Terugblik Webinar Persoonlijk Leren moet je creëren?!

Op 1 november 2023 hebben we het 6de Webinar “Persoonlijk Leren moet je creëren?!” van de reeks Flexibilisering, weten we al wat studenten willen? georganiseerd. Gepersonaliseerd en persoonlijk leren zet vooral de pedagogisch-didactische aspecten van flexibiliteit centraal, door te kijken naar het leerproces vanuit motivatie, autonomie en zelfregie van studenten.

23 november 2023

Leestijd 3 minuten

0 Praat mee

Tijdens het webinar vertellen Anne Marie van Rooijen (practor Persoonlijk Leren) en Andrea Klaeijsen (practor Gepersonaliseerd Leren) de deelnemers meer over hun gedeelde ambitie: onderzoekend werken aan onderwijs waarin studenten uitgedaagd worden om meer vorm te geven aan hun eigen ontwikkeling.

Kijk hier het Webinar terug

Maar hoe wordt aan deze ambitie gewerkt? Tijdens het webinar:

Maak je kennis met de twee practoraten;
Worden de verschillende definities toegelicht. Persoonlijk leren vs Gepersonaliseerd leren. Wat zijn de verschillen? Wat zijn de overeenkomsten?
Worden de (theoretische) kaders gepresenteerd;
En worden ook dillema’s uit de praktijk gedeeld.

Drijfveren
Andrea Klaeijsen is sinds 2018 practor bij het practoraat ‘Gepersonaliseerd Leren’ bij VISTA college. Het doel van het practoraat is om praktijkgericht onderzoek te verbinden aan onderwijsinnovaties. Met interessante vraagstukken zoals: Wat kan onderzoek betekenen in het MBO?, hoe kan hier invulling aan gegeven worden? en kan bestaande kennis benut worden?

Anne Marie van Rooijen is nu twee jaar actief als practor bij het practoraat ‘Persoonlijk leren’, maar is sinds 2005 al werkzaam bij MBO Utrecht. Het Practoraat Persoonlijk Leren is een expertiseplatform waar onderzoek, kennisontwikkeling en kennisdeling naar Persoonlijk Leren centraal staat.

De gemeenschappelijk drijfveer is dan ook: niet het toevoegen van theorie, maar werken aan bewustwording, aan nieuwsgierigheid en met de weerbarstigheid van de dagelijkse onderwijspraktijk als uitgangspunt.

Definitie en denkkader(s) Persoonlijk leren
Persoonlijk Leren is het onderwijsproces waarin de student wordt uitgedaagd verantwoordelijkheid te dragen voor de eigen ontwikkeling. De flexibiliteit zit op meerdere niveaus, het vraagt iets van de organisatie, de systemen, de docent en zeker de student.

Een belangrijk aspect is het zelfregie. Dit is een leerproces voor de student. Wat heb je nodig als student om zelf regie te kunnen nemen. Ervaring leert dat het nodig is om startende studenten sturing te geven vanuit de onderwijsinstelling. Hierbij wordt gebruik gemaakt van twee theorieën:

Zelfdeterminatietheorie (Deci & Ryan) – is een theorie over de menselijke motivatie (intrinsieke- en extrinsieke motivatie)
Subjectificatie, vormingsproces naar volwassenheid (Biesta) – hierin zijn kwalificatie, socialisatie en subjectificatie belangrijk. Het volwassen om kunnen gaan met de gegeven vrijheid.

De zelfdeterminatietheorie stelt dat de aspecten autonomie, verbinding en competentie voorwaardelijk zijn om de student uit te dagen tot eigen regie. Maar uit onderzoek blijkt ook dat structuur een belangrijk human need is en dat controle & dwang altijd demotiverend werkt. Als er alleen wordt gekeken naar de resultaten en presentaties werkt dit demotiverend. De student heeft meer behoefte aan een gesprek over de gewenste doelen, wat heeft de student nodig om deze doelen te behalen?

