Vaardighedenonderwijs in coronatijd: zes vormen van onderwijs die werden ingezet

Tijdens de SURF Onderwijsdagen 2020 verzorgden Marije van Huffelen, adviseur blended learning bij het Deltion College en Michel Jansen, projectleider bij SURF, de sessie 'Online onderwijs: hoe doe je dat met vaardigheden?' Wat blijkt: er zijn vele manieren om vaardighedenonderwijs op afstand te geven. Ze onderscheiden grofweg zes vormen. Die baseren zij op een indeling van online vaardighedenonderwijs van Wilfred Rubens(zelfstandig adviseur ICT en Leren en daarnaast verbonden aan de Open Universiteit) maakte. Plus een extra vorm, namelijk blended vaardigheden, waarbij je online en fysiek vaardighedenonderwijs combineert.

De zes vormen van vaardighedenonderwijs zijn:
 

• blended vaardigheden
• online vaardigheidstrainingen
• elders leren
• thuis leren met behulp van video
• simulaties en serious games
• virtual reality en mixed reality

Zes vormen van online vaardighedenonderwijs
 

Aan het einde van zijn artikel concludeert Wilfred Rubens: er kan meer dan je denkt, maar niet alle beroepsvaardigheden kunnen studenten op deze manier ontwikkelen. Voor de SURF Onderwijsdagen 2020 verzamelden Marije en Michel zes inspirerende voorbeelden van online vaardighedenonderwijs in heel Nederland, van mbo tot wo. Ook de betrokken docenten uit deze voorbeelden concluderen dat er veel kan veel, maar minder dan je zou willen. Niet alle vaardigheden zijn geschikt, en niet alle studenten zijn geschikt voor deze vormen van onderwijs. Toch gebeurde het regelmatig dat het online vaardighedenonderwijs onbedoeld andere mooie bijvangsten opleverden. De afgelopen weken plaatsten we hier op de Vraagbaak Online Onderwijs elke week een inspirerend voorbeeld van online vaardighedenonderwijs. Hieronder bespreken we ze alle zes nog een keer kort.

Er kan meer dan je denkt, maar minder dan je zou willen.

Blended vaardigheden

Aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) koos docent practicumonderwijs Richard de Boer voor een combinatie van online en fysiek onderwijs. Studenten van de bachelors Psychobiologie en Biomedische Wetenschappen doen normaal gesproken een aantal practica in het lab; een essentieel onderdeel van hun curriculum. Met behulp van de tool LabBuddy haalde Richard alle voorbereiding uit het lab van onderzoeksvoorstel tot pipetteerschema. Alleen wat echt niet online kon gebeurde in het lab, het daadwerkelijke onderzoek doen. Belangrijkste conclusie van Richard is dat studenten veel beter voorbereid zijn door deze opzet. Toch moeten studenten echt af en toe het lab in.

Online vaardigheidstrainingen

Sommige vaardigheden kun je heel goed online oefenen, zoals communicatie en feedback geven. Je kunt dan ook gebruik maken van video en reflectie om te leren. Tom Schoemaker en Wilma van den Berg van de HAN Pabo zetten een project op waarbij Pabo-studenten kritisch leren denken en kritische vragen leren stellen in een internationale context. Na de nodige hobbels, die overigens niet allemaal met corona te maken hadden, pakte deze vorm van online vaardighedenonderwijs goed uit.
De samenwerking met de internationale studenten vanuit huis werkte goed, waarschijnlijk omdat de setting informeler was. En het mooie aan dit project vinden de betrokkenen dat alle studenten zo een internationaal perspectief ervaren. Dat is meer dan de 30% van de Pabo-studenten die voorheen op buitenlandse stage kon.

Elders leren

Elders vaardigheden leren kan bijvoorbeeld in een lege ruimte, op de stageplek of thuis. Janine van Dijk is docent bij het Deltion College, aan de opleiding Dienstverlening met uitstroomprofiel Helpende Zorg en Welzijn (niveau 2). Janine geeft het vak Koken en Huishouden. Ze was al langer bezig met het organiseren van afstandsonderwijs bij Deltion. Toen de coronacrisis uitbrak was Janine dan ook goed voorbereid. Studenten kregen kookopdrachten die zij vanuit huis moesten doen. Van het resultaat, een courgettesoep en een monchoutaart, maakten ze een foto. Maar wat Janine zich niet had gerealiseerd was de enorme voorbereiding die je als docent moet doen. Wat als een student niet weet wat een courgette is, wat als hij geen blender heeft? Ze merkte ook dat elders leren niet voor alle studenten geschikt is. Toch had deze vorm van vaardighedenonderwijs ook een andere mooie opbrengst.

Thuis leren dankzij video

Vaardigheden vanuit huis leren kan met behulp van video, zowel door docenten als door studenten. Koen van Oort is docent Meubel- en Interieurbouw bij Aventus. In eerste instantie raakte hij in paniek, want de opleiding is heel praktisch. Vervolgens bedacht hij een opdracht die studenten vanuit huis konden maken, met materialen die daar voorhanden waren. Van de opdracht en de instructies maakte hij filmpjes, nadat hij de kunst van het filmen afkeek bij bekende vloggers. Koens tip aan andere docenten: gewoon beginnen met video, en fouten maken mag. Uiteindelijk leverden deze video-opdrachten ook andere mooie dingen op. Koen en zijn collega’s wilden al langer aan de slag met het ontwikkelen van meer on demand, just-in-time lesmateriaal. De beoogde onderwijsinnovatie kwam zo in  een stroomversnelling.

Simulaties en serious games

Een groot voordeel van simulaties en serious games is dat studenten fouten kunnen maken zonder dat het gevolgen heeft. Niet gek dus dat veel zorgopleidingen al langer met simulatie werken. Zo ook hbo-verpleegkundestudenten die bij Saxion de minor Acute Zorg volgen. Rolf Egberink is onder andere docent en coördinator van deze minor. Hij bedacht met zijn collega’s een manier om studenten vanuit huis toch op de simulatiepatiënt te laten oefenen. Docenten in de simulatieruimte op school werden letterlijk de handen van de student. Hoe dat uitpakte, lees je in het artikel. Rolf geeft andere docenten als tip om ICT- en onderwijscollega’s mee te laten kijken. Zo kun je samen naar online vaardighedenonderwijs kijken vanuit doelen, in plaats van te kijken vanuit wat je altijd deed.

Virtual reality en mixed reality

Met Virtual reality (VR) en mixed reality kun je realistische leersituaties te creëren. Op veel plekken in het onderwijs werd VR al vóór de coronacrisis ingezet. Aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam zetten Anneke Vuuregge en Ton Blaazer de 3D-tool MolTour in. MolTour is een 3D-viewer waarmee studenten ruimtelijk inzicht krijgen in een cel en bepaalde onderdelen daarvan. Bij een vak als Biochemie is dit inzicht voor studenten van groot belang. Studenten gebruikten de 3D-tool online en gingen in groepjes aan de slag in break-outrooms. Maar ze kunnen MolTour ook in VR-modus gebruiken: hun telefoon wordt VR-bril met een kartonnen houder. Het werken in break-outrooms bleek effectiever dan de gewone werkcolleges, omdat studenten in kleinere groepjes met de stof aan de slag gingen.