10 modellen voor blended onderwijsontwerp, spaar ze allemaal! Deel 9: het Playbook model

Het Playbook model in het kort

Marja Bakker en Johan de Bruin van 2B Learning ontwikkelden het Playbook model, dat onderdeel is van een bredere ontwerpbenadering voor gevarieerd en flexibel onderwijs. Het model is ontstaan vanuit een duidelijk behoefte uit de praktijk. Marja en Johan begeleidden docententeams bij de ontwikkeling van blended onderwijsmodule. Ze merkten dat ze daarbij bepaalde aspecten misten in bestaande ontwerpmodellen voor blended onderwijs. Zoals de mogelijkheid om ook de beroepspraktijk als leeromgeving mee te nemen in blended learning, en de didactische kant van het ontwerpen van goed onderwijs.

Het Playbook model zelf is een canvas, gebaseerd op verschillende onderwijskundige principes en modellen, waaronder constructive alignment, het model en bijbehorende ontwerpprincipes van lector Jos Fransen (2015), het 4C/ID-model en het Conversational Framework van Diana Laurillard (2002). Het model werkt volgens de 3-3-5-formule, die uitgaat van:

• drie leeromgevingen: online, de beroepspraktijk en op school;
• drie vormen van leren: individueel leren, leren van een expert en leren van/met elkaar;
• vijf soorten leeractiviteiten: introductie en activatie, instructie en demonstratie, verwerking en toepassing, feedback en assessment, en reflectie

Het Playbook model omvat zo verschillende dimensies waarbinnen het leren plaatsvindt: de leeromgeving op de ene as en de vormen van leren op de andere as. De kunst is om alle dimensies en leeractiviteiten met elkaar te verbinden, zodat het geheel betekenis krijgt.

Onderwijs ontwerpen met het Playbook model

Het Playbook model is vooral bedoeld om leeractiviteiten te ontwerpen en past daarom in de stap Design van het ADDIE-model voor onderwijsontwerp. Voorafgaand hieraan heb je al een analyse gedaan en bijvoorbeeld leerdoelen geformuleerd en passende toetsvormen gekozen. Het model is daarom met name geschikt om een goed doordachte blended cursus of module te ontwerpen. Op curriculumniveau kun je het Playbook model inzetten om ontwerpprincipes te formuleren.

Heel geschikt voor flexibel en gepersonaliseerd leren

Het Playbook model is geschikt voor alle onderwijssituaties, van mbo tot wo. Omdat de beroepspraktijk er expliciet in is opgenomen (de 3-3-5-formule), leent het model zich ook goed voor het onderwijsontwerp van beroepsopleidingen. Daarnaast is het model heel geschikt voor het ontwerpen van flexibel en gepersonaliseerd onderwijs. Dit omdat je met de 3-3-5-formule een gevarieerd onderwijsaanbod van leeractiviteiten kunt ontwerpen. Daarin is ruimte voor flexibiliteit en individuele leerbehoeften en dus variaties in tempo, inhoud, plaats, begeleiding en vorm. Bij gepersonaliseerd leren kan de samenstelling en invulling van het individuele playbook per student verschillen. Op de website van 2Blearning vind je verschillende blogs over flexibel leren en persoonlijke leerroutes.

Voor- en nadelen van onderwijs ontwerpen met het Playbook model

Het Playbook model is laagdrempelig en ontstaan vanuit de praktijk. Docenten die het model gebruiken, vinden het er visueel aantrekkelijk uitzien. Ook vinden zij het model makkelijk in gebruik omdat een deel van het ‘denkwerk’ al is gedaan. Met de 3-3-5-formule liggen de leeromgevingen, vormen van leren en de leeractiviteiten immers al vast en kun je je aandacht richten op het creatieve ontwerpproces.

Een nadeel van het model is dat het geen aanduiding bevat van tijd: synchroon/asynchroon leren is er niet in opgenomen. Het Playbook model is met name geschikt voor een creatief ontwerpproces van onderwijsactiviteiten. Docententeams zullen daarna nog een slag moeten maken. Zo moet het ontwerp nog uitgewerkt worden tot een concrete planning of draaiboek. En ook biedt het model geen voorbeelden van actieve werkvormen; wel zijn er inspiratiekaartjes met meer uitleg over de leeractiviteiten en ideeën voor de inzet van tools.

Voorwaarden voor ontwerpen met het Playbook model

• Omdat in dit model het leerproces van de student centraal staat, is het aan te raden om studenten expliciet mee te nemen in het ontwerpproces.
• Het model is heel geschikt voor (her)ontwerp door een individuele docent, maar kan natuurlijk ook door een (multidisciplinair) team worden gebruikt in ontwerpsessies.
• Wel is het prettig om de sessies met het team door een facilitator te laten begeleiden, zodat docenten en andere betrokken zich kunnen richten op het creatieve ontwerpproces.
• Het canvas van het Playbook model en de bijbehorende materialen zijn niet open en vrij te gebruiken. Daarvoor kun je het beste contact opnemen met 2Blearning.  

Tips van Marja Bakker (2Blearning)

• Zorg dat alle leeractiviteiten (dus 5) aan bod komen: samen vormen ze het leerproces dat studenten altijd doorlopen om iets nieuws te leren.
• Verbind leeractiviteiten in verschillende leeromgevingen met elkaar. Bijvoorbeeld online activatie in de vorm van een forum, gevolgd door een instructie / uitleg in de les waarbij de docent het online forum als start/input gebruikt.
• Het playbook laat geen volgorde zien. Nummer leeractiviteiten zodat er een route ontstaat.
• Denk ook eens aan verschillende routes naar hetzelfde doel: ontwerp bijvoorbeeld een route met veel leeractiviteiten in de praktijk naast een route met veel leeractiviteiten op school.
• In deze video geeft Johan de Bruin uitleg over het Playbook model voor blended learning.

Dit is deel negen in de serie ‘10 Modellen voor blended onderwijsontwerp, spaar ze allemaal!’. Eerder verschenen in deze reeks:

• Deel 1: het Carpe Diem-model, met Wiebe Dijkstra.
• Deel 2: het ABC-model, met Barend Last.
• Deel 3: the Blended Learning Wave, met Sonja Wagenaar.
• Deel 4: de Design Cycle for Education, met Judith van Hooijdonk en Marcel Schmitz.
• Deel 5: de Blended learning Puzzel, met Joyce Dekens.
• Deel 6: Design Thinking, met Martine Mingaars.
• Deel 7: Shuffle, met Niek Siero.
• Deel 8: het 4C/ID-model met Iwan Wopereis.
• Handige infographic met daarin negen ontwerpmodellen voor blended learning.

Omslagfoto door Sunder Muthukumaran via Unsplash