Definitie en denkkader(s) Gepersonaliseerd leren
Bij de term gepersonaliseerd leren denkt Andrea aan een oerwoud. Een wirwar van gerelateerde termen. Een definitie van Bray & McClaskey wordt vaak in de praktijk gebruikt: de student is mede-eigenaar van het leerproces, waarbij het onderwijs aansluit op de behoeften, capaciteiten en interesses van de studenten.

Twee aspecten zijn hierbij belangrijk: eigenaarschap en aansluiten op de behoeften. In het denkkader, ontwikkelt door het lectoraat ‘Leren met ICT’, zijn de dezelfde aspecten terug te vinden. In het kader wordt beschreven wat gepersonaliseerd leren is a.d.h.v. twee dimensies:

Regie (externe regie vs zelfregie): waar ligt de regie in het leerproces en wie is verantwoordelijk voor het leerproces? De docent, de methode of de student? Een combinatie is ook mogelijk dat de docent en de student gezamenlijk regie voeren over het leerproces.
Belang (individueel belang vs collectief belang): wie bepaalt wat er precies geleerd moet worden? Onderwijs dient het belang van de individuele student, maar ook het collectief (maatschappelijk) belang. Ook hier zijn combinaties mogelijk.

Het creëren van gepersonaliseerd leren kent verschillende dimensies. De praatplaat van MBO in 2030 maakt deze dimensies inzichtelijk. De praatplaat laat zien dat gepersonaliseerd leren uit drie thema’s bestaat:

Leren leren: zelfregie aanleren en zelfregie nemen.
Leren: hoe wordt het onderwijs aangeboden? Flexibiliseren van het onderwijs en differentiëren naar verschillen van de student.
Valideren: hoe kunnen de leerresultaten gewaardeerd worden en hoe wordt dit vastgelegd?

Om het gepersonaliseerd leren te creëren wordt veel gevraagd van de leermiddelen, competenties van alle onderwijsprofessionals, onderwijslogistiek en van het curriculum.

De denkkaders helpen om helder te hebben waar we het over hebben met elkaar, om de reikwijdte en raakvlakken te zien, om richting te geven aan gepersonaliseerd leren en helpen om te laten zien dat we dit gezamenlijk moeten doen. Zoals in het landelijk netwerk: Sprong iXpact!

Gedeelde begrippen zijn:

Onderwijsproces: verwijst naar dynamiek en interactie en is daarmee waarde-geladen.
Eigen verantwoordelijkheid: zowel van student als van docent.
Zelfregie: ook wel vertaald als autonomie.
Flexibiliteit: als logische en noodzakelijke voorwaarde voor bovenstaande.

Dilemma’s en paradoxen uit de praktijk

Flexibilisering van onderwijs dient vele doelen, maar niet persé het scheppen van sterk pedagogisch-didactisch klimaat. De logistiek van flexibilisering krijgt vaak de overhand, maar het logistiek en pedagogisch-didactisch klimaat zouden juist met elkaar verbonden moeten worden. Dilemma: hoe kunnen we dit organiseren?
Onderzoek leidt niet alleen tot antwoorden, ook tot nieuwe vragen. Wat geen negatief punt is, zo blijven we onderzoeken en ontwikkelen.
“De student staat centraal”? Of juist niet? En hoe verhoudt dit zich tot het vormingsproces naar volwassenheid?

De presentatie kun je hier terugvinden.

Webinarreeks

Van de reeks Flexibilisering, weten we al wat studenten willen? hebben al vijf webinars plaatsgevonden. Lees verder voor een overzicht:

Tijdens het 1e Webinar “Van keuzevrijheid naar keuzewijsheid: Studenten bewust leren kiezen.” op 17 april 2023 hebben Milou van Harsel (Avans), Esther van der Stappen (Avans) en Tjark Huizinga (Saxion) de deelnemers meegenomen in de wereld van keuzes maken door studenten en het begeleiden en ondersteunen van studenten om tot passende keuzes te komen.