Nu drie jaar later, zijn veel onderzoeken van het practoraat in de afrondende fase. De eerste onderzoeksresultaten worden in februari 2025 gepubliceerd én gepresenteerd tijdens het symposium 'Samen onderzoeken, samen groeien. Innovatiekracht in de regio' op 6 februari 2025.

Digitale tools voor stagebegeleiding

VISTA-docent-onderzoeker Annick Vleugels deed een inventariserend onderzoek naar wat nodig is om studenten goed te ondersteunen bij stages. Vandyck: “We merkten dat er bij VISTA vaak gewerkt werd met stageboekjes waarin de werkplekbegeleider en schoolbegeleider om beurten notities maakten. Er was heel weinig directe communicatie tussen die twee. We willen daarom een digitale tool maken waarmee werkplekbegeleider, schoolbegeleider en student met elkaar kunnen communiceren.”

Vleugels inventariseerde wat de wensen zijn voor stagebegeleiding en hoe digitale tools daaraan kunnen bijdragen. Ze ontdekte dat er veel behoefte is aan: een gepersonaliseerde aanpak en duidelijkere communicatie, feedback en betrokkenheid van alle drie de partners.

Ontwikkeling en leerproces zichtbaar maken

Vleugels bracht vervolgens in kaart aan welke eisen de te ontwikkelen digitale tools zouden moeten voldoen. Zowel de werkplekbegeleider als de schoolbegeleider blijken behoefte te hebben aan inzicht in de ontwikkeling van de student en voortgang van het leerproces.

Vandyck: “Als dat zichtbaar wordt gemaakt met een digitale tool geeft dat de student ook meer regie over diens leerproces. En er is behoefte aan veel meer afstemming tussen de opleiding en de stage. Verder moet de digitale tool gebruiksvriendelijk, veilig, flexibel, toegankelijk en bereikbaar zijn.” Vleugels heeft aan de hand van deze eisen inmiddels een systemen geselecteerd om mee te gaan testen in de praktijk.

Onderzoek naar VR in het onderwijs

Bij het practoraat lopen nu drie onderzoeken rond het inzetten van VR in het onderwijs. Onderwijskundig leider Rob Hartmann (VISTA) ontwikkelde tijdens corona een XR-onderwijsmodule voor studenten Orde, Veiligheid en Defensie. Hiermee kunnen studenten sluitrondes oefenen in een virtuele omgeving. Hartmann onderzoekt nu hoe de rol van de docent verandert bij gebruik van XR in het onderwijs; en hoe je studenten begeleidt bij onderwijs met XR. Roel Peijs onderzoekt samen met Zuyd Hogeschool en UCLL Research & Expertise hoe XR mbo- en hbo-studenten met autisme kan helpen bij het leren van sociale vaardigheden voor groepswerk.

Studiekeuze in een virtuele omgeving

Saskia Ploum, onderwijskundig leider bij de entreeopleidingen van VISTA, ontwikkelde 360-gradenvideo’s en scripts waarmee studenten zich kunnen oriënteren op hun studiekeuze. Door de grote groei van het aantal Entree-studenten was het namelijk niet meer mogelijk om alle studenten bedrijfsbezoeken af te laten leggen. Vervolgens onderzocht Ploum of er een verschil is tussen studenten die een opleiding kozen na een virtueel bedrijfsbezoek dan wel een echt bedrijfsbezoek. Uit haar onderzoek blijkt dat veel studenten die een keuze maakten na een virtueel bedrijfsbezoek de gekozen opleiding blijven volgen.

Bespreken wetenschappelijke artikelen

Elke maand organiseert het practoraat een kenniskringbijeenkomst. De docent-onderzoekers bespreken dan samen een wetenschappelijk artikel. Vandyck: “Onlangs bespraken we een artikel waaruit blijkt dat niet alleen de mensen die de VR-bril dragen en het scenario’s doorlopen veel leren, maar ook de mensen die dit observeren of vragen stellen. Saskia Ploum gaat dit experiment nu herhalen binnen haar VR-studiekeuzemodel.” In het kenniskringoverleg brengen de docent-onderzoekers ook in welke vragen ze bij hun opleiding signaleren en bespreken dit met elkaar.

Geleerde lessen en tips

Vandyck is trots op wat haar practoraat bereikt en deelt graag wat geleerde lessen.

• Houd de link naar de praktijk goed in het oog.
• Maak zichtbaar wat je doet en wat dat oplevert. 
• Onderzoek vergt tijd en voldoende mensen.

“Onderzoek is een relatief traag proces. Om goed onderzoek te doen is tijd nodig en voldoende menskracht. Het vraagt om een flinke investering. Bij het VISTA ben ik met mijn neus in de boter gevallen. Hier hebben we de tijd en mensen om goed onderzoek te doen!”

Meer informatie over het symposium en aanmelden

Meer lezen over VR in het onderwijs?

- Stages voorbereiden met Extended Reality vergroot motivatie studenten | SURF Communities
- Zo oefenen studenten levensechte, lastige gesprekken met VR of een virtuele AI-avatar | SURF Communities
- “Met een immersive room haal je de praktijk naar binnen.” | SURF Communities